Một bức tranh tường của nghệ sĩ đường phố Thái Lan Muebon trên một bức tường ở Bangkok. Kế hoạch phân bổ COVID-19 nhằm đảm bảo những người dễ bị tổn thương nhất được sử dụng vắc-xin trước. Ảnh: Diego Azubel / EPA

Một liên minh gồm 156 quốc gia đã đồng ý một thỏa thuận "mang tính bước ngoặt" cho phép phân phối nhanh chóng và công bằng trên toàn cầu bất kỳ loại vắc-xin COVID-19 mới nào cho 3% dân số các nước tham gia thỏa thuận này, nhằm bảo vệ các hệ thống chăm sóc sức khỏe dễ bị tổn thương, nhân viên y tế tuyến đầu và những người trong các cơ sở chăm sóc xã hội.

Kế hoạch phân bổ vắc-xin COVID-19 - do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và COVAX đồng lãnh đạo - đã được thiết lập để đảm bảo rằng việc nghiên cứu, mua và phân phối bất kỳ loại vắc-xin mới nào đều được diễn ra một cách công bằng giữa các quốc gia giàu nhất thế giới và các quốc gia đang phát triển.

64 nền kinh tế có thu nhập cao đã tham gia COVAX, bao gồm các cam kết từ 35 nền kinh tế cũng như Ủy ban châu Âu, cơ quan sẽ thay mặt cho 27 quốc gia thành viên EU cùng với Na Uy và Iceland để nhận vắc-xin. 38 quốc gia khác dự kiến sẽ tham gia trong thời gian tới.

Dự án này đặt mục tiêu cung cấp 2 tỷ liều vắc-xin an toàn và hiệu quả trên khắp thế giới vào cuối năm 2021.

Các Chính phủ, các nhà sản xuất vắc-xin, các tổ chức và các cá nhân cho đến nay đã đóng góp 1,4 tỷ đô la Mỹ cho việc nghiên cứu và phát triển vắc-xin.

Thừa nhận rằng sản lượng các loại vắc-xin hiệu quả đầu tiên có thể sẽ chỉ đạt ở mức thấp, các loại vắc-xin đã được phê duyệt ban đầu sẽ được cung cấp cho 3% dân số các nước tham gia ký kết bản thỏa thuận, theo thời gian sẽ tăng lên mức 20% dân số dễ bị tổn thương nhất của mỗi quốc gia.

Công bố thỏa thuận tại một cuộc họp ngắn ở Geneva hôm thứ hai, Tedros Adhanom Ghebreyesus, người đứng đầu Cơ quan Y tế của Liên hợp quốc, cho biết COVAX đại diện cho “danh mục vắc-xin COVID-19 lớn nhất và đa dạng nhất trên thế giới”, trong đó ưu tiên sẽ được dành cho những người có nguy cơ cao nhất.

Ông nói: “Đây là một cơ chế cho phép điều phối toàn cầu việc triển khai vắc-xin để có tác động lớn nhất có thể và sẽ giúp kiểm soát đại dịch và đảm bảo cuộc đua về vắc-xin là một sự hợp tác chứ không phải là một cuộc thi.”

Ông nói thêm rằng chương trình sẽ đảm bảo cung cấp vắc-xin cho "một số người ở tất cả các quốc gia chứ không phải tất cả người dân ở một số quốc gia".

Theo một tài liệu trình bày chi tiết dự án, theo kế hoạch “tất cả các quốc gia sẽ dần nhận được các đợt [vắc-xin] để cung cấp cho từng nhóm nhỏ các nhóm đối tượng được định sẵn ban đầu… cho đến khi có thể đạt mức 3% dân số”.

Tài liệu viết tiếp: “Tại thời điểm này của đại dịch, một kịch bản hợp lý sẽ là, trong khi nguồn cung cấp vắc-xin COVID-19 vẫn còn rất khan hiếm, các quốc gia nên tập trung vào việc giảm tỷ lệ tử vong và bảo vệ hệ thống y tế.

“Điều này sẽ cho phép thực hiện việc tiêm chủng cho các nhân viên tuyến đầu trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe và xã hội ở hầu hết các quốc gia… Các đợt bổ sung sẽ dần dần tiếp tục được thực hiện khi có thêm nguồn cung.”

Mặc dù các quyết định về việc phân phối vắc-xin được cung cấp ban đầu theo chương trình sẽ vẫn do các quốc gia quyết định, nhưng tổ chức này cho biết họ khuyến khích “các quốc gia xem xét các khuyến nghị này và minh bạch về quy trình ra quyết định của họ và việc sử dụng vắc-xin”.

Được thành lập để chống lại mối đe dọa ngày càng tăng của “chủ nghĩa dân tộc vắc-xin” trong bối cảnh đại dịch đang diễn ra, COVAX đang được lãnh đạo bởi WHO, Gavi, Liên minh Vắc-xin và Liên minh Vì đổi mới về chuẩn bị cho đại dịch (CEPI) để đảm bảo “tiếp cận và phân bổ công bằng các sản phẩm y tế COVID-19”, chứ không nhất thiết chỉ là vắc-xin.

Gavi hoan nghênh rằng COVAX đã sẵn sàng hoạt động.

Tiến sĩ Seth Berkley, Giám đốc Điều hành của Gavi cho biết: “Chính phủ từ mọi châu lục đã chọn làm việc cùng nhau, không chỉ để đảm bảo vắc-xin cho người dân của họ, mà còn giúp đảm bảo rằng vắc-xin sẵn có cho những người dễ bị tổn thương nhất ở mọi nơi.”

“Với những cam kết mà chúng tôi công bố ngày hôm nay cho cơ sở COVAX, cũng như mối quan hệ hợp tác mang tính lịch sử mà chúng tôi đang tạo dựng với ngành công nghiệp, giờ đây chúng tôi có cơ hội tốt hơn rất nhiều để kết thúc giai đoạn đại dịch diễn biến phức tạp một khi có vắc-xin an toàn, hiệu quả.”

Tiến sĩ Richard Hatchett, Giám đốc Điều hành của CEPI cho biết: “Đây là thời điểm mang tính bước ngoặt trong lịch sử y tế cộng đồng với việc cộng đồng quốc tế cùng nhau giải quyết đại dịch này.

“Sự lây lan toàn cầu của COVID-19 có nghĩa là chỉ thông qua việc tiếp cận công bằng và đồng thời với vắc-xin COVID-19 thì chúng ta mới có thể hy vọng chấm dứt đại dịch này.

“Các quốc gia xích lại gần nhau theo cách này cho thấy sự thống nhất về mục đích và quyết tâm chấm dứt giai đoạn cao điểm của đại dịch này, và bây giờ chúng ta phải hợp tác chặt chẽ với các nhà sản xuất vắc-xin - những người đóng một phần không thể thiếu trong phản ứng của toàn cầu - để đưa ra các thỏa thuận cần thiết để thực hiện mục tiêu cốt lõi của COVAX: có 2 tỷ liều vắc-xin vào cuối năm 2021. Hiện nay, chúng ta đã có một bước nhảy vọt hướng tới mục tiêu đó, vì lợi ích của tất cả mọi người.”