Ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Quốc Khánh

Theo số liệu của Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đến tháng 4/2024, cả nước có tổng cộng 440 cơ sở giết mổ (CSGM) động vật tập trung (hiện chỉ có 433 cơ sở đang còn hoạt động, trong đó 353/433 cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh thú y; 07 CSGM tập trung (1.6 %) tạm dừng hoạt động do không có đầu vào, chuẩn bị di dời do cơ sở xuống cấp, gần khu dân cư, không đủ điều kiện vệ sinh y tế, an toàn thực phẩm theo quy định) và 24.858 CSGM động vật nhỏ lẻ.

Trong tổng số 433 CSGM động vật tập trung đang hoạt động, có 45 CSGM có dây chuyền giết mổ công nghiệp và 388 CSGM theo hình thức tập trung giết mổ (chiếm khoảng 90% số CSGM động vật tập trung).

Đánh giá về hoạt động của 02 mô hình này, theo Cục Thú y, CSGM công nghiệp chủ yếu là do các tập đoàn, công ty quy mô lớn hoặc liên doanh với nước ngoài đầu tư bài bản với kinh phí rất lớn, giết mổ trên dây chuyền công nghiệp hiện đại theo một chuỗi khép kín từ khâu tồn trữ động vật, tháo tiết, móc lòng và thân thịt, tất cả được chạy trên dây chuyền xuyên suốt; có quy trình giết mổ, sơ chế, chế biến theo tiêu chuẩn thịt mát; có hệ thống kho lạnh để bảo quản sản phẩm động vật sau khi giết mổ bảo đảm vệ sinh y tế, an toàn thực phẩm để phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu (như Công ty Masan, CP, Koyu&Unitek, Japfa, De Heus, GreenFeed, Pacow, Vissan…)

Hiện nay, các CSGM công nghiệp ở Thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu thực hiện công đoạn giết mổ, sơ chế, bảo quản mát và vận chuyển bằng các phương tiện chuyên dụng.

Các CSGM công nghiệp không có nguồn cung cấp nguyên liệu ổn định, thiếu hệ thống phân phối sản phẩm, thiếu sự hỗ trợ của khâu chế biến sau giết mổ và chi phí giết mổ cao nên giảm tính cạnh tranh. Động vật đưa vào giết mổ tại các cơ sở này thường được thu mua từ các trang trại nên có sự đồng đều về kích cỡ, khối lượng và chất lượng thịt ổn định.

Phần lớn các cơ sở này hoạt động vẫn chưa hết công suất thiết kế, do người tiêu dùng Việt Nam vẫn giữ thói quen sử dụng thịt tươi để chế biến và giá thành sản phẩm thịt của các cơ sở này cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường (khoảng 20 - 30%) là do chi phí khấu hao nhà xưởng, chi phí giết mổ cao nên giảm tính cạnh tranh so với các mô hình giết mổ khác.

Đây cũng là một vấn đề hạn chế các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực giết mổ động vật do rủi ro cao (chi phí sản xuất cao, công suất hoạt động thấp, thời gian thu hồi vốn lâu…).

Đối với các CSGM hoạt động theo hình thức tập trung giết mổ (trong cùng một địa điểm, chủ cơ sở phân lô từng dây chuyền có công suất giết mổ nhỏ hoặc chia ô cho hộ kinh doanh giết mổ nhỏ lẻ thuê), mô hình này có ở hầu hết các địa phương.

Đại đa số CSGM này đều do một số tổ chức, cá nhân có vốn đầu tư xây dựng, có hoặc không tham gia giết mổ, buôn bán sản phẩm động vật và cho các hộ kinh doanh giết mổ nhỏ lẻ thuê để giết mổ động vật. Mô hình giết mổ này cũng có nhiều tồn tại, bất cập như: Phần lớn cơ sở chưa có hệ thống giết mổ treo, có nơi còn lẫn lộn khu sạch và khu bẩn. Nhiều nơi việc giết mổ, sơ chế sản phẩm thịt sau khi giết mổ vẫn thực hiện trên sàn trong cùng khu vực giết mổ, không bảo đảm vệ sinh y tế, an toàn thực phẩm… Nhiều chủ cơ sở không quan tâm đến việc cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng; người tham gia giết mổ, sơ chế, bảo quản và vận chuyển động vật, sản phẩm động vật chưa thực hành tốt các quy trình để bảo đảm vệ sinh y tế, an toàn thực phẩm và môi trường.

So với CSGM nhỏ lẻ, việc giết mổ động vật của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại các cơ sở này sẽ bị chi phí cao hơn (bao gồm: Chi phí thuê mặt bằng để giết mổ, phí xử lý môi trường, vận chuyển động vật đến CSGM, vận chuyển sản phẩm động vật…). Điều này gây nhiều khó khăn cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc vận động các CSGM nhỏ lẻ vào các cơ sở hoạt động theo hình thức tập trung giết mổ - Cục Thú y nhận định.