(Thanh tra)- Theo Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam nằm trong top 15 quốc gia có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới, đứng thứ ba tại ASEAN (sau Indonesia và Philippines). Mỗi năm, nước ra có khoảng 40.000 người tử vong do hút thuốc lá.
Báo cáo điều tra toàn cầu cũng cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại Việt Nam là trên 45%. Theo thời gian, số người sử dụng thuốc lá không ngừng tăng lên, nhất là giới trẻ. Do đó, đây là cơ hội tốt cho những đối tượng buôn lậu thuốc lá vào Việt Nam hưởng lợi, khiến mặt trận phòng, chống buôn lậu thuốc lá trong nước vẫn luôn “nóng bỏng”.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho biết, trong những năm qua, các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều cố gắng trong việc đấu tranh, ngăn chặn tình trạng nhập lậu thuốc lá cũng như buôn bán thuốc lá có nguồn gốc nhập lậu và đạt được nhiều kết quả. Tuy nhiên, nạn buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp, gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, mỗi năm Nhà nước thất thu khoảng 8.500 tỉ đồng do buôn lậu thuốc lá. Bên cạnh đó, khoảng cách lợi nhuận giữa thuốc lá hợp pháp và buôn lậu ngày càng lớn, tạo lực hút không nhỏ đối với các đối tượng tham gia buôn bán, vận chuyển thuốc lá nhập lậu.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, buôn lậu thuốc lá đem lại siêu lợi nhuận, tới trên 400% do không phải chịu bất cứ khoản thuế, phí nào, trong khi thuốc lá nhập khẩu chính ngạch phải chịu thuế nhập khẩu từ 100% đến 202%, thuế giá trị gia tăng 10%; thuốc lá sản xuất trong nước phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt 75%, thuế giá trị gia tăng 10%; Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2%.
Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ - Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương) cho biết, hoạt động vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu diễn biến khá phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi.
Thời gian qua, mặc dù đã có nhiều giải pháp được đưa ra, nhưng buôn lậu thuốc lá không hề có dấu hiệu giảm nhiệt, thậm chí còn diễn biến đa dạng và phức tạp hơn. Tại các địa bàn trọng điểm như: Long An, Cần Thơ, Đồng Tháp, Tây Ninh, Kiên Giang, An Giang, Bình Phước, TP Hồ Chí Minh, Quảng Trị, Tây Ninh, buôn lậu thuốc lá vẫn gia tăng, trung bình mỗi ngày lượng thuốc lá nhập lậu khoảng 400.000 - 500.000 bao các loại.
Theo báo cáo chưa đầy đủ, chỉ tính riêng từ năm 2019 đến nay, lực lượng quản lý thị trường đã tiến hành kiểm tra 2.428 vụ, xử lý 1.976 vụ (chiếm 81,4%) với số lượng thuốc lá tịch thu được là 646.450 bao với giá trị hàng hóa vi phạm là 610 triệu đồng, số vụ xử lý hình sự là 16 vụ. Thực trạng của tình trạng buôn lậu thuốc lá đã ảnh hưởng đến nhiều mặt của đời sống, kinh tế - xã hội.
Các loại thuốc lá điếu ngoại nhập lậu trên thị trường đều không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không được kiểm soát và bảo đảm về chất lượng, vệ sinh, an toàn, không có chế độ bảo quản phù hợp nên chất lượng giảm nhanh.
Mặt khác, thuốc lá điếu ngoại nhập lậu, thuốc lá giả không tuân theo quy định về ghi nhãn hàng hóa, đặc biệt là không có cảnh báo về sức khỏe, lưu thông trên thị trường không có sự kiểm định về vệ sinh, an toàn, chất lượng sản phẩm của cơ quan y tế.
Đặc biệt, thời gian vừa qua, lợi dụng cả nước căng mình phòng, chống dịch COVID-19, nạn buôn lậu thuốc lá trên tuyến biên giới diễn ra hết sức phức tạp. Các đối tượng buôn lậu sử dụng những thủ đoạn tinh vi, sẵn sàng chống đối, tấn công lực lượng chức năng khi bị phát hiện, bắt giữ. Nghiêm trọng hơn, việc buôn lậu thuốc lá qua biên giới tiềm ẩn nguy cơ rất cao về việc lây lan bùng phát virus COVID-19 từ nước ngoài vào nội địa.
Trong khi đó, hiện nay trên thị trường xuất hiện thuốc lá điện tử, thuốc lá mới, hình thức mua bán qua môi trường mạng chưa có biện pháp quản lý.
Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, hiện quy định của pháp luật vẫn còn nhiều bất cập, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Hơn nữa, một bộ phận người tiêu dùng chưa nhận thức được tác hại của thuốc lá. Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng buôn lậu thuốc lá vẫn tồn tại.
Tại Việt Nam, ngày 18/6/2012, Quốc hội đã thông qua Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá; ngày 30/9/2014 Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 30-CT/TTg về việc tăng cường đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá. Ngoài ra, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp quy khác về chống buôn lậu thuốc lá.
Để ngăn chặn và từng bước đẩy lùi vấn nạn buôn lậu thuốc lá, các chuyên gia cho rằng cần có biện pháp tuyên truyền để người dân không buôn lậu hoặc tiếp tay cho buôn lậu thuốc lá; vận động người tiêu dùng thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Các chuyên gia cũng lưu ý tăng cường công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đang xuất hiện ngày càng nhiều ở thị trường Việt Nam. Bởi sản phẩm này được đưa vào Việt Nam qua đường xách tay hoặc nhập lậu không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, nhất là thanh thiếu niên.
Phương Anh
