D.A QL 46 đi qua xã Nghi Ân đang phải dừng lại vì chưa thể giải phóng được mặt bằng. Ảnh: TQ

TP Vinh là 1 trong 3 đô thị của Việt Nam được lựa chọn và hưởng lợi từ dự án đầu tư, cải thiện, nâng cấp cơ sở hạ tầng do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ. Tiểu D.A Phát triển đô thị Vinh được thực hiện theo Quyết định số 4522 ngày 25/10/2011 của UBND tỉnh Nghệ An, gồm 4 hợp phần, tổng mức đầu tư 128.434.641 USD (tương đương 2.671.441 triệu VNĐ), trong đó, vốn ODA của WB 98 triệu USD, vốn đối ứng của Việt Nam 30,43 triệu USD (ngân sách TP Vinh 70% và ngân sách tỉnh 30%). Tiến độ thực hiện là 5 năm, kể từ tháng 6/2012.

Theo lộ trình thì thời gian thực hiện Tiểu D.A Phát triển đô thị Vinh chỉ còn lại chưa đầy 6 tháng (đến tháng 6/2017), trong khi khối lượng công việc thì đang như “núi”. Theo cam kết với nhà tài trợ, đến 30/10/2016, toàn bộ các gói thầu xây lắp phải thực hiện xong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), thế nhưng cam kết đó không thực hiện được. Tại cuộc họp giữa UBND tỉnh Nghệ An với đại diện của WB ngày 9/11/2016, UBND tỉnh “chốt” tiến độ GPMB D.A vào ngày 31/12/2016, thế nhưng, cam kết đó đã bị “phá sản”. Đến nay đã giữa tháng 1/2017 mà công tác GPMB vẫn còn “tắc” ở 9 gói thầu.

Ông Đường Anh Ngọc, Phó Giám đốc Ban Quản lý Tiểu D.A Phát triển đô thị Vinh cho biết, chậm tiến độ là do vướng mắc trong khâu bồi thường, GPMB. Đối với 11 gói thầu đang thi công thì có đến 9 gói thầu đang thực hiện công tác GPMB (2 gói thầu đã GPMB xong). Trong số 9 gói thầu còn vướng mặt bằng thì có 5 gói thầu nằm trong tình trạng báo động về tiến độ, bao gồm gói thầu nâng cấp, cải tạo hào xung quanh Thành cổ Vinh; 3 gói thầu xây dựng đường Vinh - Hưng Tây và gói thầu xây dựng đường nối quốc lộ (QL) 46 nối đường ven sông Lam. Theo ông Ngọc, việc vướng mắc trong GPMB chủ yếu là do các hộ dân chưa đồng thuận với phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

Có mặt tại xã Nghi Ân vào những ngày đầu năm 2017, nơi có D.A đường nối QL 46 chạy qua chúng tôi thấy, D.A chỉ triển khai được các đoạn qua đất canh tác, các đoạn chạy qua khu dân cư thì chưa thể GPMB. Qua tiếp xúc chúng tôi được biết, D.A QL 46 chạy qua 4 xã với 141 hộ bị thu hồi đất ở, nhưng đến nay mới có 31/141 hộ chấp nhận phương án bồi thường, số còn lại vẫn chưa đồng thuận.

Ông Đào Xuân Mão, xóm Kim Mỹ, xã Nghi Ân đại diện cho 27 hộ dân có đất bị thu hồi cho biết, xã Nghi Ân có 27 hộ bị thu hồi đất cho D.A QL46, tất cả các hộ dân đều đồng thuận với chủ trương xây dựng D.A, song không đồng thuận với phương án bồi thường, hỗ trợ, bố trí tái định cư.

Theo ông Mão, các cơ quan thực thi công vụ thu hồi đất cho D.A không tuân thủ trình tự pháp luật: Không công bố công khai thu hồi đất cho D.A; thiếu tính dân chủ; không tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; áp giá đền bù tùy tiện, giá đất ở thành giá đất nông nghiệp; làm đường 12m thù thu hồi đất 35m; không bố trí tái định cư cho người dân; không giải quyết khiếu nại của người dân theo Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo…

Ông Ngô Xuân Bình, đại diện cho một số hộ dân có đất bị thu hồi tại xã Nghi Đức cho rằng, việc tự ý điều chỉnh D.A và thu hồi đất từ 12m lên 35m tại các khu dân cư là bất hợp lý. “Thu hồi đất rồi bỏ hoang, ai quản lý, bao giờ mới làm đường, rồi ai hưởng lợi”, ông Bình đặt câu hỏi.

