Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, nền y học cổ truyền (YHCT) Việt Nam, với những tên tuổi lừng danh như Hải Thượng Lãn Ông, Tuệ Tĩnh, đã tích lũy nên một kho tàng tri thức đồ sộ về dược liệu, các phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc và một triết lý sâu sắc về sự hài hòa giữa con người và tự nhiên. Đây không chỉ là một di sản văn hóa, mà còn là một "kho báu" y học với những giá trị thực tiễn to lớn. 

Tuy nhiên, trong dòng chảy của y học hiện đại, kho báu ấy dường như chưa được khai thác và phát huy một cách tương xứng. Nghị quyết số 72-NQ/TW, được Bộ Chính trị ban hành ngày 9/9/2025, đã ra đời như một lời khẳng định mạnh mẽ, một cam kết ở cấp cao nhất nhằm đánh thức và nâng tầm di sản quý giá này. Văn kiện không chỉ đơn thuần là sự khuyến khích, mà còn vạch ra một chiến lược phát triển bài bản, khoa học và toàn diện, hứa hẹn sẽ định hình lại hoàn toàn vị thế của YHCT trong hệ thống y tế quốc gia.

Từ "tiềm năng" đến "trụ cột"

Điểm khởi đầu mang tính nền tảng của Nghị quyết chính là việc nhìn thẳng vào thực trạng. Văn kiện đã thẳng thắn thừa nhận rằng "Tiềm năng, thế mạnh của y học cổ truyền chưa được phát huy đầy đủ". Đây là một sự thừa nhận quan trọng, là tiền đề để đưa ra những giải pháp mang tính cách mạng. Thay vì chỉ xem YHCT là một lựa chọn bổ sung, Nghị quyết đã đặt ra một quan điểm chỉ đạo mang tính bước ngoặt: phải "xác định đúng vị thế, vai trò của y tế dự phòng, y tế cơ sở, y học cổ truyền".

Việc đặt YHCT ngang hàng với y tế dự phòng và y tế cơ sở – hai lĩnh vực được xem là nền tảng của mọi hệ thống y tế hiện đại – đã chính thức đưa nền y học dân tộc vào vị trí của một trụ cột chính. Điều này có nghĩa là trong các chiến lược, quy hoạch và phân bổ nguồn lực cho y tế trong tương lai, YHCT sẽ nhận được sự quan tâm và đầu tư tương xứng. 

Để thể chế hóa vị thế mới này, Nghị quyết cũng giao nhiệm vụ "hoàn thiện đồng bộ thể chế và triển khai hiệu quả các quy định pháp luật", trong đó tập trung vào việc ban hành các luật mới hoặc sửa đổi, bao gồm cả Luật Y học cổ truyền. Một hành lang pháp lý vững chắc sẽ là bệ phóng để YHCT phát triển một cách chính quy, khoa học và bền vững, thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm truyền miệng hay các hoạt động nhỏ lẻ.

Theo PGS.TS.BS Lê Mạnh Cường, Phó Giám đốc Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam, Giám đốc Bệnh viện Tuệ Tĩnh, Nghị quyết 72 không chỉ dừng lại ở việc khẳng định vai trò của Y học cổ truyền như những văn kiện trước, mà còn đưa ra những giải pháp đột phá và mục tiêu cao hơn. Ngoài ra, Nghị quyết còn nhấn mạnh mô hình “kết hợp hài hòa, hợp lý” giữa YHCT và y học hiện đại. Đây là hướng đi phù hợp với xu thế phát triển, vừa bảo tồn truyền thống vừa tận dụng thành tựu khoa học hiện đại.

Kết hợp nhuần nhuyễn hai nền y học

Trọng tâm của tầm nhìn chiến lược trong Nghị quyết 72 là phá bỏ những rào cản vô hình giữa hai nền y học để tạo ra một sức mạnh tổng hợp. Thay vì hoạt động song song và đôi khi là tách biệt, mục tiêu được đặt ra là "kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại trong đào tạo nhân lực, phòng bệnh và khám bệnh, chữa bệnh".

Trong lĩnh vực đào tạo, điều này sẽ tạo ra một thế hệ y bác sĩ mới có tư duy toàn diện hơn. Sinh viên các trường y không chỉ được trang bị những kiến thức tiên tiến của y học hiện đại mà còn được đào tạo bài bản về lý luận, dược học và các phương pháp trị liệu của YHCT. Ngược lại, các lương y cũng sẽ được cập nhật kiến thức y học hiện đại để có thể chẩn đoán và phối hợp điều trị một cách an toàn, hiệu quả.

Trong thực tiễn điều trị, sự kết hợp này sẽ mang lại lợi ích trực tiếp cho người bệnh. Đơn cử như việc điều trị các bệnh lý về hậu môn, trực tràng hiện nay cũng rất hiệu quả, tuy nhiên việc kết hợp y học hiện đại với YHCT trong điều trị các bệnh lý này là một hướng điều trị mới, rất quan trọng và đem lại nhiều hiệu quả tích cực cho người bệnh, giảm chi phí cũng như ít tác dụng phụ. 

