Ảnh minh hoạ: TCCT

Kết quả, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã yêu cầu gỡ bỏ 23.239 sản phẩm trên các sàn giao dịch thương mại điện tử, đồng thời yêu cầu các sàn giao dịch thương mại điện tử chấm dứt hoạt động 6.254 gian hàng. Ngoài ra, chuyển cơ quan cảnh sát điều tra, xử lý vi phạm hành chính, xử lý hình sự 346 website, sàn thương mại điện tử vi phạm.

Thách thức trong quản lý

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, những năm gần đây, livestream bán hàng đã trở thành một xu hướng phổ biến tại Việt Nam, mang đến những cơ hội kinh doanh mới và thay đổi cách thức người tiêu dùng mua sắm.

Báo cáo Những xu hướng mới của người tiêu dùng Việt, do Cốc Cốc phát hành cho thấy, có 77% người từng xem livestream bán hàng, 71% trong số đó đã mua hàng trên livestream. 67% người được hỏi thuộc thế hệ Millennials (sinh năm 1981-1996) và 51% thuộc thế hệ Gen Z (1997-2012) cho biết, đã từng xem và mua hàng qua livestream.

Tại Việt Nam, các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok, Shopee Live và Lazada Live đã nhanh chóng nắm bắt xu hướng này và trở thành những kênh phổ biến để thực hiện các buổi livestream bán hàng.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số đã đặt ra những thách thức đối với công tác quản lý, giám sát, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng…

Thời gian qua, liên tiếp các shop bán hàng online bị cơ quan chức năng xử lý về hành vi tẩy date, kinh doanh mỹ phẩm không nguồn gốc, chứng từ, gỡ bỏ nhiều sản phẩm mỹ phẩm trên các sàn giao dịch điện tử... đặt ra vấn đề quản lý kinh doanh mặt hàng này trên sàn thương mại điện tử.

Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ngày 6/6/2024 đã có Công điện số 56/CĐ-TTg yêu cầu các bộ ngành, địa phương tiếp tục tăng cường công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số. Trong đó, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động livestream bán hàng, trường hợp phát hiện tổ chức, cá nhân bán hàng hóa, nhận hoa hồng từ việc quảng cáo, bán hàng có dấu hiệu vi phạm pháp luật, chuyển cơ quan chức năng để xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Bộ Công Thương cho hay, thời gian qua, các đơn vị chức năng của Bộ đã xây dựng cơ chế phối hợp trong tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra để nâng cao hiệu quả giám sát hoạt động của các sàn thương mại điện tử. Thông qua cơ chế phối hợp và sự chủ động, Bộ đã phát hiện, xử lý nhiều vụ việc có quy mô lớn về hàng gian, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc chào bán trên không gian mạng; kịp thời yêu cầu các sàn thương mại điện tử điều chỉnh, xóa bỏ các thông tin có nội dung sai lệch, có khả năng tác động tiêu cực tới người tiêu dùng.

Các lực lượng chức năng bao gồm quản lý thị trường, công an địa phương từ biên giới đến nội địa đã chủ động xây dựng kế hoạch ngăn chặn đấu tranh phòng, chống hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và Đề án về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ. Nhiều cá nhân lập tài khoản đăng bài bán hàng qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử vi phạm đã bị lực lượng chức năng “sờ gáy”.

Đơn cử trường hợp ngày 11/7/2024, Đội Quản lý thị trường số 2, Cục Quản lý thị trường TP Hải Phòng phối hợp với Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và chức vụ, Công an quận Hải An tiến hành kiểm tra cửa hàng kinh doanh mỹ phẩm Hồng Anh có địa chỉ tại đường Chợ Lũng, phường Đằng Hải, quận Hải An, TP Hải Phòng. Tại thời điểm kiểm tra, bà Lê Thị Thu Hồng có trưng bày giới thiệu và kinh doanh các sản phẩm mỹ phẩm tại trang mạng facebook do mình sở hữu có tên: “Hồng Anh Chuyên Đồ Hiệu”. Kiểm tra thực tế tại cửa hàng, đoàn kiểm tra phát hiện 2.121 sản phẩm mỹ phẩm các loại gồm son, kem dưỡng, serum... có nhãn gốc bằng tiếng nước ngoài nhưng không có nhãn phụ bằng tiếng Việt Nam, tổng trị giá hàng hóa hơn 364 triệu đồng.

Hay trường hợp mới đây, ngày 18/7/2024, qua tin báo của Tổ thương mại điện tử Cục Quản lý thị trường Quảng Trị, sau khi thực hiện biện pháp nghiệp vụ Đội Quản lý thị trường số 1 thuộc Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị đã tiến hành kiểm tra đột xuất Hộ kinh doanh M.N.N.U, có địa chỉ tại phường 1, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị, phát hiện 205 sản phẩm thời trang gồm áo quần, nón mũ, dép giả mạo các nhãn hiệu CHANEL, GUCCI, Louis Vuitton, adidas và 219 sản phẩm dệt may các loại không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Toàn bộ hàng hóa trên không có hoá đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ. Ước tính tổng trị giá hàng hóa vi phạm khoảng 32 triệu đồng...

Qua kiểm tra, Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Trị phát hiện hộ kinh doanh sử dụng mạng xã hội facebook để buôn bán hơn 400 sản phẩm thời trang vi phạm. Ảnh: QLTT Quảng Trị

Cần hoàn thiện chính sách pháp luật

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, giải pháp hiện nay là cần hoàn thiện chính sách pháp luật đối với các nền tảng mạng xã hội đa ngành, đa lĩnh vực có cho phép hoạt động kinh doanh livestream, bán hàng trực tuyến. Bộ Thông tin và Truyền thông trong quá trình sửa đổi các quy định về Internet cần cân nhắc bổ sung quy định về định danh điện tử đối với đối tượng mà nền tảng cho phép hoạt động kinh doanh livestream, bán hàng trực tuyến. Hơn nữa, các nền tảng mạng xã hội phải phân định các tải khoản sử dụng trên mạng xã hội với mục đích riêng và tài khoản sử dụng nhằm mục đích kinh doanh.

Quản lý thương mại điện tử hay truyền thống đều có những khó khăn nhất định. Do vậy, đối với hoạt động thương mại điện tử, cơ quan quản lý phải nắm được cơ sở dữ liệu, đầu ra, đầu vào các giao dịch mới có thể quản lý.

Bộ Công Thương hiện đang vận hành Cổng Thông tin quản lý hoạt động thương mại điện tử, đây là cơ sở dữ liệu rất lớn. Đáng chú ý, kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 30/5/2023 về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ, các bộ, ngành đã đẩy mạnh, chung tay kết nối, chia sẻ dữ liệu… đem lại những kết quả nhất định.

Việc Bộ Tài chính chia sẻ mã số thuế, Bộ Công an chia sẻ VNeID… đã hỗ trợ xác thực định danh một đối tượng, một chủ thể khi thực hiện hoạt động thương mại điện tử. Bộ Công Thương cũng đã chuyển cho Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế), Bộ Công an hơn 900 website sàn giao dịch thương mại điện tử; khoảng 300 ứng dụng cung cấp dịch vụ thương mại điện tử...