Lĩnh vực Công nghiệp - xây dựng, giai đoạn 2007 - 2011 tăng trưởng bình quân hàng năm 7%, thấp hơn nhiều so với mức 10,2%/năm giai đoạn trước, không đạt chỉ tiêu kế hoạch 5 năm 2006 - 2010 là 9,5 - 10,2% và từ năm 2008 đến nay, tốc độ tăng trưởng sụt giảm mạnh.

Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, tăng trưởng bình quân giai đoạn 2007 - 2011 là 3,4%/năm, vượt chỉ tiêu kế hoạch 5 năm từ 3 - 3,2%, nhưng thấp hơn 5 năm trước 0,6% và tăng trưởng của ngành từ năm 1992 đến nay giảm dần.

Cũng như các nước trên thế giới, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã đem lại những kết quả tích cực và có những tác động đến kinh tế - xã hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho nước ta.

Nguyên nhân kinh tế tăng trưởng chậm lại, theo TS. Phạm Lan Hương (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương), hội nhập kinh tế quốc tế sâu hơn nên giá nguyên liệu trên thế giới tăng cao trong các năm 2008, 2010 và 2011 tác động mạnh và nhanh hơn đến nền kinh tế, tạo sức ép lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế thấp hơn. Từ tháng 10/2008, chịu tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Kinh tế bạn hàng suy thoái, xuất khẩu (XK) và FDI ảnh hưởng xấu… Bên cạnh đó là những nguyên nhân chủ quan như: Bộc lộ một số yếu kém và hạn chế trong nội tại nền kinh tế; tăng trưởng GDP phụ thuộc khá nhiều vào tăng trưởng vốn đầu tư; nhiều yếu của ngành công nghiệp chế biến; hiệu quả sản xuất và năng lực cạnh tranh thấp và chậm được cải thiện; ngành công nghiệp phụ trợ chưa phát triển…

Đối với lĩnh vực đầu tư, tăng trưởng vốn đầu tư toàn xã hội ngày càng giảm, thậm chí còn số âm. Trước thời điểm gia nhập WTO, giai đoạn 2002 - 2006, tăng trưởng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 13,4%/năm. Sau 5 năm gia nhập WTO 2007 - 2011, tăng trưởng vốn đầu tư toàn xã hội chỉ đạt 8,3%/năm. Đáng chú ý, năm 2011 tăng trưởng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 9,3% so với mức tăng 27% của năm 2007.

Lĩnh vực thương mại, XK và nhập khẩu tiếp tục tăng trong các năm 2007 - 2008, chỉ giảm vào năm 2009 trước khi tăng trở lại từ năm 2010.

XK năm 2006 đạt 39,6 tỷ USD; năm 2011 đạt 96,9 tỷ USD, trung bình tăng 19,5%/năm, so với GDP, tăng từ 65,2% lên 79%.

Nhập khẩu năm 2006 là 44,9 tỷ USD; năm 2011 là 106,7 tỷ USD, trung bình tăng 18,9%/năm, so với GDP là 87,1% vào năm 2011. Nhập khẩu tăng nhanh ngay sau khi gia nhập WTO, song đã tăng chậm lại trong thời gian gần đây (do khó khăn trong nước + tăng năng lực kiểm soát nhập khẩu).

Tỷ lệ lao động thất nghiệp gia tăng, năm 2011, có gần 1,4 triệu người thất nghiệp, tăng hơn 362 nghìn so với 2006. Bình quân mỗi năm bổ sung thêm khoảng 66 ngàn người (so với mức tăng 40 ngàn người thời kỳ 2002 - 2006). Tỷ lệ thất nghiệp chung tăng trở lại, từ 2,3% lên 2,69% (2007 đến nay). Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp nông thôn, nữ có xu hướng tăng.

Trước những thực trạng trên, các nhà nghiên cứu đã đưa ra một loạt khuyến nghị như: Cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh; tiếp tục cải cách hành chính theo chiều sâu để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi; bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô; giải quyết vấn đề nhập siêu một cách cơ bản để đến năm 2020 đạt được cân bằng cán cân thương mại một cách bền vững; chú trọng nâng cao năng lực cạnh tranh cả ở 3 cấp độ: Quốc gia, doanh nghiệp và mặt hàng; thúc đẩy tăng hàm lượng giá trị gia tăng thông qua nâng cấp nhân lực, công nghệ…; triển khai các nhóm chính sách hỗ trợ việc nâng cao năng lực cạnh tranh, trong đó đặc biệt chú trọng tái cơ cấu khu vực tài chính, ngân hàng, giảm thiểu rủi ro bất ổn tài chính; xây dựng, ban hành tiêu chuẩn hàng hóa xuất khẩu; tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế…

Bài, ảnh: Trần Quý