Chùa Bạch Tượng, xã Nga Giáp, huyện Nga Sơn. Ảnh: Hoàng Linh

Ngày 28/9/2021, ông Đầu Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ký Quyết định số 4294/QĐ-UBND về việc hủy bỏ xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh đối với chùa Bạch Tương, xã Nga Giáp, huyện Nga Sơn.

Lý do thu hồi là vì việc tu bổ, tôn tạo chùa Bạch Tượng vi phạm Khoản 2, Khoản 3, Điều 13, Luật Di sản văn hóa ngày 29/6/2001; Khoản 2, Điều 13, Luật Di sản văn hóa năm 2001 được sửa đổi, bổ sung tại Khoản 3, Điều 1 Luật Sửa đổi bổ sung một số điều Luật Di sản văn hóa ngày 18/6/2009.

Trước đó, UBND tỉnh Thanh Hóa đã yêu cầu Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) phối hợp với các sở, ngành, đơn vị liên quan khẩn trương tham mưu cho tỉnh chỉ đạo đơn vị, tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện trình tự, thủ tục xử lý, khắc phục dứt điểm vi phạm trong đầu tư xây dựng, bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích chùa Bạch Tượng. Đồng thời, yêu cầu tham mưu việc thu hồi quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh và xử lý số tiền đã được tỉnh hỗ trợ cho tu bổ, tôn tạo di tích. Xem xét trách nhiệm của ngành, đơn vị, địa phương, tổ chức, cá nhân đã để xảy ra sai phạm tại di tích chùa Bạch Tượng.

Theo tìm hiểu, trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng một số hạng mục tại di tích chùa Bạch Tượng - ngôi chùa có niên đại khoảng 500 năm, trên địa bàn xã Nga Giáp, ngày 21/9/2018, UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản đồng ý chủ trương đầu tư tôn tạo, tu sửa di tích chùa Bạch Tượng từ nguồn vốn ngân sách xã và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Ngày 26/12/2018, Sở VHTTDL Thanh Hóa có Văn bản số 4000/SVH-DSVH về việc thỏa thuận thiết kế tôn tạo di tích chùa Bạch Tượng, hạng mục nhà thờ tổ. Tuy nhiên, trong quá trình tu bổ, tôn tạo tại di tích chùa Bạch Tượng đã xảy ra nhiều sai phạm và vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa.

Căn cứ Văn bản số 4000 của Sở VHTTDL Thanh Hóa về việc thỏa thuận thiết kế, nhà thờ tổ có kết cấu kiến trúc hình chữ Nhất gồm 3 gian bằng vật liệu bê tông cốt thép, vì kèo cấu trúc “giá chiêng chồng rường con nhị”. Tuy nhiên, quá trình triển khai, UBND xã Nga Giáp, chủ đầu tư dự án đã tự ý thay đổi cấu trúc theo kiểu chữ Nhị gồm 7 gian tiền đường và 5 gian hậu cung bằng bê tông cốt thép. Hai nhà này được nối với nhau bởi hai nhà cầu hai bên.

Ngoài ra, hạng mục hai nhà sàn gỗ không có hồ sơ thiết kế kỹ thuật và chưa được các cấp có thẩm quyền thỏa thuận phê duyệt cũng đã được dựng lên. Mặt khác, trong mặt bằng tổng thể cũng không có hai hạng mục nhà sàn.

Về hạng mục cổng tam quan và hạng mục tượng Quan Âm đã được xây dựng hoàn chỉnh nhưng chưa được thỏa thuận, phê duyệt theo quy định. Các hạng mục trên được xây dựng mà chưa có ý kiến của cơ quan có thẩm quyền, là vi phạm nghiêm trọng pháp luật về di sản văn hóa.

Ngày 25/9/2019, Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa Thanh Hóa (thuộc Sở VHTTDL) đã cử cán bộ đến kiểm tra, đồng thời lập biên bản, đình chỉ việc xây dựng các hạng mục trong khuôn viên di tích chùa Bạch Tượng.

Sau đó, Sở VHTTDL có Văn bản 3348 đề nghị UBND huyện Nga Sơn chỉ đạo các phòng, ban chuyên môn có liên quan của huyện và UBND xã Nga Giáp dừng ngay việc xây dựng các hạng mục công trình nhà thờ tổ không đúng với hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Cổng tam quan, tượng Quan Âm, nhà sàn thuộc di tích chùa Bạch Tượng cũng được chỉ rõ chưa được cấp có thẩm quyền cho phép; làm rõ trách nhiệm và có hình thức xử lý việc xây dựng, tu bổ, phục hồi, tôn tạo di tích không tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật hiện hành đối với đơn vị, tổ chức, cá nhân.

Tại Văn bản số 560/BC-UBND của UBND huyện Nga Sơn tháng 10/2020 nêu rõ, các hạng mục công trình tại di tích chùa Bạch Tượng thuộc xã Nga Giáp đã xây dựng xong phần thô, công trình xây dựng lớn nên việc phá, dỡ gặp nhiều khó khăn và gây lãng phí tiền của đóng góp của nhân dân.

Mặt khác, do chưa nắm vững Luật Di sản văn hóa và các quy định của pháp luật hiện hành về di sản văn hóa nên việc quản lý, chỉ đạo của UBND xã Nga Giáp (chủ đầu tư) còn lỏng lẻo, để nhân dân tự ý xây dựng không đúng thiết kế, kiến trúc, yếu tố gốc cấu thành di tích không được đảm bảo theo nguyên trạng, không có khả năng khôi phục để đảm bảo tiêu chí trong xếp hạng di tích.

Căn cứ vào những sai phạm trên, UBND huyện Nga Sơn đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa xem xét, cho thu hồi quyết định công nhận xếp hạng di tích cấp tỉnh chùa Bạch Tượng.

Ngày 30/10/2020, Sở VHTTDL có văn bản báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa nêu rõ, đến thời điểm hiện tại, UBND huyện Nga Sơn và UBND xã Nga Giáp (chủ đầu tư) vẫn không chỉ đạo được việc dừng hoạt động xây dựng, tôn tạo tại di tích chùa Bạch Tượng; không đề xuất biện pháp xử lý cụ thể đối với từng hạng mục công trình để báo cáo cấp có thẩm quyền như nội dung chỉ đạo tại các văn bản của UBND tỉnh Thanh Hóa.

Sở VHTTDL đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa thu hồi quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh chùa Bạch Tượng (đã được công nhận xếp hạng tại khoản 1, Điều 1, Quyết định số 3837/QĐ-UBND ngày 27/12/2006 của Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa về việc xếp hạng di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp tỉnh). Đồng thời, có hình thức xử lý kỷ luật đối với các cá nhân, tập thể có liên quan của UBND huyện Nga Sơn; yêu cầu UBND huyện Nga Sơn xử lý kỷ luật đối với các cá nhân, tập thể có liên quan của UBND xã Nga Giáp theo thẩm quyền.