Tổng thống Volodymyr Zelenskyy chia sẻ mất mát với gia đình các nạn nhân của vụ tai nạn máy bay trực thăng trong buổi lễ tưởng niệm ở Kiev, Ukraine, ngày 21/1/2023. Ảnh: Efrem Lukatsky/AP

Ukraine có lịch sử về tham nhũng, quản lý lỏng lẻo, và đang chịu áp lực quốc tế trong việc chứng tỏ rằng, nước này có thể là một nhà quản lý đáng tin cậy đối với hàng tỷ USD viện trợ của phương Tây.

Một quan chức của Nội các Ukraine đã thông báo với Quốc hội nước này rằng, họ đã cách chức 6 thứ trưởng và 5 nhà quản lý khu vực.

Trong bài phát biểu trên truyền hình đêm 23/1, Tổng thống Zelenskyy cho biết: "Chúng tôi đã đưa ra quyết định nhân sự - một số hôm nay, một số ngày mai - liên quan đến các quan chức ở các cấp khác nhau trong các bộ và cơ quan chính quyền trung ương khác, ở các khu vực và trong hệ thống thực thi pháp luật".

Trước động thái mạnh mẽ của nhà lãnh đạo Ukraine, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price ngày 24/1 cho biết, Mỹ hoan nghênh "những hành động nhanh chóng và quyết đoán" của ông Zelenskyy, đồng thời nói thêm rằng, người Ukraine cần hệ thống quản lý tốt trong nước và Mỹ vẫn tiếp tục "giám sát chặt chẽ" đối với mọi sự hỗ trợ.

Trong số các quan chức bị cách chức, từ chức có Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Viacheslav Shapovalov - người đã nộp đơn từ chức viết tay một ngày sau khi có thông tin cáo buộc cơ quan của ông tham nhũng.

Cáo buộc cho rằng, ông Shapovalov sử dụng quỹ của Bộ Quốc phòng để mua thực phẩm và quần áo chiến thuật mùa đông với giá cao hơn thị trường.

Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov đã lên tiếng bác bỏ cáo buộc này.

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Vyacheslav Shapovalov từ chức do cáo buộc tham nhũng. Ảnh: Kyiv Independent

Bộ Quốc phòng Ukraine cho biết, Thứ trưởng Vyacheslav Shapovalov - người chịu trách nhiệm cung cấp các nhu yếu phẩm cho quân đội, đã từ chức để giữ lại niềm tin sau những gì bộ này gọi là những lời buộc tội tham nhũng từ truyền thông không đúng sự thật.

"Mặc dù thực tế các cáo buộc là không đúng và vô căn cứ, nhưng đơn từ chức của Viacheslav Shapovalov tuân theo truyền thống của nền chính trị dân chủ và châu Âu, một minh chứng rằng lợi ích của quốc phòng cao hơn bất kỳ vị trí trong Nội các nào", Bộ trưởng Reznikov viết trong văn bản xác nhận việc từ chức.

Trong khi đó, Kyrylo Tymoshenko, một phụ tá hàng đầu của ông Zelenskyy cũng đã đệ trình đơn từ chức viết tay lên Tổng thống vào cuối ngày 23/1.

Đầu ngày 24/1, Tổng thống Zelenskyy xác nhận việc sa thải ông Tymoshenko mà không nêu lý do.

Báo chí Ukraine nói rằng, Kyrylo Tymoshenko, Phó Chánh Văn phòng của Tổng thống đã sử dụng một chiếc xe vốn dùng cho mục đích nhân đạo và sơ tán để đi công tác.

Ông Tymoshenko là người đã giúp điều hành chiến dịch bầu cử năm 2019 của Tổng thống. Kể từ tháng 10/2022, ông Tymoshenko trở thành điều phối viên chính của Chính phủ trong việc xây dựng lại cơ sở hạ tầng và quản lý các nỗ lực nhân đạo dân sự.

Kyrylo Tymoshenko, Phó Chánh Văn phòng của Tổng thống đã đệ trình đơn từ chức viết tay vào cuối ngày 23/1. Ảnh: pravda

Trong phát biểu từ chức, Tymoshenko giải thích rằng, chiếc xe Chevrolet Tahoe được dùng cho mục đích công và ông không giấu diếm điều đó.