D.A tái định cư vẫn bị bỏ bê (ảnh 2). Ảnh: TQ

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, theo Quyết định số 4522, D.A QL 46 có quy mô nền đường rộng 35m. Tuy nhiên, ngày 25/11/2014, UBND tỉnh Nghệ An lại có Văn bản số 8922 điều chỉnh quy mô nền đường từ 35m xuống 12m (mặt đường xe chạy 2 x 3,5m = 7m; lề gia cố giống kết cấu mặt 2 x 2m = 4,0m; lề đất 2 x0,5m = 1,0m). Không đầu tư các hạng mục: Mương thoát nước dọc (chỉ xây dựng rãnh dọc đoạn qua khu dân cư), hè đường lát gạch, bó vỉa, một số cống kỹ thuật chưa cần thiết đầu tư trong giai đoạn này. Phạm vi GPMB theo quy mô thiết kế với nền đường rộng 12m.

Văn bản là vậy, song thực tế hiện D.A QL 46 đang được GPMB với 2 “kịch bản”. Kịch bản thứ nhất, D.A đi qua đất nông nghiệp chỉ GPMB 12m và kịch bản thứ 2 là D.A đi qua khu dân cư thì GPMB 35m. Với cách làm này, người dân bị thu hồi đất cho D.A cho là “tiền hậu bất nhất”, nên không đồng thuận.

Nội dung áp giá bồi thường tùy tiện, sai với từng loại đất theo ông Phạm Văn Hòa, xã Nghi Ân trước đây thuộc huyện Nghi Lộc, sau này được sáp nhập vào TP Vinh, hầu hết đất của các hộ dân bị thu hồi cho D.A QL 46 đã được huyện Nghi Lộc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở, thế nhưng, khi áp giá đền bù thì hộ được đền bù theo giá đất ở, hộ thì được đền bù theo giá đất nông nghiệp, mặc dù trên cùng một thửa đất.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Đình Long, Phó Giám đốc Ban Quản lý Tiểu D.A Phát triển đô thị Vinh thừa nhận, việc thu hồi đất cho D.A QL 46 theo 2 kịch bản là đúng. “Việc GPMB 12m tại đất nông nghiệp là để người dân tiếp tục canh tác, đến khi triển khai D.A giai đoạn 2 thì thu hồi tiếp. Việc GPMB 35m tại các khu dân cư là để người dân ổn định cuộc sống lâu dài, tránh GPMB nhiều lần khi D.A triển khai giai đoạn 2”, ông Long nói.

Trả lời câu hỏi của PV, vì sao phải điều chỉnh D.A QL 46 xuống còn 12m, ông Long cho rằng, vì không có vốn đối ứng nên mới triển khai được 12m, đến lúc có vốn lại tiếp tục triển khai, còn đến thời điểm nào triển khai thì “không biết”. Ông Long khẳng định, việc điều chỉnh D.A đã được phía WB chấp thuận, thế nhưng, khi PV đề nghị cung cấp văn bản chấp thuận điều chỉnh D.A của WB thì ông Long từ chối.

Trả lời của ông Long là không thỏa đáng vì theo các quy định hiện hành, các D.A vốn vay nước ngoài đều phải lập D.A đầu tư trước, có cam kết tiến độ thực hiện D.A và được phía cho vay thẩm duyệt mới được vay vốn. Nếu điều chỉnh D.A mà không được phía cho vay chấp thuận thì sẽ không thể giải ngân.

Để làm rõ các nguyên nhân D.A chậm tiến độ, PV đã liên hệ đặt lịch làm việc với ông Hà Thanh Tĩnh, Phó Chủ tịch UBND TP Vinh, nhưng vì lý do bận việc nên ông Tĩnh chưa thể thu xếp được.

Báo Thanh tra sẽ tiếp tục cập nhật tiến độ thực hiện D.A tại các bài viết tiếp theo.

Trần Quý