Hàng ngàn hộ dân trong khu vực Quần thể di tích Cố đô Huế sẽ được di dời ra ngoài. Ảnh: NP

Đề án di dời sẽ được thực hiện theo 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 (từ 2019 - 2021) sẽ hoàn thành xây dựng khu tái định cư và di dời dân cư tại khu vực di tích Kinh thành Huế gồm khu vực: Thượng thành, các eo bầu, hộ thành hào và tuyến phòng lộ (gồm 2.938 hộ). Giai đoạn 2, từ năm 2022 - 2025 sẽ hoàn thành xây dựng khu tái định cư và di dời dân cư tại khu vực các di tích: Hồ Tịnh Tâm, Hồ Học Hải, Đàn Xã Tắc, Khâm Thiên Giám, Xiển Võ Từ, Lục Bộ, hệ thống hồ 4 phường nội thành và di tích Trấn Bình Đài (1.263 hộ).Kinh phí di dời, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng là khoảng hơn 2.800 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương.

Riêng, tỉnh Thừa Thiên Huế cũng sẽ bố trí kinh phí để đầu tư hạ tầng khu dân cư mới để chuẩn bị phục vụ tái định cư trước khi di dời dân cư, với diện tích khoảng 73ha, dự kiến đầu tư khoảng hơn 1.360 tỷ đồng.

Thực tế vài chục năm qua, hơn 4.000 hộ dân sống trong Kinh thành Huế phải tá túc trong những ngôi nhà chật chội, tạm bợ, được che chắn chủ yếu bằng tôn; đường sá giao thông, thoát nước không được đầu tư nâng cấp nên nhếch nhác, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Nhà cửa ngày càng xuống cấp, người dân luôn sống thấp thỏm trong những căn nhà chờ sập...

Hầu hết các hộ dân sống trong khu vực I di tích không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do đất ở không hợp pháp. Vì người dân dựng nhà trên tường thành nên lối vào duy nhất là những chiếc thang bắc tạm vượt lên trên kinh thành.

Việc di dời dân cư ra khỏi Quần thể di tích Cố đô Huế là mong muốn từ lâu của tỉnh, TP Huế; cũng như người dân trực tiếp sinh sống ở đây. Tuy nhiên, do gặp khó khăn về tài chính, khung chính sách và các vấn đề liên quan khác nên trong một thời gian dài vẫn chưa thực hiện được.

Theo kế hoạch, trong năm 2019, tỉnh hoàn thành di dời, giải phóng mặt bằng, tái định cư 523 hộ dân thuộc khu vực Thượng Thành. Bên cạnh đó, tỉnh sẽ hoàn thành việc giải phóng mặt bằng diện tích gần 10ha khu tái định cư, đầu tư hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư để giao đất tái định cư cho các hộ xây dựng nhà ở…

Ông Phan Ngọc Thọ, Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, hiện tỉnh đang tập trung nỗ lực để thực hiện “Đề án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực I di tích Kinh thành Huế”. Dự kiến trong tháng 9 tới, tỉnh sẽ hoàn thành khu tái định cư và thực hiện di dời 523/4.200 hộ “sống treo” tại các di tích Kinh thành Huế trong tháng 10/2019.

“Tuy nhiên, với quy mô kinh phí chi trả tiền hỗ trợ cho người dân lên đến 1.880 tỷ đồng trong giai đoạn 2019 - 2021, là quá lớn so với khả năng ngân sách địa phương. Đến nay, Chính phủ đã bố trí 100 tỷ đồng, ngân sách địa phương chủ yếu tập trung cho việc xây dựng khu tái định cư, vì vậy sẽ rất khó khăn trong triển khai thực hiện kế hoạch bồi thường trong giai đoạn này. Tỉnh mong muốn Chính phủ có cơ chế hỗ trợ nguồn lực để tỉnh thực hiện di dời dân cư ra khỏi khu vực 1 Kinh thành Huế và tái định cư...”, ông Thọ giãi bày.

Việc cân đối vốn để thực hiện đề án đang gặp nhiều khó khăn. Để đề án được triển khai đúng theo tiến độ, đòi hỏi các cấp chính quyền phải có quyết tâm cao, tập trung lắng nghe những vướng mắc, kiến nghị của bà con để kịp thời giải quyết, không để kiến nghị trở thành khiếu nại. Tỉnh sẽ hỗ trợ tối đa cho người dân nhưng phải đúng pháp luật, việc di dời tái định cư sẽ được thực hiện công khai, công bằng, minh bạch để người dân biết. Điều quan trọng là bà con phải phát huy tinh thần đoàn kết, không nghe tác động bên ngoài, tin tưởng vào chính quyền, tin tưởng vào chính sách Nhà nước để cùng nhau sớm hoàn thành đề án, sớm về nơi ở mới để có một kế mưu sinh và cuộc sống tốt hơn so với nơi cũ...

Đề án đã đưa ra phương án hỗ trợ sinh kế cho người dân sau di dời, trong đó nêu rõ về chính sách hỗ trợ: Khi đến khu tái định cư tạo điều kiện cho các lao động đủ điều kiện vào làm việc tại khu công nghiệp cụm làng nghề tại phường An Hòa (tiếp giáp phường Hương Sơ, TP Huế). Khi các hộ gia đình tới nơi tái định cư mới, tỉnh sẽ có những chính sách xã hội để cho các hộ gia đình được vay vốn ưu đãi, phát triển thương mại, dịch vụ, tạo công ăn việc làm bằng các ngành nghề thủ công truyền thống mà các hộ gia đình hiện đang làm và các ngành nghề thủ công truyền thống địa phương có thế mạnh...

Lãnh đạo UBND tỉnh Thừa Thiên Huế nhìn nhận, kinh phí để thực hiện giai đoạn 1 của đề án di dời dân cư lên đến 1.880 tỷ đồng là vượt quá khả năng ngân sách địa phương, nên đề nghị trong trường hợp không cân đối được kinh phí thì Thủ tướng Chính phủ quan tâm bố trí vốn cho Chương trình mục tiêu văn hóa của tỉnh 2 năm (2019 - 2020); hoặc cho phép áp dụng cơ chế đặc thù đối với di sản quần thể di tích cố đô Huế giai đoạn 2019 - 2020 theo Luật Di sản văn hóa.

Cụ thể: Tỉnh được để lại và sử dụng toàn bộ nguồn thu phí di tích cho việc thực hiện “Đề án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1 di tích Kinh thành Huế” và trùng tu di tích, không huy động 50% từ nguồn thu phí bán vé tham quan di tích để cân đối Quỹ cải cách tiền lương...

Tỉnh cũng đã nhiều lần làm việc với Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo các bộ, ngành liên quan về đề án di dời “lịch sử” trên và đề xuất Thủ tướng quan tâm đảm bảo nguồn lực, kịp thời thực hiện đề án. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, việc bảo vệ di tích Kinh thành Huế là nhiệm vụ của các cấp, các ngành, trước hết là trách nhiệm của địa phương và cơ bản đồng ý theo chủ trương, đề xuất của tỉnh.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc thực hiện đề án là cuộc di dân mang tính lịch sử nên đề nghị các bộ, ngành nghiên cứu các giải pháp về nguồn vốn để giúp tỉnh thực hiện, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Nguyên Phê