Việc từ chức của ông Tymoshenko diễn ra vài ngày sau khi một cố vấn có tiếng khác của Tổng thống Zelenskyy là Oleksiy Arestovych từ chức vì lan truyền thông tin sai lệch về người chịu trách nhiệm trong cuộc không kích làm sập tòa nhà chung cư, khiến 46 thường dân thiệt mạng ở thành phố Dnipro ngày 14/1.

Danh sách các quan chức Ukraine đã từ chức hoặc bị cách chức hôm 24/1 còn có thống đốc các vùng Kyiv, Sumy, Dnipropetrovsk, Kherson và Zaporizhzhia.

Trong bài phát biểu của mình, Tổng thống Zelenskyy cũng cấm các quan chức Ukraine nghỉ phép ở nước ngoài sau khi xuất hiện các bài đăng trên mạng xã hội cho thấy Phó Tổng Công tố Oleksiy Symonenko đang đi nghỉ ở Tây Ban Nha. Theo luật thiết quân luật của Ukraine, những người đàn ông trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự bị cấm rời khỏi Ukraine mà không có sự cho phép rõ ràng. Cấp trên của Symonenko đã xác nhận việc sa thải ông vào sáng 24/1.

Một loạt vụ sa thải diễn ra khi những cáo buộc về hành vi sai trái thời chiến gia tăng ở Ukraine, làm sống lại những lo ngại trước chiến tranh về nạn tham nhũng tràn lan ở nước này.

Năm 2017, Ukraine thiết lập một sáng kiến chống tham nhũng chung với Liên minh châu Âu (EU) trong nỗ lực gia nhập khối 27 thành viên này. "Ukraine cũng đã tiến xa trong việc thành lập các cơ quan chống tham nhũng cần thiết... bây giờ họ phải hoạt động đầy đủ", theo một tuyên bố của EU được đọc khi Ukraine trở thành ứng cử viên chính thức vào năm 2022.

Tuyên bố mạnh tay với tham nhũng của Tổng thống Zelenskyy được đưa ra 2 ngày sau khi Thứ trưởng Cơ sở hạ tầng bị bắt vì tội tham nhũng. Quan chức này bị buộc tội rút ruột 400.000 USD từ các hợp đồng mua máy phát điện - một trong những vụ bê bối tham nhũng lớn đầu tiên được công khai kể từ khi chiến tranh bắt đầu từ 11 tháng trước.

Ngày 23/1, vị Thứ trưởng này bị sa thải.

Tymofiy Mylovanov, nguyên Bộ trưởng Kinh tế Ukraine nói rằng, Ukraine đã thực hiện các bước sâu rộng để chống tham nhũng. Ông Mylovanov cho biết, các vụ bê bối tham nhũng gần đây là "theo từng giai đoạn" chứ không phải "có hệ thống" như các quan chức châu Âu đã tuyên bố.

Trong khi đó, Daria Kaleniuk, người đứng đầu Trung tâm Hành động chống tham nhũng của Ukraine nói rằng, cam kết minh bạch của Ukraine nên mở rộng ra toàn bộ Chính phủ, bất chấp hệ thống thiết quân luật đang có hiệu lực.

Hãng tin Reuters bình luận, cuộc cải tổ đã làm rung chuyển chính trường Ukraine. Đây là sự thay đổi hiếm thấy với giới lãnh đạo thời chiến ở Kyiv.

CNN dẫn một báo cáo năm 2021 của Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) cho thấy, Ukraine là quốc gia tham nhũng thứ hai ở Châu Âu và xếp hạng 122 trong 180 quốc gia trên toàn cầu.

TI cũng cho biết, Ukraine vẫn còn rất nhiều việc phải làm trong cuộc chiến chống tham nhũng.

"Tôi muốn cảm ơn các công chức thực thi pháp luật, những người bảo vệ luật pháp, lợi ích của nhà nước và đảm bảo công lý! Tôi biết ơn các nhà báo đã tìm hiểu tất cả sự thật và thiết lập bức tranh toàn cảnh!", Tổng thống Zelenskyy cho biết hôm 22/1.