Hay như ông Lò Văn Chung, xã Quỳnh Nhai chữa viêm quanh khớp vai tại Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Sơn La cho biết: “Trước đây, tôi nghĩ chỉ có thuốc tây mới hiệu quả. Giờ tôi mới thấy kết hợp giữa đông y và tây y vừa giúp hồi phục nhanh, vừa ít mệt mỏi, ít tác dụng phụ hơn.”

Sự "song kiếm hợp bích" này sẽ phát huy tối đa thế mạnh của mỗi nền y học, tạo ra những phác đồ điều trị tối ưu, toàn diện từ thể chất đến tinh thần cho người bệnh.

Xây dựng ngành công nghiệp dược liệu quốc gia

Một nền YHCT vững mạnh không thể thiếu một nguồn dược liệu ổn định, chất lượng và an toàn. Nhìn thấu gốc rễ của vấn đề, Nghị quyết 72 đã đặt ra một nhiệm vụ chiến lược là phải "có cơ chế để phát huy tiềm năng dược liệu, đẩy mạnh quy hoạch, phát triển vùng trồng dược liệu đạt tiêu chuẩn". Đây là một định hướng nhằm xây dựng một ngành công nghiệp dược liệu thực thụ, thay thế cho tình trạng khai thác tự phát và phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu không rõ nguồn gốc.

Việc quy hoạch các vùng trồng dược liệu chuyên canh, áp dụng các tiêu chuẩn thực hành tốt trồng trọt và thu hái (GACP-WHO) sẽ đảm bảo cây thuốc có hoạt chất cao, không chứa tồn dư hóa chất độc hại, và có thể truy xuất được nguồn gốc. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng và sự an toàn của thuốc Nam mà còn tạo ra sinh kế bền vững cho người nông dân, phát triển kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, công nghiệp hóa không có nghĩa là làm mất đi bản sắc. Nghị quyết đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "bảo tồn tri thức truyền thống và phát huy giá trị đa dụng của dược liệu, các bài thuốc, phương pháp truyền thống". Các tri thức bản địa về việc sử dụng cây cỏ làm thuốc sẽ được sưu tầm, nghiên cứu và khoa học hóa để đưa vào ứng dụng một cách rộng rãi, tránh nguy cơ bị mai một.

Nâng cao chất lượng để hội nhập quốc tế

Mục tiêu cuối cùng của tất cả những nỗ lực trên không chỉ dừng lại ở việc phục vụ nhu cầu trong nước. Nghị quyết đã đặt ra một khát vọng lớn lao: "Tập trung nâng cao chất lượng y học cổ truyền, nhất là thuốc cổ truyền, dược liệu đạt mức tương đương của các nước có nền y học cổ truyền phát triển".

Tại hội nghị khoa học Đẩy mạnh hợp tác Việt - Trung, nâng tầm y học cổ truyền, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên khẳng định: “Y học cổ truyền giữ vai trò không thể tách rời trong hệ thống y tế, góp phần nâng cao sức khỏe Nhân dân, cần kết hợp với thành tựu y học hiện đại để đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng.” 

Để đạt được mục tiêu này, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu khoa học để chứng minh hiệu quả của các bài thuốc, hiện đại hóa quy trình sản xuất và bào chế, đồng thời xây dựng một hệ thống kiểm nghiệm, kiểm định chất lượng chặt chẽ. Khi chất lượng và hiệu quả của thuốc Nam được chứng minh bằng các tiêu chuẩn khoa học quốc tế, YHCT Việt Nam không chỉ củng cố được niềm tin trong nước mà còn có cơ hội vươn ra thị trường toàn cầu, trở thành một thương hiệu quốc gia, một hình thức "quyền lực mềm" văn hóa độc đáo.

Tuy nhiên, để những mục tiêu ý nghĩa này đạt được hiệu quả, PGS.TS Lê Mạnh Cường cho rằng, cộng đồng xã hội, những nhà lãnh đạo, quản lý phải thực sự thay đổi mạnh mẽ tư duy về YHCT, từ đó khơi dậy tiềm năng của YHCT trong chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Có thể khẳng định, Nghị quyết 72-NQ/TW đã mở ra một kỷ nguyên mới cho YHCT Việt Nam. Đây là một lộ trình toàn diện, đi từ gốc rễ là phát triển dược liệu, đến thân cây là sự kết hợp với y học hiện đại, và vươn tới hoa trái là chất lượng và uy tín trên trường quốc tế. Việc đánh thức thành công "kho báu" y học dân tộc sẽ không chỉ góp phần to lớn vào sự nghiệp chăm sóc sức khỏe Nhân dân, mà còn là một minh chứng cho một hệ thống Y tế Việt Nam vừa hiện đại, hội nhập, vừa đậm đà bản sắc văn hóa.