Theo thống kê sơ bộ, trung bình mỗi năm cả nước có khoảng 13 nghìn thanh thiếu niên vi phạm pháp luật. Tỷ lệ gây án ở tuổi vị thành niên là 5,2% đối với người dưới 14 tuổi, 24,5% đối với người từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi và 70,3% đối với người từ 16 đến dưới 18 tuổi.
Trong số vụ phạm pháp hình sự liên quan đến lứa tuổi thanh, thiếu niên trên địa bàn Hà Nội cho thấy có đến 34,8% đối tượng vi phạm dưới 16 tuổi; 46% từ đủ 16 đến dưới 18, đối tượng chủ yếu là học sinh cấp 3; có 23,5% trong số đó là học sinh đã bỏ học. Hơn 96%, đối tượng chưa có tiền án, tiền sự. Cũng theo thống kê, 84% các vụ xuất phát từ mâu thuẫn cá nhân từ trước, sau đó các đối tượng lên mạng xã hội chửi bới, thách thức nhau, tổ chức lôi kéo tạo thành hội nhóm cùng hành động…
Việc gia tăng các vụ án trong nhóm người chưa thành niên có chiều hướng ngày càng gia tăng cả về số vụ và mức độ phạm tội. Thủ đoạn phạm tội của các đối tượng này không còn đơn giản do bồng bột, thiếu suy nghĩ, mà đã có sự tính toán, chuẩn bị kỹ càng và khá tinh vi khi thực hiện các hành vi ở nhóm tội đặc biệt nghiêm trọng có khung hình phạt cao nhất là chung thân hoặc tử hình như tội: Cố ý gây thương tích; giết người; cướp tài sản; Trộm cắp tài sản.
Nhiều đối tượng không chỉ hành động đơn lẻ mà lôi kéo tạo thành băng nhóm, có tổ chức, cho thấy sự manh động và phức tạp của tội phạm ở lứa tuổi học trò. Đơn cử, vụ án xảy ra gần đây nhất vào rạng sáng ngày 3/4, tại số 164 Trần Quang Khải, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội xảy ra vụ cướp tài sản với tính chất nghiêm trọng, do một nhóm thanh, thiếu niên gây ra. Cơ quan công an đã vào cuộc điều tra, bắt tạm giam 11 đối tượng có tuổi đời từ 15 - 19. Qua điều tra cho thấy, các đối tượng thông qua nhóm “Đi lượn phố” trên mạng xã hội Facebook rủ nhau mang theo hung khí là tuýp sắt gắn dao đi qua các tuyến phố gây rối trật tự công cộng. Khi tới khu vực phố Trần Quang Khải thì nhìn thấy anh N.K.Đ. và anh N.Đ.T. điều khiển xe máy nhãn hiệu Honda Wave màu trắng vàng. Ngay lập tức cả nhóm vượt lên, ép xe của nạn nhân vào lề đường trước số nhà 164 Trần Quang Khải; lao vào đánh, đạp ngã nạn nhân rồi cướp xe máy bỏ chạy, mang bán được 4 triệu đồng.
Một vụ án khác được camera an ninh nhà người dân ghi lại vào thời điểm trung tuần tháng 3/2024, khi một nhóm đối tượng tuổi đời còn rất trẻ thực hiện hành vi cướp của gây bức xúc trong dư luận. Hành vi gây án của các đối tượng này được xem là rất mạnh động, khi ngang nhiên chặn xe của người đi đường trên và dùng dao phóng lợn chọc vào người, ép nạn nhân phải mở cốp xe ra và cướp tiền. Nhiều tài sản là phương tiện xe máy đã bị ổ nhóm này cướp trắng trợn và rao bán trên mạng xã hội để lấy tiền chia nhau. Đến ngày 17/3, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an TP Hà Nội và Công an quận Hà Đông đã bắt giữ ổ nhóm cướp nói trên gồm 4 đối tượng đều sinh năm 2009 cùng trú tại ở quận Hoàng Mai, Hà Nội.
Qua các vụ việc cho thấy, người chưa thành niên phạm tội và vi phạm pháp luật có nhận thức về pháp luật, nhất là pháp luật về hình sự còn hạn chế. Bên cạnh đó, do tác động từ hoàn cảnh, môi trường sống; thiếu sự quan tâm, giáo dục từ gia đình, cùng với đó tác động tiêu cực của các thông tin trên mạng xã hội… đã trực tiếp ảnh hưởng xấu đến nhận thức của các đối tượng này.
Để phòng ngừa, đấu tranh với loại hình tội phạm diễn ra ở lứa tuổi chưa thành niên, công an các tỉnh, thành phố đã triển khai nhiều kế hoạch trấn áp nhằm kéo giảm số vụ án gây ra bởi lứa tuổi học trò này. Cũng như sử dụng các biện pháp nghiệp vụ nhằm ngăn chặn các vụ việc từ sớm, từ xa như hóa trang, mật phục bắt, tạm giữ nhiều đối tượng thanh thiếu niên điều khiển xe lạng lách đánh võng, có mang theo hung khí, nghi ngờ phạm pháp hình sự.
Ngoài việc huy động các lực lượng tăng cường công tác tuần tra kiểm soát phòng, chống tội phạm trong nhóm đối tượng này, trên thực tế để đạt được hiệu quả cao, rất cần sự phối hợp từ các gia đình, nhà trường và cả cộng đồng cùng chung sức quan tâm, giáo dục, quản lý, kiểm soát giờ giấc, nếp sống sinh hoạt của con em. Kịp thời phát hiện những lệch lạc trong suy nghĩ, hành động của con em mình, sớm có biện pháp tháo gỡ hoặc chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, giúp các em tránh xa các tệ nạn xã hội và thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật.