“Rào cản” từ thực tiễn

Thời gian qua, cùng với các bộ, ngành, địa phương, ngành Thanh tra đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Nhiều hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật đã được triển khai, như: Tuyên truyền trực tiếp tại các trụ sở tiếp công dân, phát hành tài liệu hướng dẫn, lồng ghép tuyên truyền trong quá trình tiếp dân, hoặc sử dụng báo chí, mạng xã hội để phổ biến kiến thức pháp luật. Qua đó, nhận thức của cán bộ, Nhân dân đã từng bước được nâng lên, giúp người dân biết vận dụng linh hoạt các quy định pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Tuy vậy, từ thực tế tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo thời gian qua có thể thấy vẫn còn không ít “rào cản” từ phía người dân, tâm lý xã hội và từ chính cán bộ, cơ quan thực thi đã phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác này.

Theo Ths Nguyễn Thị Hạnh (Trường Cán bộ Thanh tra) trước hết, rào cản đến từ phía người dân. Không ít người chưa nắm rõ quy định pháp luật, dẫn tới việc gửi đơn không đúng thẩm quyền, không đủ căn cứ. Có trường hợp vì bức xúc, cố chấp hoặc bị kích động đã có lời lẽ thiếu chuẩn mực, thậm chí xúc phạm, đe dọa cán bộ tiếp dân; hoặc khiếu kiện kéo dài đến nhiều cấp, nhiều ngành, mặc dù vụ việc đã được xem xét, giải quyết nhiều lần, khách quan, thấu tình, đạt lý. Thực tế này khiến các cơ quan tiếp dân phải tiếp nhiều lượt công dân với cùng một nội dung, xử lý khối lượng lớn đơn thư trong khi nguồn lực hạn chế.

Một buổi tiếp công dân của Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai. Đồ họa: Dương Anh Minh

Hai là, rào cản từ tâm lý xã hội, nhiều vụ việc dù đã được lãnh đạo cấp phó giải quyết đúng pháp luật nhưng người dân vẫn không tin tưởng, tiếp tục khiếu kiện, với tâm lý chỉ muốn được “người đứng đầu” trực tiếp tiếp. Điều này làm phát sinh áp lực lớn, kéo dài quy trình giải quyết.

Ba là, rào cản từ phía cơ quan, cán bộ thực thi, khi trình độ chuyên môn của một số cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo còn chưa đồng đều; một số thiếu kinh nghiệm, kỹ năng xử lý tình huống; hệ thống pháp luật lại thường xuyên được sửa đổi, bổ sung nên cách hiểu, cách áp dụng ở từng giai đoạn, từng địa phương còn chưa thống nhất.

“Những “rào cản” này không chỉ làm giảm hiệu quả tuyên truyền, phổ biến pháp luật mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin của Nhân dân, đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn trong thời gian tới”, Ths Nguyễn Thị Hạnh nhấn mạnh.

Làm sao để “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”?

Thực tế đặt ra yêu cầu công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo vừa phải duy trì những biện pháp đã có, vừa phải đổi mới tư duy và phương pháp tiếp cận. Mục tiêu cao nhất là giúp người dân hiểu đúng, tin tưởng và tự giác chấp hành pháp luật.

Theo TS. Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp, công tác PBGDPL cần được đặt đồng bộ trong tổ chức thi hành pháp luật. Đặc biệt, cần khảo sát, nắm bắt nhu cầu của người dân, từ đó sẽ bám sát hơn hơi thở của cuộc sống. TS. Hoa nhấn mạnh “không cung cấp những gì chúng ta có mà cung cấp những gì người dân cần”.

Phải đổi mới tư duy và phương pháp tiếp cận trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đồ họa minh họa: Dương Anh Minh

Việc gắn tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo không nằm ngoài “bài toán chung” như TS Ngô Quỳnh Hoa nêu ra. Bởi kết quả, thực tiễn công tác tổ chức thi hành pháp luật “phản chiếu” một phần qua công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Khi có vướng mắc, khó khăn, bất cập liên quan đến pháp luật, hệ thống hành chính, người dân mới đến gặp cơ quan công quyền, trình bày nội dung kiến nghị, phản ánh hoặc khiếu nại, tố cáo. Khi đó, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng chính là một “kênh” tuyên truyền đặc thù.

Mỗi cán bộ tiếp dân, với vai trò vừa là người giải thích, hướng dẫn, vừa là “tuyên truyền viên pháp luật”, có thể trực tiếp giúp công dân hiểu rõ quyền, nghĩa vụ của mình. Mỗi quyết định giải quyết khiếu nại hay kết luận nội dung tố cáo không chỉ dừng lại ở việc xử lý vụ việc mà còn là văn bản tuyên truyền cụ thể, có tính thuyết phục, để người dân hiểu đúng vấn đề, đúng quy định pháp luật.

Đổi mới phương thức tuyên truyền, nâng cao tinh thần phục vụ Nhân dân

Để phát huy vai trò của công tác tuyên truyền pháp luật trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, cần có những giải pháp đồng bộ và thực chất.

Theo Ths Nguyễn Thị Hạnh, trước hết, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tiếp công dân là yêu cầu then chốt. Điều 34 Luật Tiếp công dân 2013 đã quy định rõ tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực, nhận thức pháp luật và khả năng vận động, thuyết phục quần chúng của cán bộ tiếp công dân. Trong bối cảnh khiếu kiện ngày càng phức tạp, cán bộ tiếp công dân không chỉ cần nắm chắc pháp luật mà còn phải được đào tạo thường xuyên về kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, ứng xử văn hóa, tâm lý xã hội.

Bên cạnh đó, Ths Nguyễn Thị Hạnh nhấn mạnh đến yêu cầu đổi mới cách thức tuyên truyền. Thay vì chỉ giải thích pháp luật bằng thuật ngữ chuyên môn, cán bộ tiếp công dân cần diễn giải quy định thành ngôn ngữ đời thường, dễ hiểu, gần gũi. Cần nghiên cứu việc ứng dụng công nghệ trong tuyên truyền pháp luật thông qua mạng xã hội, cổng dịch vụ công trực tuyến nhằm giúp thông tin pháp luật lan tỏa nhanh chóng, trực quan và hiệu quả hơn.

Một giải pháp khác là tăng cường cơ chế tương tác hai chiều. Công tác PBGDPL không thể chỉ dừng lại ở việc cơ quan Nhà nước truyền đạt, mà phải mở rộng kênh tiếp nhận phản hồi, ý kiến, kiến nghị từ công dân. Đây vừa là cách hoàn thiện phương pháp tuyên truyền, vừa giúp các cơ quan Nhà nước kịp thời phát hiện những bất cập trong hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành.

Gắn tuyên truyền, PBGDPL với công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo là “cầu nối” để người dân hiểu đúng, làm đúng và tin tưởng vào pháp luật. Để làm được điều đó, cần vượt qua những rào cản về hình thức, thiếu đồng bộ, đồng thời đổi mới mạnh mẽ phương thức tuyên truyền, ứng dụng công nghệ và nâng cao tinh thần phục vụ Nhân dân.

Khi “nói cho dân hiểu, làm cho dân tin” trở thành phương châm hành động, công tác tiếp công dân sẽ không chỉ giải quyết bức xúc trước mắt mà còn góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, từ đó từng bước xây dựng nền hành chính liêm chính, minh bạch, phục vụ Nhân dân.