Khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa thời gian gần đây diễn biến phức tạp, đặc biệt là các xã miền núi, xuất hiện tình trạng một số tổ chức, cá nhân lợi dụng việc san gạt, cải tạo đất ở, đất nông nghiệp để khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép. Nhiều khu vực bị đào xới, lấy đất sét, cát, đá bán ra ngoài, không chỉ gây thất thoát tài nguyên mà còn ảnh hưởng đến môi trường và trật tự xã hội.

Theo báo cáo của các ngành chức năng, trong 9 tháng năm 2025, toàn tỉnh đã phát hiện hơn 50 vụ khai thác khoáng sản trái phép, trong đó có 32 vụ liên quan đến khai thác đất san lấp, 15 vụ khai thác cát sỏi và 3 vụ khai thác đá vật liệu xây dựng thông thường. Các điểm nóng khai thác khoáng sản trái phép tập trung tại huyện Như Xuân, Thạch Thành, Nông Cống, Yên Định và Hà Trung (cũ), nơi địa hình phức tạp, lực lượng quản lý còn mỏng, việc giám sát gặp nhiều khó khăn.

Trước tình hình đó, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Mai Xuân Liêm đã yêu cầu các sở, ngành và chính quyền cơ sở tăng cường quản lý hoạt động xây dựng, cải tạo mặt bằng, ngăn ngừa khai thác khoáng sản trái phép.

Theo nội dung văn bản, UBND các xã, phường phải kiểm tra, giám sát chặt chẽ các hoạt động san gạt, xây dựng công trình trên đất ở, đất nông nghiệp, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi lợi dụng để khai thác khoáng sản trái phép. Đồng thời, kiên quyết làm rõ và xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan, nhất là trường hợp để xảy ra khai thác trái phép do buông lỏng quản lý.

Đáng chú ý, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Mai Xuân Liêm cũng chỉ đạo rõ: Trường hợp người sử dụng đất có nhu cầu thu hồi khoáng sản nhóm III, nhóm IV (như đất, cát, sét, đá thông thường) trong quá trình cải tạo, xây dựng công trình, UBND cấp xã phải hướng dẫn thực hiện thủ tục đăng ký thu hồi khoáng sản theo đúng quy định tại Luật Địa chất và Khoáng sản và Nghị định 193/2025/NĐ-CP của Chính phủ. Điều này nhằm đảm bảo mọi hoạt động thu hồi, sử dụng khoáng sản đều được quản lý thống nhất, tránh việc lợi dụng cải tạo đất để khai thác trái phép.

Đặc biệt, Chủ tịch UBND cấp xã, phường sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm trước UBND tỉnh và trước pháp luật nếu để xảy ra khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn do buông lỏng quản lý. Đây được xem là biện pháp mạnh, thể hiện quyết tâm của tỉnh trong việc lập lại trật tự kỷ cương trong lĩnh vực khai thác tài nguyên.

Cùng với đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Xây dựng được giao nhiệm vụ theo dõi, giám sát, hướng dẫn UBND cấp xã trong quản lý hoạt động san gạt, cải tạo mặt bằng; kịp thời báo cáo UBND tỉnh những khó khăn, vướng mắc vượt thẩm quyền để xử lý. Công an tỉnh cũng sẽ phối hợp tăng cường kiểm tra đột xuất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tịch thu phương tiện, ngăn chặn triệt để tái diễn.

Theo đánh giá của các cơ quan chuyên môn, việc lợi dụng cải tạo đất để khai thác khoáng sản trái phép không chỉ gây thất thoát tài nguyên quốc gia mà còn tiềm ẩn nguy cơ sạt lở, ô nhiễm môi trường, phá vỡ quy hoạch sử dụng đất, làm ảnh hưởng đến đời sống người dân khu vực lân cận. Do đó, cùng với biện pháp hành chính, tỉnh Thanh Hóa cũng khuyến khích sự vào cuộc của người dân trong việc tố giác hành vi vi phạm, góp phần bảo vệ tài nguyên chung.

Với sự chỉ đạo quyết liệt từ tỉnh đến cơ sở, Thanh Hóa đang hướng tới mục tiêu đưa hoạt động khai thác khoáng sản vào khuôn khổ pháp luật, quản lý chặt chẽ ngay từ cấp xã, bảo đảm vừa khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, vừa giữ vững an ninh trật tự và bảo vệ môi trường sinh thái bền vững.