Chiếc xe chở cát trọng tải hơn 40 tấn băng qua thân đập hồ Dầu Tiếng. Dưới chân đập là biển cấm phương tiện trên 3 tấn lưu thông. Ảnh: NT

Tháng 4/2019, công văn về việc tạm ngưng hoạt động khai thác cát trong hồ Dầu Tiếng được UBND tỉnh Tây Ninh ban hành, tình trạng khai thác, vận chuyển cát tạm thời lắng xuống. Nhưng đến cuối tháng 11/2019, khi UBND tỉnh Tây Ninh cho phép các doanh nghiệp khai thác trở lại thì tình trạng khai thác ồ ạt, xe chở cát phá đường, phá đập hồ Dầu Tiếng lại tiếp tục tái diễn.

Ngày 14/7/2020, chúng tôi có mặt tại khu vực đập chính hồ thủy lợi Dầu Tiếng đoạn thuộc huyện Dương Minh Châu. Tại đây, theo ghi nhận, mỗi ngày có hàng trăm lượt xe tải cỡ lớn vận chuyển cát, chủ yếu vào ban đêm.

Các phương tiện chở cát từ các bãi tập kết trong lòng hồ lưu thông ra tuyến đường ĐT 781 đều phải băng qua thân đập. Những chiếc xe tải có dấu hiệu cơi nới thành thùng, chở đầy cát với trọng lượng hàng chục tấn nối đuôi nhau di chuyển, khiến thân đập đối mặt với nguy cơ nứt, sụt lún. Dọc thân đập, nhiều barie (rào chắn) hạn chế chiều cao, bảo vệ thân đập đã bị phá bỏ để xe chở cát dễ dàng lưu thông.

Các phương tiện chở cát dễ dàng “né”, “lọt” qua trạm cân trọng tải trên đường ĐT 781. Ảnh: NT

Trên tuyến đường ĐT 781 thuộc xã Phước Minh, huyện Dương Minh Châu, ngay sát đập chính hồ Dầu Tiếng, Sở Giao thông vận tải (GTVT) tỉnh Tây Ninh đã cho lắp đặt một hệ thống trạm cân kiểm tra tải trọng. Tuy nhiên, hiệu quả của trạm cân này trong việc ngăn ngừa, xử lý phương tiện quá tải (đặc biệt là các phương tiện vận chuyển cát từ hồ Dầu Tiếng) là điều thực sự đáng bàn.

Theo quan sát, hầu hết các phương tiện chở cát đều dễ dàng “né” hoặc “lọt” qua trạm cân lưu động này. Ban ngày, cánh tài xế chở cát thường lách qua trạm cân bằng việc điều khiển xe đi vào các đường nhánh, khi đã qua điểm đặt trạm thì lập tức đi vào đường ĐT 781 và tiếp tục lưu thông. Ban đêm, nhiều xe tải chở cát cơi nới thành thùng, có dấu hiệu quá tải vẫn ngang nhiên qua trạm cân mà không bị dừng, kiểm tra tải trọng.

Một bãi cát trong khu vực bán ngập hồ Dầu Tiếng. Ảnh: NT

Theo ghi nhận của Báo Thanh tra, lúc 13 giờ 52 phút ngày 14/7/2020, một chiếc xe tải cỡ lớn mang BKS 62C-11249 chở cát cao quá thùng xe, di chuyển từ phía lòng hồ, băng qua đập chính hồ Dầu Tiếng, lưu thông vào đường ĐT 781. Ngay dưới chân đập, chỗ đấu nối với đường ĐT 781, cơ quan chức năng đã cắm biển cấm xe tải, xe máy kéo có trọng tải lớn hơn 3 tấn. Trong khi đó, theo những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực vận tải thì trọng lượng của chiếc xe này tại thời điểm lưu thông qua đoạn đường nói trên là không dưới 40 tấn.

Chiếc xe tải này sau đó rẽ theo hướng cầu Thống Nhất (xã Phước Ninh, huyện Dương Minh Châu, Tây Ninh) để “né” trạm cân kiểm tra tải trọng đặt trên đường ĐT 781.

Barie bảo vệ thân đập hồ Dầu Tiếng bị phá dỡ, xe chở cát có thể di chuyển dọc thân đập, “né” trạm cân. Ảnh: NT

Người dân xã Phước Ninh cho hay, đây là tình trạng phổ biến, đã diễn ra nhiều năm nay. Theo đó, khi chính quyền và các ngành chức năng có đợt ra quân kiểm tra, xử lý thì việc vi phạm tạm lắng xuống. Nhưng chỉ một thời gian ngắn sau đó, tình trạng lại tái diễn và có xu hướng rầm rộ hơn, ngang nhiên hơn.

Lúc 18 giờ 45 phút ngày 14/7/2020, một đoàn xe tải gồm 3 chiếc, có dấu hiệu cơi nới thành thùng, chở đầy cát từ lòng hồ Dầu Tiếng băng qua thân đập, lưu thông vào tuyến đường ĐT 781. Khi tới gần khu vực đặt trạm cân thuộc xã Phước Minh, đoàn xe tăng tốc, vượt qua trạm. Thời điểm này, trạm cân vẫn hoạt động, nhưng không có hiệu lệnh dừng, kiểm tra nào từ lực lượng chức năng đối với những chiếc xe tải này.

Hồ Dầu Tiếng là công trình quan trọng đặc biệt, liên quan đến an ninh quốc gia. Ảnh: NT

Theo thống kê, đến cuối tháng 5/2020, có 12 giấy phép khai thác cát trong khu vực hồ Dầu Tiếng thuộc địa bàn tỉnh Tây Ninh đã được cấp cho các doanh nghiệp. Việc khai thác cát với công suất lớn đã làm ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước tại công trình thủy lợi quan trọng này. Bên cạnh đó, các phương tiện vận chuyển cát trọng tải lớn đang trực tiếp đe dọa sự an toàn thân đập và khiến tuyến đường ĐT 781 xuống cấp, hư hại.

Hồ Dầu Tiếng là công trình quan trọng đặc biệt, liên quan đến an ninh quốc gia. Công trình được xây dựng từ năm 1981 với diện tích mặt hồ 270 km² và dung tích thiết kế 1,58 tỉ m³ nước,  trải dài trên địa bàn 3 tỉnh Tây Ninh, Bình Dương và Bình Phước, cung cấp nước tưới cho hơn 93.000 hecta đất nông nghiệp của Tây Ninh và TP Hồ Chí Minh, tỉnh Long An; đồng thời cung cấp nước phục vụ sinh hoạt và sản xuất công nghiệp của các vùng phụ cận.