Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm trong chuyến thăm và làm việc với tỉnh Quảng Trị vào tháng 10/2024. Ảnh: Minh Tân

Biến bất lợi thành lợi thế

Nhiều năm trước, Quảng Trị biết đến như vùng đất cằn cỗi bởi những đợt gió Lào rát mặt đến các cơn gió mùa hun hút, những con mưa thối trời, thối đất. Những căn nhà sàn trên những đỉnh đồi bốn mùa thông thốc gió và cái khắc nghiệt cứ bám mãi nơi đây như nhà thơ Chế Lan Viên đã từng viết: “Ôi gió Lào ơi! Ngươi đừng thổi nữa/ Những ruộng đói mùa, những đồng đói cỏ/ Những đồi sim không đủ quả nuôi người". Chính từ những khắc nghiệt đó, chính quyền và người dân Quảng Trị đang nỗ lực biến những bất lợi thành lợi thế trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Giờ đây những cơn gió ấy đang biến vùng đất đầy nắng và gió này thành “thủ phủ” điện gió của khu vực Bắc miền Trung. Những cơn gió gần như quanh năm và tốc độ gió đạt trung bình từ 6 - 8m/s đang trở thành tiềm năng lớn của địa phương này. Cái nắng gay gắt của những trưa hè đã mang đến những dự án điện mặt trời dọc ven biển hay thủy điện ở những dòng sông gập ghềnh phía thượng nguồn.

Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều dự án điện gió đã được triển khai tạo nên những thay đổi về kinh tế - xã hội của vùng sâu, vùng xa tỉnh Quảng Trị. Ảnh: Minh Tân

Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng chia sẻ: "Xác định năng lượng tái tạo là lĩnh vực then chốt, đột phá, trong những năm qua, Quảng Trị đã tích cực, chủ động xúc tiến, hỗ trợ các nhà đầu tư, tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thúc đẩy đầu tư, khởi công dự án. Đồng thời, tích cực làm việc với các bộ, ngành Trung ương đề xuất đưa vào quy hoạch nhiều dự án năng lượng quan trọng trên địa bàn".

Hiện, Quảng Trị đã có 31 dự án điện gió được phê duyệt quy hoạch với tổng công suất gần 1.180MW; 3 dự án điện mặt trời với tổng công suất khoảng gần 150MWp (tương đương khoảng 120MW); 1 dự án nhà máy nhiệt điện than với công suất 1.320MW, 2 dự án điện khí với tổng công suất 1.840MW và 18 dự án thủy điện với tổng công suất 260,5MW.

Đến nay đã có 20 dự án điện gió với tổng công suất 742,2MW, 3 dự án điện mặt trời với tổng công suất 119,6MW, 11 dự án thủy điện với tổng công suất 167,5MW và có 112,7MWp các hệ thống điện mặt trời mái nhà (tương đương khoảng 90,2MW) đã được đưa vào vận hành thương mại. Như vậy, tổng công suất đã vận hành thương mai tỉnh đến thời điểm này là 1.119,5MW.

Dự án Trung tâm điện khí Quảng Trị với công suất dự kiến lên đến 1.500 MW đang trong giai đoạn chuẩn bị, hứa hẹn sẽ đáp ứng nhu cầu năng lượng đang tăng cao. Ảnh: Minh Tân 

Đổi thay miền biên viễn

Từ những dự án triển khai thi công đã đóng góp cho ngân sách địa phương hàng nghìn tỷ đồng. Chỉ riêng các dự án điện gió triển khai ở các huyện miền biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Trị, thống kê sơ bộ cho thấy người dân địa phương tại khu vực thực hiện các dự án đã được nhận khoảng 500 tỷ đồng tiền bồi thường giải phóng mặt bằng để chuyển đổi nghề, tạo sinh kế. Nhiều dự án điện gió triển khai đầu tư xây dựng trên địa bàn các xã tạo nên những thay đổi tích cực. Một số dự án tạo việc làm cho khoảng 1.000 lao động địa phương trong suốt thời gian qua.

Đặc biệt, trên địa bàn huyện Hướng Hóa heo hút với những đỉnh núi quanh năm gió, những con đường mòn len lủi giữa rừng, lơ thơ vài nếp nhà sàn. Giờ này, nó đã được thay thế bằng những con đường rải đá, rải nhựa rộng rãi nối từ bản làng này sang bản làng khác, từ xã này sang xã khác và cả trung tâm huyện nhanh chóng, thuận tiện hơn. Đã có khoảng 100km đường giao thông, trị giá khoảng gần 1.000 tỷ đồng được xây dựng trong quá trình triển khai các dự án điện gió.

