(Thanh tra) - Hà Nội vừa phê duyệt đề án cải tạo 4 dòng sông "chết" ở nội đô gây ô nhiễm nghiêm trọng. Người dân kỳ vọng, 4 dòng sông: Kim Ngưu, Sét, Lừ, Tô Lịch sẽ sớm được "hồi sinh" trong thời gian không xa…
Ô nhiễm nghiêm trọng
Có thể thấy, hiện nay 4 dòng sông nội đô của Hà Nội gồm: Kim Ngưu, Sét, Lừ, Tô Lịch đều bị ô nhiễm nghiêm trọng. Các dòng sông này vốn là "mạch sống" của Thủ đô Hà Nội thì nay đã trở thành những “kênh chứa nước thải khổng lồ”.
Nhiều người dân tỏ ra nuối tiếc bởi cách đây khoảng 30 về năm trước, họ có thể câu cá bên sông Tô Lịch, hái rau muống trên dòng Kim Ngưu thì giờ đây, khu vực xung quanh những con sông này chỉ còn mùi xú uế và dòng nước đen đặc chảy ngang phố.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, kết quả quan trắc, phân tích và đánh giá chất lượng nước các sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét ở thời điểm năm 2022, so sánh với năm 2015 và diễn biến chất lượng nước đối với sông Tô Lịch trong 5 năm (2017 - 2022) cho thấy, hiện trạng nước các sông này đều ở mức ô nhiễm nặng.
Hàm lượng các hợp chất hữu cơ vượt ngưỡng quy chuẩn cho phép, nồng độ ô xy hòa tan (DO) rất thấp, nhiều đoạn sông dưới 0,5 mg/l, chỉ tiêu vi sinh vượt ngưỡng 30 - 70 lần và hầu như không có khả năng tự làm sạch nguồn nước…
Trước thực trạng này, thời gian qua, Hà Nội đã từng bước triển khai các biện pháp xử lý ô nhiễm dòng sông, nổi bật như đầu tư xây dựng dự án thoát nước giai đoạn 1 và 2, xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, các giải pháp thau rửa, nạo vét, thu gom nước thải sinh hoạt dọc sông Tô Lịch…
Tuy nhiên, kết quả còn rất khiêm tốn. Nguyên nhân được chỉ ra là do các giải pháp trên phần lớn mang tính đơn lẻ, thiếu tính liên kết hệ thống và bền vững.
Mới đây nhất, ngày 22/7, UBND TP Hà Nội đã ban hành quyết định phê duyệt Đề án "Phục hồi chất lượng môi trường và phát triển hệ thống 4 sông nội đô Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét".
Theo quyết định của UBND TP Hà Nội, đề án phục hồi các dòng sông sẽ được triển khai từ năm 2025 đến 2030. Đáng chú ý, đề án đưa ra các nhóm giải pháp trọng tâm như: Thu gom và xử lý triệt để nước thải sinh hoạt, xử lý ô nhiễm tồn lưu dưới lòng sông, như bùn đáy, rác thải; bổ sung nước sạch để duy trì dòng chảy tối thiểu trong mùa khô, tránh hiện tượng nước đọng, bốc mùi và cải tạo cảnh quan, hệ sinh thái, kết hợp với phát triển các không gian văn hóa, tâm linh, giải trí ven sông.
Các dự án xử lý nước thải Yên Xá, dự án xây dựng hệ thống thu gom nước thải (lưu vực S1) về Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở cũng sẽ được thực hiện để phục hồi chất lượng nước tại 4 dòng sông.
Hà Nội cũng nghiên cứu đề xuất giải pháp bổ cập nước đối với sông Kim Ngưu, Lừ, Sét và dự án tổng thể đầu tư xây dựng bổ cập nước, cải tạo, chỉnh trang sông Tô Lịch.
“Hồi sinh” 4 dòng sông nội đô thế nào?
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội - đơn vị được giao chủ trì phối hợp các sở, ngành liên quan tổ chức triển khai đề án, để hồi sinh sông Tô Lịch cần thực hiện các chương trình, dự án.
Trong đó có thể kể đến đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung Yên Xá (đang triển khai) để thu gom, xử lý nước thải cho lưu vực S2 đạt mức A theo quy chuẩn.
Đồng thời, nghiên cứu, rà soát xây dựng hệ thống điều tiết nước sông Tô Lịch và các hồ cảnh quan xung quanh.
Cùng với đó, nạo vét và xử lý bùn cặn lắng trong lòng sông. Đầu tư xây dựng bổ cập nước, cải tạo chỉnh trang sông Tô Lịch. Tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa dọc bờ sông.
Với sông Lừ cần thực hiện các chương trình, dự án, gồm: Thu gom và xử lý nước thải phi tập trung ven sông. Nạo vét và xử lý bùn cặn lắng. Loại bỏ chướng ngại vật và tôn tạo, chỉnh trang sửa kè bờ trong sông. Bổ cập nước sạch cho sông Lừ.
