Chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột bị Công ty Guangzhou Buon Ma Thuot Coffee Co.,Ltd, Quảng Châu, Trung Quốc, đăng ký độc quyền

Gian nan tìm lại

Năm 2011, hàng loạt thương hiệu có tiếng của Việt Nam được phát hiện đã bị các doanh nghiệp nước ngoài đăng ký bảo hộ.

Nước mắm Phan Thiết bị Công ty Kim Seng, ở California, Hoa Kỳ đăng ký thương hiệu tại Văn phòng bản quyền sáng chế và nhãn hiệu thương mại nước này từ tháng 6/1999. Nước mắm Phú Quốc cũng bị Công ty Viet Huong Fishsauce, sử dụng làm nhãn hiệu hàng hóa và được cơ quan đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ cấp nhãn hiệu từ năm 1982. Công ty này cũng lần lượt đăng ký nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” ở châu Âu và Australia, Trung Quốc.

Năm 2000 cà phê Trung Nguyên bị Rice Field USA, đăng ký thương hiệu tại Hoa Kỳ. Rồi thuốc lá Vinataba bị P.T. Putra Stabat Industri, Indonesia chiếm đoạt đăng ký tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN.

Hàng loạt thương hiệu Việt Nam khác là Petro VietNam, võng xếp Duy Lợi, giày dép Bitis, bánh phồng tôm Sa Giang, bánh tráng Mỹ Tho, mì ăn liền Vifon, cũng lần lượt gặp rắc rối. Rồi thương hiệu Sabeco của Tổng Công ty CP phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn có thể mất vào tay đối tác Singapore là Sabeco Asia Pacific….

Mới nhất, nhãn hiệu cà phê Đắk Lắk cũng được phát hiện bị ITM ENTREPRISES Pháp đăng ký độc quyền từ  tháng 9/1997 tại Pháp và  bảo hộ tại các nước Áo, Bỉ, Hà Lan, Thụy Sĩ, Đức, Italy… Chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột bị Công ty Guangzhou Buon Ma Thuot Coffee Co.,Ltd, Quảng Châu, Trung Quốc, đăng ký độc quyền nhãn hiệu 10 năm, từ 2010 trên toàn lãnh thổ Trung Quốc.

Hiện có hơn 800 sản phẩm nông nghiệp và làng nghề truyền thống mà thương hiệu đã nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới. Các nhà sản xuất ở nước ta cần quan tâm hơn nữa đến việc bảo hộ tài sản trí tuệ của mình ở nước ngoài.

Thật ra, câu chuyện thương hiệu bị… đánh cắp là không mới. Hẳn nhiều người vẫn chưa quên chuyện đi Trung Quốc khởi kiện một doanh nghiệp nước này đánh cắp thương hiệu “Kẹo dừa Bến Tre” của bà Hai Tỏ. Năm 1998, bà Phạm Thị Tỏ, lúc đó 61 tuổi, Giám đốc Công ty TNHH Đông Á, sang Trung Quốc theo đuổi vụ kiện suốt tám tháng. Kết quả, công ty nhái “Kẹo dừa Bến Tre” phải đóng cửa.

Câu chuyện bà Tỏ đi kiện giành lại thương hiệu, nay vẫn còn là thời sự. Thế nhưng hàng loạt thương hiệu Việt có tiếng khác lại lần lượt “vào tay” các doanh nghiệp nước ngoài.

Chia sẻ về vấn đề, Luật sư Nguyễn Thanh Lương, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre cho biết, việc tuân thủ pháp luật, vận dụng đúng quy định về kinh doanh là một trong những bí quyết để doanh nghiệp tránh rủi ro và gặt hái thành công dù là thị trường trong nước hay ngoài nước.

Vì sao? Làm sao?

Theo Luật sư Nguyễn Thanh Lương, trở thành thành viên WTO, tương lai doanh nghiệp Việt sẽ gặp nhiều trường hợp xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp và cạnh tranh không lành mạnh, không chỉ trong nước mà cả trên thương trường thế giới.

Đa số các trường hợp, doanh nghiệp Việt Nam chỉ phát hiện khi thương hiệu đã được bảo hộ độc quyền cho người khác.

Nguyên nhân, theo các luật sư, do doanh nghiệp chưa nhận thức tầm quan trọng của thương hiệu, không am hiểu luật sở hữu trí tuệ; sự chủ quan và chậm trễ trong đăng ký bảo hộ thương hiệu ở nước ngoài, để rồi tự đánh mất… tên của mình.

Hậu quả, sản phẩm thật sẽ thành hàng giả, hàng nhái khi đi vào các thị trường mà thương hiệu của mình đã bị người khác “đánh cắp” và đăng ký trước đó. Điều này đồng nghĩa mất cơ hội kinh doanh. Để “chuộc” lại tên mình, mất một chi phí lớn điều là khó tránh.

Có một thực tế, thường thì doanh nghiệp quan tâm đến sản xuất, kinh doanh sản phẩm hơn là bảo vệ sản phẩm cho đến khi sự việc xảy ra nghiêm trọng.

Từ bài học kẹo dừa Bến Tre, dễ thấy doanh nghiệp “Phải đi trước một bước để tự cứu mình”.

“Doanh nghiệp không thể đăng ký bảo hộ ở tất cả các nước trên thế giới nhưng có thể “đi trước” ở thị trường mà mình nhắm đến sẽ xuất khẩu, thị trường tiềm năng. Việc đăng ký cũng không quá phức tạp, quan trọng hiểu biết rõ thủ tục pháp lý của nước đó.

Đăng ký bảo hộ thương hiệu ở nước ngoài khó và tốn kém?

Giám đốc Trung tâm Thông tin, Cục Sở hữu trí tuệ TS. Trần Lê Hồng cho biết, có hai cách để đăng ký nhãn hiệu ở nước ngoài là đăng ký theo Thỏa ước và Nghị định thư Madrid, và đăng ký trực tiếp tại nước sở tại. Việc đăng ký theo cách thứ nhất, thông qua Cục Sở hữu trí tuệ, có cái lợi là có thể đăng ký cùng lúc ở nhiều nước với chi phí khá rẻ, khoảng 200 - 300 USD cho 10 năm đầu bảo hộ, so với chi phí hàng nghìn USD/lần nếu đăng ký trực tiếp tại từng nước.

Riêng việc đòi lại thương hiệu bị đánh cắp, Phó cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Trần Hữu Nam nói: “Luật của các nước trong lĩnh vực này đều giống nhau: Quyền ưu tiên thuộc về người nộp đơn đăng ký trước, sử dụng trước. Dĩ nhiên, vẫn có điều khoản khác: Nếu người không phải chủ đích thực mà nộp đơn đăng ký và đã được cấp chứng nhận bảo hộ, thì chủ đích thực có thể đòi lại. Bởi vậy, về mặt lý thuyết, việc khởi kiện và thắng kiện là hoàn toàn có cơ sở. Chúng tôi đã nghiên cứu kỹ những vấn đề liên quan và sẽ giúp đỡ các doanh nghiệp trong vấn đề này”.

Tuy nhiên, để tránh tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng”, ông Trần Hữu Nam  cũng khuyến cáo, trách nhiệm đăng ký thương hiệu trước tiên phải do các doanh nghiệp tự thực hiện. Các nhà sản xuất của Việt Nam cần quan tâm hơn trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ của Việt Nam ở nước ngoài, đây là việc không ai làm thay được!

Thụy Vy