BHXH sẽ cung cấp cho Liên đoàn Lao động danh sách các đơn vị nợ tiền BHXH cần phải khởi kiện, hồ sơ xác định nợ… để công đoàn khởi kiện đơn vị nợ BHXH, đòi quyền lợi cho người lao động. (Ảnh minh họa, nguồn: Internet)

Nợ hơn 13.000 tỷ đồng

Tình hình nợ đọng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN xảy ra hầu hết các địa phương trong cả nước. Ông Phạm Lương Sơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, ngành BHXH đã có nhiều nỗ lực nhằm hạn chế, ngăn ngừa tình trạng này song chưa đạt được hiệu quả như mong muốn.

Tính đến ngày 30/9, nợ BHXH là 13.121 tỷ đồng, chiếm 6% số phải thu. Trong đó, nợ BHXH bắt buộc là 8.987 tỷ đồng, có 3.351 tỷ đồng nợ kéo dài trên 6 tháng. “Không chỉ nợ của các đơn vị khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, DN có vốn đầu tư nước ngoài mà bao gồm nợ của các đơn vị khu vực DN Nhà nước, tập trung ở ngành giao thông, xây dựng và các tập đoàn đang thực hiện cơ cấu lại DN”, ông Nguyễn Trí Đại, Trưởng ban Thu (BHXH Việt Nam) lưu ý.

Nợ BHYT là 3.653 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương nợ tiền đóng, hỗ trợ đóng BHYT cho một số đối tượng là 2.212 tỷ đồng. Nợ BHTN là 481 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương nợ tiền hỗ trợ quỹ BHTN trước năm 2015 là 27 tỷ đồng.

Tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN đã gây hậu quả nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến quỹ BHXH, BHYT, BHTN mà còn xâm hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật và mục tiêu chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. “Không may người lao động bị tai nạn lao động, mắc bệnh nghề nghiệp, nghỉ thai sản hay nghỉ hưu… nếu cơ quan chưa đóng BHXH thì lập tức các chính sách, chế độ của người lao động sẽ khó được giải quyết”, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội dẫn chứng.

Rất nhiều nguyên nhân

Theo ông Bùi Sỹ Lợi, trước đây, BHXH có quyền khởi kiện DN vi phạm pháp luật về nợ tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN và đã đạt được những kết quả nhất định. Từ ngày 1/7/2016, quyền khởi kiện này chuyển về công đoàn. Nhưng sự chuẩn bị bàn giao giữa công đoàn và BHXH chưa ăn khớp, nên có việc tòa án trả hồ sơ khởi kiện về cho BHXH.

Bên cạnh đó là ý thức chấp hành pháp luật BHXH của một số chủ sử dụng lao động chưa nghiêm, nhất là khu vực ngoài Nhà nước, thường trốn đóng, chậm đóng, chiếm dụng tiền đóng vào quỹ BHXH của người lao động. Chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm, chưa quan tâm đến quyền lợi BHXH đối với người lao động.

“Người lao động không dám đấu tranh đòi quyền lợi hợp pháp của mình vì sợ mất việc làm. Hoạt động của tổ chức công đoàn cơ sở ở DN còn hạn chế, chưa mạnh dạn đấu tranh bảo vệ quyền lợi BHXH cho người lao động”, ông Đại nhấn mạnh.

Công tác phối hợp giữa cơ quan BHXH với các cơ quản lý Nhà nước về BHXH, BHYT trong thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định của pháp luật về BHXH, BHYT đối với các DN còn hạn chế, không thường xuyên. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa hiệu quả, chưa làm cho người lao động thấy được ý nghĩa nhân văn của chính sách BHXH, BHYT, chưa thấy được quyền và trách nhiệm phải tham gia.

Phối hợp để đưa DN nợ BHXH ra tòa

Để ngăn chặn tình trạng trốn đóng, chậm đóng BHXH, BHXH Việt Nam và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng vừa ký quy chế phối hợp. Theo đó, BHXH tỉnh, huyện sẽ cung cấp cho Liên đoàn Lao động tỉnh, huyện danh sách các đơn vị nợ tiền BHXH cần phải khởi kiện, hồ sơ xác định nợ… để công đoàn khởi kiện đơn vị nợ BHXH.

“Công đoàn đứng ra khởi kiện là rất tốt vì sinh ra tổ chức công đoàn là để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động. Điều này đòi hỏi công đoàn phải nhanh chóng vào cuộc để khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH vì luật đã có hiệu lực lâu rồi”, ông Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh.

BHXH Việt Nam cũng sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra, đôn đốc DN đóng BHXH cho người lao động, kiên quyết xử lý đối với những DN cố tình vi phạm pháp luật về BHXH. Công khai thông tin về các đơn vị trốn đóng, nợ tiền đóng BHXH số lượng lớn, kéo dài trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Cùng với đó, tiếp tục phối hợp giám sát liên ngành giữa 5 cơ quan (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Thanh tra Chính phủ và BHXH Việt Nam) liên quan đến thực hiện pháp luật về BHXH tại các địa phương. Tập trung đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, vận động, giáo dục với nhiều hình thức để nâng cao nhận thức của cấp ủy đảng, chính quyền, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, chủ sử dụng lao động và người lao động về ý nghĩa, tầm quan trọng của chính sách BHXH…

Trần Kiên