"Cánh đồng" điện gió đã trở thành những điểm đến của du khách trải nghiệm, hòa mình vào vẻ đẹp nơi đây. Ảnh: Minh Tân

Chính từ những “cánh đồng điện gió” đã biến những vùng đất khô cằn của huyện Hướng Hóa trở thành những điểm đến của du khách, thu hút những homestay, địa điểm du lịch được triển khai xây dựng… săn mây, check-in bên những đồi điện gió. Điều này mang lại những kết quả lớn lao không chỉ cho vùng miền núi khó khăn, mà còn ý nghĩa to lớn về phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Quảng Trị.

Tại Quyết định số 1737/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc ”phê duyệt quy hoạch tỉnh Quảng Trị thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn chiến lược 2050” nhấn mạnh, một trong các nhiệm vụ chính là: Phát triển các ngành, lĩnh vực trọng tâm, trọng điểm, trụ cột, trong đó xây dựng Quảng Trị trở thành trung tâm năng lượng sạch của miền Trung; du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn. Xây dựng kết cấu hạ tầng logistic chất lượng và hiệu quả; phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo ứng dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ cao; phát triển nông nghiệp hàng hóa, áp dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến và nông nghiệp sinh thái, hữu cơ.

Điều này đã mở ra những cơ hội lớn cho tỉnh Quảng Trị khi tỉnh này vẫn còn nhiều dư địa để hiện thức hóa trở mình thành trung tâm năng lượng sạch của miền Trung. Cùng với đó, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã và đang triển khai các dự án lưới điện truyền tải. Khi đưa các dự án này vào vận hành sẽ tăng cường năng lực giải tỏa công suất các dự án nguồn điện và là cơ sở, tiêu chí để tỉnh Quảng Trị phát triển thêm công suất các dự án điện gió tiềm năng khu vực phía Tây và ngoài khơi tỉnh Quảng Trị.

Sớm hiện thực hóa Trung tâm năng lượng sạch của miền Trung

Đặc biệt, thực hiện Thông báo số 101-TB/VPTW ngày 28/10/2024 của Văn phòng Trung ương Đảng về kết quả chuyến thăm và làm việc của đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại tỉnh Quảng Trị; Văn phòng Chính phủ cũng đã có Văn bản số 8386/VPCP-QHĐP ngày 15/11/2024 về việc xử lý kiến nghị của Tỉnh ủy Quảng Trị tại buổi làm việc của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm.

Đã có hơn 100km đường giao thông được đầu tư xây dựng khi triển khai các dự án điện gió trên địa bàn các xã vùng sâu, vùng xa của tỉnh Quảng Trị. Ảnh: Minh Tân

Theo đó, nghiên cứu, đề xuất giải quyết các kiến nghị về việc: Phát triển các dự án điện gió (ngoài khơi, trên đến liền), điện mặt trời, các dự án điện khí và LNG; phát triển các cơ sở công nghiệp khí khác tại Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị; phát triển các dự án hydroxanh, amoniac xanh từ nguồn diện năng tái tạo; tiếp nhận, kết nối nguồn điện gió, điện mặt trời từ Lào; việc tỉnh Quảng Trị là địa phương tiếp nhận khí từ mỏ Kèn Bầu và các lô lân cận vào bờ tại Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị; nghiên cứu các chính sách mang tính đột phá trong tăng cường hợp tác với nước bạn Lào trong việc khai thác về khoáng sản, than đá và nông sản hàng hóa.

“Đây là sự quan tâm ưu ái, đặc biệt của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đối với tỉnh khó khăn như tỉnh Quảng Trị, mảnh đất thiêng, mảnh đất có nhiều hi sinh, mất mát. Trong đó, Tổng Bí thư đã định hướng cho những dư địa, tiềm năng, lợi thế để Quảng Trị phát triển, nhất là sớm đưa Quảng Trị "trở thành Trung tâm năng lượng sạch của miền Trung”, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị bày tỏ.

Trên cơ sở đó, Quảng Trị đề nghị Thủ tướng Chính phủ quan tâm xem xét, bổ sung khoảng 1.500 - 2.000 MW công suất điện gió trên bờ và 2.600 - 4.000MW điện gió ngoài khơi.

Quảng Trị, với vị trí chiến lược và nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đang chứng minh rằng những thách thức có thể trở thành cơ hội khi được quản lý một cách sáng tạo và hiệu quả. Việc phát triển các dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, và điện khí LNG không chỉ giúp tỉnh khai thác tiềm năng tự nhiên mà còn tạo động lực thúc đẩy kinh tế địa phương, giải quyết việc làm, và nâng cao đời sống người dân. Với tầm nhìn chiến lược và sự đồng lòng từ chính quyền đến doanh nghiệp và người dân, Quảng Trị sẽ vươn lên trở thành trung tâm năng lượng của miền Trung, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của đất nước.