(Thanh tra) - Chuyển đổi số ngành ngân hàng không còn là xu hướng, mà đã trở thành một cuộc đột phá chiến lược mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã và đang thực hiện, với tốc độ mạnh mẽ và hiệu quả toàn diện trong quản lý ngành ngân hàng.
Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết: Trong những năm gần đây, ngành ngân hàng đã thể hiện vai trò chủ động – tiên phong – dẫn dắt trong quá trình chuyển đổi số ngành ngân hàng. Không chỉ là “nhạc trưởng” điều tiết thị trường tài chính – tiền tệ, NHNN còn là cơ quan tiên phong thực thi các chính sách số hóa, kiến tạo hệ sinh thái tài chính hiện đại, lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm.
Đột phá đầu tiên: Hệ sinh thái thanh toán số toàn diện
Một trong những kết quả ấn tượng nhất mà NHNN đạt được là xây dựng và phát triển hệ sinh thái thanh toán số không dùng tiền mặt.
Theo thống kê của NHNN, đến năm 2024: Giao dịch thanh toán qua di động tăng trên 100%/năm; giao dịch qua mã QR tăng gấp 8 lần so với 2021. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý trung bình 830.000 tỷ đồng/ngày; kết nối thanh toán xuyên biên giới bằng QR đã được triển khai với Thái Lan, Campuchia, và đang mở rộng sang Lào, Indonesia...
Bên cạnh đó, NHNN còn xây dựng kho dữ liệu dùng chung, hệ thống kết nối dịch vụ công quốc gia, tích hợp VNeID (định danh điện tử quốc gia) vào quy trình mở tài khoản, cho vay, xác minh khách hàng.
Những bước đi này không chỉ giúp người dân giảm thời gian, giảm thủ tục, mà còn mở ra cơ hội tài chính cho nhóm yếu thế, góp phần thực hiện tài chính toàn diện.
Đột phá thứ hai: Kiến tạo khuôn khổ pháp lý cho đổi mới sáng tạo
Chuyển đổi số không thể thành công nếu thiếu hành lang pháp lý phù hợp và linh hoạt. NHNN là một trong những cơ quan đầu tiên xây dựng các văn bản điều chỉnh hoạt động ngân hàng số, bao gồm: Hướng dẫn thử nghiệm Sandbox trong lĩnh vực Fintech; cơ chế mở cho các công nghệ như eKYC, Blockchain, AI. Dự thảo Luật về Giao dịch điện tử và bổ sung pháp lý cho ngân hàng số. Đặc biệt, NHNN đã tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng thử nghiệm mô hình ngân hàng số, khuyến khích ngân hàng hợp tác với fintech, ví điện tử, startup công nghệ để hình thành hệ sinh thái tài chính mở.
Nhờ có khung pháp lý tiến bộ, nhiều sản phẩm ngân hàng số đã ra đời như: cho vay online, tiết kiệm trực tuyến, mở tài khoản 100% online, đầu tư chứng khoán qua app ngân hàng, thanh toán QR xuyên quốc gia…
Đột phá thứ ba: Kết nối dữ liệu dân cư và Đề án 06
Một bước tiến lớn mà NHNN chủ động triển khai là ứng dụng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thông qua Đề án 06 của Chính phủ.
NHNN đã phối hợp với Bộ Công an tích hợp VNeID vào hệ thống ngân hàng. Điều này giúp: Xác thực danh tính khách hàng chính xác, tức thì. Giảm nguy cơ gian lận tài chính. Tạo điều kiện cho người dân vùng sâu vùng xa tiếp cận dịch vụ tài chính qua điện thoại.
Hiện nay, nhiều ngân hàng đã cho phép mở tài khoản bằng eKYC kết nối VNeID không cần đến quầy, rút ngắn thời gian từ 30 phút còn 2–5 phút. Việc này giảm chi phí vận hành, nâng cao trải nghiệm, và mở rộng khả năng tài chính toàn diện cho hàng triệu người.
Đột phá thứ tư: Chuyển đổi toàn diện trong quản lý và giám sát
Không chỉ hỗ trợ các tổ chức tín dụng chuyển đổi, NHNN còn chuyển mình mạnh mẽ trong công tác quản lý, điều hành. Trên 90% hồ sơ công việc của NHNN đã được số hóa hoàn toàn; 100% dịch vụ hành chính công của NHNN đã kết nối Cổng dịch vụ công Quốc gia. Hệ thống thanh tra, giám sát ngân hàng đang được chuyển đổi sang giám sát số, theo thời gian thực.
