Trải qua thời gian, một phần di tích đã xuống cấp, mấy năm qua nhà chùa (do Đại đức Thích Huệ Tâm được chỉ định làm Trưởng ban Trụ trì) và các Phật tử đã đóng góp công đức tôn tạo và sửa chữa để giữ gìn, bảo vệ Chùa. Đây cũng là nguyên nhân của vụ việc gây dư luận nhiều chiều trong thời gian qua.

Theo kết luận thanh tra của Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) Kiên Giang: Việc xây dựng Chùa của ông Nguyễn Phước Thành (Thích Huệ Tâm) là trái với quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Bởi vì căn cứ Quyết định số 18/2004/QĐ-UB ngày 7/4/2004 của Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang, Chùa Phù Dung được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh thuộc thẩm quyền quản lý Nhà nước về di sản văn hóa của Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang. Mọi hoạt động tu sửa, xây dựng, trùng tu, tôn tạo di tích phải được chấp thuận của Chủ tịch UBND tỉnh. Phần xây dựng của ông Nguyễn Phước Thành nằm trong khu vực bảo vệ I (khu vực bảo vệ I là vùng có các yếu tố gốc cấu thành di tích) và bảo vệ II của di tích (khu vực bảo vệ II là vùng bao quanh hoặc tiếp giáp khu vực bảo vệ I) là trái phép vì chưa được sự chấp thuận của Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang. Hành vi của ông Nguyễn Phước Thành đã vi phạm điểm b, khoản 4, Điều 34 Luật Di sản văn hóa với hành vi làm thay đổi yếu tố gốc của di sản văn hóa; và điểm b, khoản 2, Điều 35 với hành vi trùng tu, tôn tạo Di tích Lịch sử Văn hóa mà không có văn bản đồng ý của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại Nghị định số 75/2010/CP-CP ngày 12/7/2010 của Chính phủ về xử phạt hành chính trong hoạt động văn hóa.

Chánh Thanh tra Sở VH-TT&DL Kiên Giang đã ban hành quyết định phạt 30.000.000 đồng. Đồng thời, buộc khôi phục lại trạng thái ban đầu.

Sau kết luận thanh tra này và sau một số ý kiến trên báo chí, Ban Trị sự Tỉnh hội Phật giáo Kiên Giang, Đại đức Thích Huệ Tâm và các Phật tử đã đề xuất nhiều ý kiến, nêu rõ mục đích tôn tạo, sửa chữa là nhằm bảo vệ Chùa không xuống cấp và phục vụ cho phật tử, du khách viếng Chùa thuận tiện. Đồng thời, cũng nhận rõ những thiếu sót khi sửa chữa di tích mà chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép và mong muốn được Nhà nước hướng dẫn, hỗ trợ pháp lý để tôn tạo cảnh chùa.

Ngày 8/5/2014, tại Văn phòng UBND tỉnh Kiên Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đặng Tuyết Em chủ trì cuộc họp xử lý những vướng mắc trong việc sửa chữa, xây dựng mới của di tích Chùa Phù Dung. Thành phần dự họp gồm: Đại diện lãnh đạo Ban Chỉ đạo Công tác tôn giáo tỉnh; lãnh đạo Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Ban Dân vận Tỉnh ủy, Sở VH-TT&DL, Công an tỉnh, Ban Tôn giáo và đại diện lãnh đạo UBND thị xã Hà Tiên.

Sau khi nghe Sở VH-TT&DL trình bày về kết quả thanh tra hoạt động quản lý Nhà nước tại Di tích Văn hóa Lịch sử Chùa Phù Dung, những vướng mắc trong xử lý vi phạm và ý kiến trao đổi của các đại biểu tham dự cuộc họp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đặng Tuyết Em có ý kiến kết luận như sau:

1.Tập thể Ban Trụ trì Chùa Phù Dung và ông Nguyễn Phước Thành (pháp danh Thích Huệ Tâm), Trưởng Ban Trị sự Phật giáo thị xã Hà Tiên đã có những nỗ lực, cố gắng tiếp nhận, quản lý và tu bổ, tôn tạo Chùa Phù Dung làm cho Chùa (di tích) thêm khang trang, đẹp hơn, thu hút được nhiều khách đến tham quan, hành hương.