Đồng thời, nghiên cứu xây dựng hệ thống điều tiết nước sông Sét và các hồ cảnh quan xung quanh. Xây dựng các công trình kiến trúc, giải trí trên bờ sông và trên mặt sông Lừ. Phát triển cây xanh trong các dự án phát triển đô thị dọc 2 bên bờ sông.
Với sông Kim Ngưu, sông Sét cần xây dựng hệ thống cống gom nước thải về nhà máy xử lý nước thải Yên Sở; thu gom và xử lý nước thải phi tập trung ven sông; nạo vét bùn, xây dựng hệ thống điều tiết, xây dựng các công trình kiến trúc, giải trí trên bờ, phát triển cây xanh dọc 2 bờ sông…
Các chuyên gia về môi trường cho rằng, việc "hồi sinh" 4 dòng sông "chết" ở nội đô Hà Nội là vô cùng cần thiết và cần một chiến lược bài bản, dài hơi, đặt trong tổng thể chiến lược phát triển bền vững đô thị.
Ông Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường chia sẻ, nhà ông ở gần sông Tô Lịch, hằng ngày đi qua con sông này, nhiều năm ông đã chứng kiến sông Tô Lịch từ lúc sạch, xanh mát, đến khi bẩn và đang hồi sinh như thế nào.
Ông Tùng khẳng định, gần đây, Hà Nội có rất nhiều biện pháp đúng và trúng, thể hiện sự quyết tâm của chính quyền. Đây cũng được xem là một trong những nhiệm vụ ưu tiên cao nhất của TP.
Chúng ta có những bài học lớn từ Trung Quốc với cách xử lý làm sạch sông Dương Tử, hay Israel làm sạch sông Jordan, Hungary với hồ Balaton...
Thành công của các nước trên đều cho thấy, đầu tiên phải là sự quyết tâm của chính quyền, quyết tâm này thể hiện ở việc giải quyết vấn đề rất cụ thể để làm sạch các dòng sông.
Cho ý kiến về việc “hồi sinh” các dòng sông của Hà Nội, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Hồng Hiếu cho rằng, Hà Nội cần xây dựng và ban hành mô hình tổ chức lưu vực sông, từng bước thực hiện thí điểm để phục hồi các nguồn nước; đầu tư vào hệ thống thu gom, xử lý rác thải, nước thải triệt để.
Đồng thời, xây dựng các công trình điều tiết, nhằm bảo đảm dòng chảy, đặc biệt là tăng cường lưu lượng nước cho các sông nội đô…
Bên cạnh đó, kiểm soát nghiêm ngặt nước thải từ khu công nghiệp, làng nghề, khu dân cư, nhất là các cơ sở chưa được đầu tư hệ thống xử lý đạt chuẩn. Các dự án như nhà máy Yên Xá cần được thúc đẩy nhanh, vận hành đồng bộ.
Đáng chú ý, có thể thấy trong đề án lần này, Hà Nội đã đề cập tới giải pháp khôi phục lại chức năng sinh thái, cảnh quan và giá trị văn hóa của các dòng sông nội đô lịch sử. Đây là điều kiện cần để phát triển TP theo hướng xanh, sạch, đáng sống.
Cùng với các giải pháp của TP đưa ra trong đề án, các chuyên gia cũng cho rằng, Hà Nội cần tăng cường giáo dục môi trường, nâng cao ý thức cộng đồng - từ học sinh, sinh viên đến doanh nghiệp, người dân. Đồng thời, lan tỏa mạnh mẽ ý thức tốt, hành động đúng trong bảo vệ môi trường, như vậy sẽ tạo nền tảng xã hội đồng thuận trong công cuộc làm sạch và hồi sinh các dòng sông.
Hệ thống sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét có tổng chiều dài gần 40km. Trong đó, sông Tô Lịch có tổng chiều dài khoảng 13,7km, từ phường Nghĩa Đô (thuộc quận Cầu Giấy cũ), chảy theo đường Bưởi, đường Láng và đường Kim Giang về phía Nam, Tây Nam rồi ngoặt sang phía Đông Nam và đổ ra sông Nhuệ ở Thanh Trì.
Sông Kim Ngưu có tổng chiều dài 3,5km, có điểm đầu từ hạ lưu cống hộp trên phố Lò Đúc, điểm cuối đổ vào kênh bao Yên Sở.
Sông Lừ có tổng chiều dài 5,2km. Điểm đầu từ hạ lưu cống hộp trên phố Nguyễn Ngọc Doãn, điểm cuối là ngã ba sông Tô Lịch.
Sông Sét dài hơn 3,6km, bắt nguồn từ hồ Bảy Mẫu trong công viên Thống Nhất trên phố Trần Đại Nghĩa, chảy theo hướng Bắc - Nam và đổ vào hồ Yên Sở.
