(Thanh tra) - Dự án 12.000 thùng rác công nghệ trị giá hơn 200 tỉ đồng ở Hà Nội từng được kỳ vọng là giải pháp đột phá, kiến tạo nên diện mạo đô thị văn minh, sạch đẹp. Thế nhưng, sau gần 6 năm triển khai, hàng nghìn chiếc thùng "thông minh" lại không phát huy tác dụng, rơi vào cảnh hư hỏng, xuống cấp, gây mất mỹ quan đô thị.
Thùng rác công nghệ thành… bãi rác
Dự án thùng rác công nghệ tại Hà Nội, được lắp đặt từ năm 2020 với khoảng 12.000 thùng rác được trang bị pin năng lượng mặt trời, chiếu sáng ban đêm, hiển thị quảng cáo và đặc biệt là chia hai ngăn để phân loại rác tái chế/không tái chế.
Thùng rác công nghệ triển khai lắp đặt trên địa bàn Thủ đô với mục tiêu thay đổi nhận thức người dân và cải thiện mỹ quan đô thị. Tuy nhiên, sau gần 6 năm, thực tế lại đi ngược hoàn toàn với kỳ vọng.
Hình ảnh những chiếc thùng rác "thông minh" trở nên nhếch nhác, hư hỏng tại các tuyến phố trung tâm như: Hoàng Đạo Thuý, Cầu Giấy, Trần Duy Hưng, Nguyễn Trãi, Lê Văn Lương… Hệ thống pin năng lượng chết, bảng quảng cáo tắt ngúm, nhiều thùng bị móp méo, bung cửa, thậm chí bị chèn gạch, đậy tấm chắn để người dân không thể đổ rác.
Theo ghi nhận thực tế, tại dọc tuyến đường Nguyễn Trãi, Trần Duy Hưng các thùng rác công nghệ trở nên lãng phí khi xung quanh ngổn ngang túi rác, đồ bỏ đi, khiến bộ mặt đô thị nhếch nhác. Do dung tích nhỏ, không đáp ứng được lượng rác thực tế, nhiều nơi “có cũng như không”.
Tại nhiều khu vực đặt thùng rác công nghệ trên tuyến đường Nguyễn Trãi, Hoàng Đạo Thuý, Trần Duy Hưng, Lê Văn Lương thùng rác công nghệ trở nên vô dụng khi ai đó đã cố tình đậy tấm chắn lên miệng nắp thùng, lấy băng dính bịt kín miệng nắp để người dân không thể đổ rác.
Tương tự, trên đường Trần Phú (Hà Đông), thùng rác công nghệ cũng đã xuống cấp, nhiều thùng bị bịt kín. Các cạnh của thùng rác bị móp méo, cửa thùng rác bị hở khiến ruồi, muỗi sinh sôi nảy nở, bên trong, lõi thùng rác han gỉ…
Trước Trường Đại học Giao thông Vận tải tình trạng tương tự cũng xảy ra, thùng rác bị chặn lại, đè gạch lên trên, không thể vứt được rác vào. Vì vậy rác thải bị vứt bừa bãi tại gốc cây, chân thùng rác, bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng đến việc đi lại của các sinh viên, người dân khu vực.
Điều đáng nói, dù được thiết kế hai ngăn, việc phân loại rác vẫn bị bỏ qua. Thùng rác “thông minh” bị bỏ không lãng phí, trong khi rác thải sinh hoạt chất đống bừa bãi ngay khu vực xung quanh gây mất mỹ quan đô thị tại khu vực Viện Bảo tồn di tích ở số 489 đường Nguyễn Trãi, phường Thanh Liệt.
Thực tế trên cho thấy, mô hình vốn dĩ để làm đẹp cho Thủ đô thì nay lại trở thành minh chứng rõ ràng nhất cho sự lãng phí và mất mỹ quan.