Tuy nhiên, việc tu bổ, xây dựng lại một số công trình trong khu di tích, Ban Trụ trì Chùa Phù Dung làm chưa đúng quy định của pháp luật Nhà nước: Chưa làm thủ tục xin phép và được sự đồng ý cùa Chủ tịch UBND tỉnh; phần sửa chữa, xây mới một số công trình trong khu Di tích có vi phạm, làm ảnh hưởng đến yếu tố gốc cấu thành di tích.

Sau thanh tra lần thứ nhất cùa Thanh tra Sở VH-TT&DL, Ban Trụ trì Chùa Phù Dung chấp hành xử phạt hành chính và khắc phục được một số việc nhưng chưa thực hiện làm các thủ tục xin phép Chủ tịch UBND tỉnh về sửa chữa, nâng cấp khu vực II di tích theo quy định của Nhà nước mà đoàn thanh tra đã kiến nghị...

Tóm lại, Ban Trụ trì Chùa Phù Dung có khuyết điểm như đã nêu; đề nghị phải rút kinh nghiệm và chấp hành nghiêm túc kết luận của cơ quan chức năng.

2. Để khắc phục việc trùng tu, xây dựng chùa đúng quy định, đề nghị các cơ quan chức năng và Ban Trụ trì Chùa Phù Dung thực hiện một số việc sau:

Tại Điện Ngọc Hoàng: Tìm giải pháp khôi phục lại cầu thang gỗ ở tầng trệt như hiện vật gốc tại di tích cần lưu giữ, nhưng không đưa vào sử dụng, vì cầu thang hẹp, dốc đứng và đã cũ có thể gây nguy hiểm cho khách tham quan. Cho giữ lại 2 cầu thang bằng xi măng, cốt thép ở hai bên đi lên tầng 1 của Điện Ngọc Hoàng đã xây để phục vụ việc đi lại của khách tham quan và khách hành hương được tốt hơn. Di dời tượng Bà Phù Dung (mới) ở khu vực tầng trệt Điện Ngọc Hoàng đến vị trí khác sao cho hợp lý.

Tại nhà Hậu Tổ của khu vực Chánh điện: Chấp thuận cho giữ cửa hông ra vào bên trái (trong nhà Hậu tổ nhìn ra), vì trước khi công nhận Di tích, cửa này nguyên thủy là cửa ra vào; sau này đến khi được công nhận Di tích thì được bế lại thành cửa sổ. Cổng và hàng rào phải chỉnh sửa lại cho phù hợp với kiến trúc, hoa văn của chánh điện và kiến trúc cổng chùa cổ ở khu vực Hà Tiên.

Việc sửa chữa, xây dựng mới một số công trình phụ trợ trong khu di tích, như nhà ăn, nhà vệ sinh... đề nghị Ban Trụ trì Chùa Phù Dung có văn bản xin phép Chủ tịch UBND tỉnh (được sự đồng ý rồi mới tiếp tục làm).

Về việc 6 hộ dân năm liền kề khu di tích Chùa Phù Dung, nếu Ban Trụ trì chùa trao đổi thỏa thuận với 6 hộ dân trên; người dân đồng ý di dời và Chùa có đủ khả năng tài chính để hỗ trợ di dời và tái định cư thì phần đất này khi làm thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất sẽ giao cho Chùa quản lý, sử dụng.

Việc điều chỉnh hồ sơ khu di tích Chùa Phù Dung giao Sở VH-TT&DL chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng, Sở Nội vụ và đơn vị liên quan tham mưu, đề xuất UBND tỉnh quyết định (hoàn thành trong năm 2014).

Về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Chùa Phù Dung: Giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với UBND thị xã Hà Tiên và sở, ngành liên quan, hướng dẫn Ban Trụ trì Chùa Phù Dung tiến hành làm thủ tục theo các quy định của pháp luật.

Nếu còn những vướng mắc khác, đề nghị Ban Trụ trì Chùa Phù Dung phối hợp với UBND thị xã Hà Tiên và các cơ quan có liên quan để được hướng dẫn giải quyết.

P.V