Điều này giúp NHNN: Quản lý dòng tiền, dòng vốn và rủi ro hệ thống hiệu quả hơn; phát hiện sớm các sai phạm, gian lận. Phối hợp liên ngành chặt chẽ hơn trong phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Sự chuyển mình từ chính cơ quan quản lý là minh chứng rõ nét nhất cho tinh thần “làm gương trong chuyển đổi số”.
Hưởng lợi từ cuộc đột phá chuyển đổi số
Theo Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng, chuyển đổi số ngành ngân hàng không chỉ dừng ở nội bộ ngành, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa đến mọi mặt đời sống xã hội: Người dân có thể thanh toán học phí, viện phí, điện – nước… qua app ngân hàng mọi lúc, mọi nơi, không phải dùng tiền mặt. Doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn vay online, giảm thời gian thủ tục. Nhà nước có thêm dữ liệu số chính xác phục vụ công tác quản lý.
Từ người bán hàng nhỏ đến tập đoàn lớn, từ sinh viên đến người hưu trí – ai cũng được hưởng lợi từ cuộc đột phá chuyển đổi số ngành ngân hàng này.
Mặc dù đạt nhiều thành tựu, NHNN vẫn đang đối mặt với một số thách thức cần giải quyết: Khoảng cách số giữa thành thị – nông thôn, ngân hàng lớn – ngân hàng nhỏ. Rủi ro an ninh mạng, bảo mật dữ liệu cá nhân ngày càng tinh vi. Thiếu nhân lực chất lượng cao trong công nghệ, dữ liệu lớn, an toàn thông tin. Thiếu thống nhất pháp lý giữa các lĩnh vực liên quan như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán…
NHNN đang từng bước tháo gỡ thông qua việc xây dựng Bộ tiêu chuẩn mở, thúc đẩy hợp tác liên ngành và phối hợp quốc tế để học hỏi mô hình ngân hàng số tiên tiến.
Bước đột phá mang tính kiến tạo
Có thể nói, trong quá trình chuyển đổi số quốc gia, NHNN Việt Nam đã đi đầu cả về tư duy lẫn hành động. Những đột phá mà NHNN thực hiện không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng, mà còn thúc đẩy kinh tế số, tài chính toàn diện và quản lý nhà nước hiện đại.
Khi NHNN số hóa chính mình, hỗ trợ số hóa tổ chức tín dụng, thúc đẩy pháp lý cho công nghệ mới, và bảo vệ quyền lợi người dùng – ngành ngân hàng Việt Nam đang tiến gần hơn tới mục tiêu: an toàn – hiện đại – toàn diện – bao trùm – kết nối toàn cầu.
Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng, để đạt được những “đột phá” thực sự trong năm 2025 và giai đoạn tiếp theo, ngành Ngân hàng cần đồng thời giải quyết nhiều bài toán: chuẩn hóa, làm sạch dữ liệu trên toàn hệ thống; xây dựng kiến trúc dữ liệu hợp nhất, tránh chồng chéo giải pháp; thiết lập khung quản trị dữ liệu toàn diện về bảo mật, quyền riêng tư và đạo đức sử dụng; tăng cường khả năng liên thông dữ liệu có kiểm soát giữa ngân hàng và các nền tảng định danh, dữ liệu dân cư, doanh nghiệp, thương mại điện tử, bảo hiểm, viễn thông; nâng cao năng lực phân tích thời gian thực phục vụ ra quyết định tức thời trong cấp tín dụng, quản lý rủi ro và giám sát gian lận.
Đặc biệt lưu ý, nguyên tắc “khách hàng là trung tâm” phải được thể hiện trong giá trị, trải nghiệm, an toàn và niềm tin – không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu. Chiến lược kinh doanh dựa trên dữ liệu giúp ngân hàng cá nhân hóa sản phẩm, tối ưu quy trình phát hiện rủi ro, phòng ngừa gian lận, cải thiện xử lý hồ sơ vay vốn, nâng cao khả năng dự báo thị trường.
Theo Phó Thống đốc, bên cạnh phương châm “Đúng - Đủ - Sạch - Sống”, dữ liệu còn phải giải quyết được hai vấn đề then chốt. Đó là, khai thác dữ liệu hiệu quả; thứ hai, xây dựng các ứng dụng tốt, tích hợp thông minh, tiện ích và thuận tiện cho người dùng nên chuyển đổi số ngành ngân hàng là tất yếu. Trong thời đại số hiện nay, dữ liệu là nền tảng, là tài nguyên quý giá. Tuy nhiên, khách hàng mới là trung tâm, do đó, ngành Ngân hàng phải đáp ứng được 3 yếu tố gồm: Tạo nên những ứng dụng tốt, thông minh cho khách hàng; hỗ trợ hiệu quả cho khách hàng; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.
