(Thanh tra) - Công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo vốn là một kênh quan trọng để bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân, đồng thời giữ vững kỷ cương và ổn định xã hội. Nhưng thực tế cho thấy, không ít trường hợp quyền khiếu nại, tố cáo đang bị lạm dụng, khiến hệ thống tiếp dân quá tải, cán bộ bị áp lực, trong khi niềm tin của xã hội cũng chịu tác động tiêu cực.
Tháng 8/2025, Ban Tiếp công dân Trung ương tiếp nhận 1.651 đơn thư, cộng với 215 đơn từ tháng trước chuyển sang, nâng tổng số đơn phải xử lý trong tháng lên 1.866 đơn. Trong đó, cơ quan đã phân loại, xử lý 1.150 đơn, còn lại 716 đơn đang xử lý.
So với tháng 7, số đơn tiếp nhận tăng 58,44% (1.651/1.042 đơn), còn tổng số đơn phải xử lý tăng 55,88% (1.866/1.197 đơn). Đây là con số khô khan, nhưng thể hiện rõ cho áp lực của hệ thống tiếp công dân.
Đặc biệt, trong 1.150 đơn đã xử lý, có tới 893 đơn, tương đương 77,66% là đơn đã được hướng dẫn hoặc chuyển đến cơ quan có thẩm quyền nhiều lần trước đó nhưng công dân vẫn tiếp tục gửi lại, mà không kèm theo tài liệu hay tình tiết mới. Trong số này, 23 đơn nặc danh chiếm khoảng 2,5%. Điều này cho thấy, số lượng đơn thư “lặp lại” ngày càng chiếm tỷ lệ áp đảo, làm tiêu hao nguồn lực và kéo dài thời gian giải quyết các vụ việc thực sự cần thiết.
Quyền khiếu nại, tố cáo là quyền hiến định, được pháp luật bảo vệ. Nhưng khi quyền này bị lạm dụng, nó trở thành công cụ gây sức ép, thậm chí bị lợi dụng vào mục đích ngoài pháp lý.
Không chỉ riêng tháng 8, ngay trong Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội, Trụ sở Tiếp công dân Trung ương đã tiếp nhận hơn 2.200 đơn thư, trong đó có tới 44% là đơn trùng lặp, không có nội dung mới.
Một cán bộ xử lý đơn chia sẻ: “Có hồ sơ đã giải quyết nhiều lần, nhưng công dân vẫn gửi lại, chỉ thêm một dòng hoặc một tờ giấy, trong khi bản chất vụ việc không thay đổi. Họ kỳ vọng bằng cách gửi nhiều nơi, vượt cấp, sẽ tạo thêm sức ép buộc cơ quan có thẩm quyền phải thay đổi quyết định”.
Quyền khiếu nại, tố cáo là quyền hiến định, được pháp luật bảo vệ. Nhưng khi quyền này bị lạm dụng, nó trở thành công cụ gây sức ép, thậm chí bị lợi dụng vào mục đích ngoài pháp lý.
Thống kê cho thấy, có công dân gửi đơn không ngừng nghỉ, bất chấp việc vụ việc đã được giải quyết nhiều lần đúng luật. Tình trạng này không còn là cá biệt, mà đang dần phổ biến. Đáng lo ngại hơn, nhiều trường hợp còn kết hợp khiếu kiện với việc tụ tập đông người, livestream tại trụ sở tiếp dân, xuyên tạc nội dung kết luận thanh tra hoặc công khai bôi nhọ cán bộ.
Một cán bộ xử lý đơn thẳng thắn: “Không ít người gửi đơn không phải để được giải quyết đúng pháp luật, mà để tạo áp lực chính trị – xã hội, thậm chí nhằm đạt mục tiêu cá nhân khác. Đây không còn là thực hiện quyền hợp pháp, mà là lợi dụng quyền, gây rối trật tự”.
Xu hướng “khiếu kiện vòng vo” giữa nhiều cơ quan, hoặc cố tình vượt cấp, kéo dài, khiến vụ việc không những không được giải quyết nhanh chóng, mà còn gia tăng bức xúc xã hội, làm suy giảm niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật.
Trước thực trạng này, Luật sư Diệp Năng Bình, Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật, người từng tham gia tư vấn miễn phí tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương cho rằng, hiện nay pháp luật đã có chế tài xử phạt hành vi gây rối trật tự công cộng. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan chức năng xử lý những trường hợp cố tình lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để gây rối.
Tuy nhiên, bên cạnh chế tài xử phạt, luật sư Diệp Năng Bình cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải sớm hoàn thiện Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về khiếu nại, tố cáo. Khi dữ liệu được liên thông giữa các cấp, mỗi vụ việc sẽ được theo dõi xuyên suốt, tránh tình trạng công dân “gửi đơn vòng quanh”, buộc cơ quan phải tiếp nhận và trả lời nhiều lần, gây tốn kém thời gian và nguồn lực.
Một cán bộ xử lý đơn phân tích: “Nhiều vụ việc đã được tỉnh giải quyết, Trung ương cũng đã có ý kiến, nhưng khi không được chấp thuận, công dân lại gửi sang cơ quan khác. Nếu có dữ liệu liên thông, bất kỳ cơ quan nào cũng có thể tra cứu ngay lịch sử xử lý, tiết kiệm thời gian và tránh trùng lặp”.
Cùng với dữ liệu, đối thoại tại cơ sở là giải pháp quan trọng. Khi lãnh đạo UBND cấp tỉnh, cấp huyện trực tiếp đối thoại với công dân, giải thích công khai, minh bạch, cơ hội “tái khiếu” sẽ giảm rõ rệt. Đây cũng là cách để nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương trong giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Khiếu nại, tố cáo là quyền, nhưng quyền đó không phải vô hạn. Khi bị lạm dụng, nó gây quá tải cho hệ thống, làm chậm tiến độ xử lý vụ việc chính đáng, đồng thời ảnh hưởng đến niềm tin xã hội.
Đại diện lãnh đạo Ban Tiếp công dân nhấn mạnh, để khắc phục, cần một “lá chắn ba lớp”:
Hành lang pháp lý đủ mạnh để xử lý hành vi lợi dụng quyền khiếu kiện.
Cơ sở dữ liệu quốc gia giúp theo dõi xuyên suốt, tránh đơn thư vòng vo, trùng lặp.
Đối thoại kịp thời tại địa phương, để giải quyết ngay từ gốc, giảm khiếu kiện vượt cấp.
Chỉ khi ba lớp “lá chắn” này được triển khai đồng bộ, công tác tiếp công dân mới thực sự hiệu quả, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, vừa giữ vững kỷ cương, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, đồng thời giảm áp lực cho đội ngũ cán bộ tiếp dân – những “người gác cửa” thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng trong hệ thống chính trị./.