Cần lời giải để không lãng phí
Qua ghi nhận thực tế có thể thấy, rõ ràng, dự án 12.000 thùng rác công nghệ trị giá hơn 200 tỉ đồng ở Hà Nội mặc dù được lắp với mật độ khá dày, nhưng đã không phát huy tác dụng. Điều này không chỉ do ý thức người dân, mà còn bắt nguồn từ những lỗ hổng trong quản lý và thiết kế.
Theo ghi nhận, nhiều thùng rác không có đơn vị quản lý cụ thể. Việc bảo trì, sửa chữa định kỳ gần như bị bỏ ngỏ. Khi pin năng lượng hỏng, bảng điện tử tắt, hoặc thân thùng hư hại, không đơn vị nào đứng ra chịu trách nhiệm khắc phục. Tình trạng "đầu tư xong là bỏ" đã biến một dự án công nghệ thành “có cũng như không”.
Nhiều người dân cho rằng, thiết kế của thùng rác thông minh không phù hợp với thực tế Thủ đô. Một người dân sống gần khu vực Viện Bảo tồn di tích ở số 489 đường Nguyễn Trãi phản ánh thực tế, thùng rác được thiết kế rất nhỏ, không đáp ứng được lượng rác rất lớn trong thực tế, dù thùng rác để không nhưng người dân lại vứt rác ra ngoài đường, rất mất vệ sinh.
Đại diện Công ty Môi trường Đô thị Hà Nội cho biết, dự án thùng rác công nghệ này do một đơn vị thực hiện theo hình thức xã hội hóa. Mục đích là thu gom rác nhỏ của người dân và du khách đi đường, không gom rác sinh hoạt gia đình, nên thùng có kích thước nhỏ (240 lít).
Thế nhưng, do thiếu thùng rác sinh hoạt chuyên biệt, người dân vẫn mang rác gia đình ra đổ, khiến thùng nhanh đầy, rác tràn ra ngoài, vừa mất mỹ quan vừa tăng khối lượng công việc cho nhân viên vệ sinh môi trường.
Trước thực trạng đáng báo động, nếu không có giải pháp quyết liệt, “số phận” của 12.000 thùng rác này sẽ chỉ còn là biểu tượng của sự lãng phí nguồn lực xã hội. PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho rằng, dự án hướng tới mục tiêu tích cực là bảo vệ môi trường đô thị. Tuy nhiên, thực tế chưa đạt hiệu quả do hạn chế trong quản lý và ý thức của người dân.
Bà nhấn mạnh, thành phố cần có kế hoạch cụ thể, giám sát chi tiết từng giai đoạn, triển khai; khâu nào vướng phải điều chỉnh ngay, đảm bảo dự án đạt mục tiêu cuối cùng. Làm gì cũng phải làm đến nơi đến chốn để mang lại hiệu quả cao nhất.
Để "hồi sinh" dự án, Hà Nội cần hành động đồng bộ. Trước tiên cần thống kê lại toàn bộ thùng rác, lên kế hoạch bảo trì hoặc thay thế. Quan trọng nhất là giao rõ trách nhiệm cho các đơn vị vận hành, đảm bảo việc thu gom, bảo dưỡng được thực hiện thường xuyên.
Bên cạnh đó, cần di dời hoặc lắp đặt loại thùng có dung tích lớn hơn tại các khu vực đông dân cư. Đặc biệt, cần đẩy mạnh truyền thông, giáo dục cộng đồng về phân loại rác tại nguồn. Thùng rác "thông minh" sẽ vô nghĩa nếu con người không hành động "thông minh"…
Hà Nội đang nỗ lực hướng tới hình ảnh "thành phố xanh - sạch - đáng sống". Để đạt được điều đó, từng chiếc thùng rác công nghệ cũng cần được xem xét lại bằng sự trách nhiệm cao nhất từ chính quyền, đơn vị vận hành và ý thức tự giác của mỗi người dân Thủ đô.
