Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: NĐ

Sáng 19/9, Hội thảo quốc tế “Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2023 và những định hướng chính sách hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã” đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp cùng Tổ chức Liên đoàn HTX Raiffeisen - DGRV (Cộng hoà Liên bang Đức) tổ chức.

Thực tiễn phát triển kinh tế tập thể tại Việt Nam còn nhiều khó khăn

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Đỗ Thành Trung chia sẻ, Luật HTX đã qua ba lần ban hành, sửa đổi, bổ sung vào các năm 1996, 2003 và 2012 và đã tạo hành lang pháp lý quan trọng phát triển các HTX tại Việt Nam trong thời gian vừa qua, tiếp cận gần hơn với bản chất, giá trị, nguyên tắc của HTX trên thế giới và bước đầu đã tác động tích cực đến tổ chức và hoạt động của các HTX.

Số lượng HTX không ngừng tăng lên, doanh thu và thu nhập của thành viên, người lao động trong HTX dần được cải thiện, giúp nâng cao đời sống kinh tế hộ thành viên, góp phần thực hiện xoá đói giảm nghèo, ổn định an ninh, chính trị cho xã hội.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cho rằng, thực tiễn phát triển khu vực kinh tế tập thể tại Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh những khó khăn nội tại của các tổ chức kinh tế tập thể, như điều kiện kinh tế - xã hội của thành viên thấp, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ đa số còn yếu, cơ sở hạ tầng, vật chất, kỹ thuật của HTX nghèo nàn; các chính sách của Nhà nước về cơ bản chưa hỗ trợ được nhiều cho các HTX; các HTX gặp khó khăn trong tiếp cận các chính sách về vốn, đất đai, về khoa học công nghệ, thị trường, ...

Trong bối cảnh mới, phong trào HTX vẫn còn phải đối mặt với rất nhiều thách thức: Từ sự phát triển bùng nổ của cách mạng công nghiệp lần thứ tư; từ áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt trong nền kinh tế thị trường; tác động tiêu cực của dịch bệnh Covid-19 vẫn còn tiềm ẩn; bất ổn chính trị trên thế giới vẫn khó lường; biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp; quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra với tốc độ rất nhanh trên khắp cả nước; hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng... đòi hỏi khu vực HTX phải có sự thay đổi và chủ động thích ứng...

“Các thách thức này đặt ra yêu cầu, đòi hỏi bức thiết đối với khu vực kinh tế tập thể để thay đổi, phát huy các lợi thế liên kết, cùng nhau hợp tác lại của mỗi thành viên theo mô hình HTX, qua đó tăng quy mô, mở rộng và nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh, phát triển bền vững trong giai đoạn tới”, Thứ trưởng nói.

Cần thiết hỗ trợ HTX tăng quy mô, nâng cao hiệu quả sản xuất

Theo bà Nguyễn Thị Tuyết Minh, Giám đốc Liên đoàn HTX Cộng hòa Liên bang Đức (DGRV) cho biết, dựa trên kinh nghiệm phát triển của khu vực HTX Đức, việc hỗ trợ HTX ở giai đoạn đầu mới thành lập đóng vai trò tương đối quan trọng để cho các HTX phát triển.

“Theo đó, các chính sách hỗ trợ có thể được hiểu là những quy định cụ thể trong luật và việc áp dụng một cách thống nhất, tạo điều kiện cho các HTX được tham gia một cách toàn diện vào nền kinh tế. Ngoài ra, HTX cũng được tham gia vào các chương trình hỗ trợ dành cho các loại hình doanh nghiệp khác khi họ đáp ứng các điều kiện của chương trình”, vị Giám đốc nhận định.

Việc tạo ra khuôn khổ pháp lý phù hợp để HTX có thể tiếp cận tín dụng cũng có thể coi là biện pháp hỗ trợ quan trọng cho HTX. Điều này giúp HTX có được đòn bẩy tài chính để phát triển hoạt động kinh doanh, nhưng không triệt tiêu những nguyên tắc cơ bản của mô hình HTX, đặc biệt là nguyên tắc tự lực.

Bà Jedsadaporn Sathapatyanon - Trưởng ban Hợp tác quốc tế, Cục Phát triển HTX (CPD) Bộ Nông nghiệp Thái Lan chia sẻ, CPD trực thuộc Bộ Nông nghiệp và HTX chịu trách nhiệm thúc đẩy và củng cố phong trào HTX ở Thái Lan.

Tổ chức này có nhiệm vụ bổ trợ kiến thức và tăng cường năng lực qua hoạt động đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật. Hỗ trợ kỹ thuật cho các HTX bằng cách tuyên truyền, phổ biến, giáo dục tư tưởng, nguyên tắc, phương pháp của HTX cho cán bộ HTX, các nhóm nông dân và công chúng. Ngoài ra, hỗ trợ chuyển giao công nghệ liên quan đến sản xuất, chế biến, quản lý và phát triển kinh doanh của các HTX, tổ nông dân.

Bà Jedsadaporn Sathapatyanon - Trưởng ban Hợp tác quốc tế, Cục Phát triển HTX (CPD) Bộ Nông nghiệp Thái Lan. Ảnh: NĐ

Bên cạnh đó là giám sát, thể chế hóa, đăng ký và tăng cường hệ thống HTX. Theo Luật HTX Thái Lan, tất cả các hình thức và phân loại HTX phải được đăng ký với Bộ Nông nghiệp và HTX. Người đứng đầu CPD do Bộ Nông nghiệp và HTX bổ nhiệm chức danh cục trưởng. Vì vậy, CPD phải giám sát các HTX.

CPD cũng khuyến khích và hỗ trợ các HTX sản xuất, thu gom, chế biến, tiếp thị và phát triển công nghệ, hỗ trợ các HTX phát triển sản xuất, xây dựng các quy trình thu gom và chế biến bằng cách cải thiện giá trị gia tăng và phân phối sản phẩm.

Theo bà Nguyễn Thị Tuyết Minh, một chính sách đặc thù cho HTX liên quan đến việc phân phối lại thu nhập từ thặng dư cho thành viên. Ở đây, thặng dư được tính là doanh thu từ các giao dịch giữa HTX và thành viên. Việc hoàn trả số tiền hay lợi nhuận phân phối theo mức độ sử dụng dịch vụ có thể được ghi nhận là một khoản nợ phải trả theo quy định về thuế khi điều lệ của có quy định và khi thành viên được nhận số tiền phân phối lại đó theo các quy định trong điều lệ.

Vì vậy, bà Minh cho rằng, cần thiết hỗ trợ các HTX tăng quy mô, mở rộng và nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh, phát triển bền vững trong giai đoạn tới.