(Thanh tra) - Công tác tiếp nhận, phân loại đơn khiếu nại, tố cáo (KNTC) là giai đoạn đầu tiên, đóng vai trò nền tảng trong toàn bộ quy trình giải quyết và kiểm sát việc giải quyết KNTC trong hoạt động tư pháp. Nếu khâu “đầu vào” được tiến hành chuẩn xác, đúng quy định sẽ tạo tiền đề quan trọng, góp phần bảo vệ, khôi phục kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, xử lý nghiêm minh các vi phạm, khắc phục những lệch lạc, sai sót của cán bộ, công chức, đồng thời củng cố niềm tin của Nhân dân đối với pháp luật.
Nhiều kết quả nổi bật được ghi nhận
Thời gian qua, Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) 2 cấp tỉnh Nghệ An đã chú trọng nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, phân loại, giải quyết KNTC trong hoạt động tư pháp. Nhiều kết quả nổi bật được ghi nhận, các đơn thư được xử lý kịp thời, đúng quy định; nhiều kiến nghị, phản ánh của công dân đã được giải quyết thỏa đáng; không để phát sinh điểm nóng phức tạp, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.
Tuy nhiên, thực tiễn cũng bộc lộ những hạn chế. Một số trường hợp cán bộ còn nhầm lẫn trong việc xác định tính chất đơn thư, chưa phân biệt rạch ròi giữa đơn trong hoạt động tư pháp và đơn trong hoạt động hành chính, đơn trong Đảng; lẫn lộn giữa đơn khiếu nại và đơn kiến nghị, phản ánh; thậm chí có tình huống coi đơn tố giác tội phạm là đơn tố cáo. Không ít đơn tố cáo nặc danh nhưng lại ghi rõ người bị tố cáo vẫn bị xếp lưu, hoặc khi chuyển đơn cho cơ quan có thẩm quyền lại chỉ gửi bản sao, không gửi bản chính.
Một số sai sót khác cũng được chỉ ra, như phân loại đơn chủ yếu dựa vào tiêu đề thay vì nội dung; nhầm lẫn thẩm quyền giải quyết khi chỉ căn cứ vào chữ “tố cáo” ghi trong đơn; áp dụng quy chế cũ (Quy chế 51/2016/QĐ-VKSNDTC-V12) dù đã hết hiệu lực, thay thế bằng Quy chế 222/QĐ-VKSTC ngày 22/6/2023. Những thiếu sót này tuy không phổ biến nhưng đã ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết, kiểm sát việc giải quyết KNTC trong hoạt động tư pháp, làm giảm tính chuẩn mực và kịp thời của công tác.
Qua tổng kết thực tiễn, VKSND Nghệ An, đặc biệt là đơn vị Thanh tra – Khiếu tố, đã rút ra nhiều bài học quan trọng để khắc phục hạn chế, nâng cao chất lượng công tác.
Kinh nghiệm từ thực tiễn
Thứ nhất, việc tiếp nhận, phân loại và giải quyết đơn phải kịp thời, chính xác. Điều này có tính chất quyết định đến cả quy trình giải quyết sau đó. Cán bộ khi tiếp nhận đơn cần thực hiện theo đúng quy định tại Điều 8 Quy chế 222 và phân loại theo Điều 9 của Quy chế cũng như Hướng dẫn 13/HD-VKSTC ngày 11/6/2024.
Theo thẩm quyền (thuộc thẩm quyền giải quyết; thuộc thẩm quyền kiểm sát; không thuộc thẩm quyền). Theo điều kiện thụ lý, đủ điều kiện, chưa đủ điều kiện hoặc không đủ điều kiện thụ lý. Theo nội dung, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh, yêu cầu...
Thứ hai, đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên cần nâng cao trách nhiệm cá nhân. Bởi lẽ, một sự thiếu trách nhiệm nhỏ trong khâu phân loại đơn có thể dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong quá trình giải quyết. Cán bộ phải thường xuyên cập nhật quy định mới, học hỏi kinh nghiệm thực tiễn, trau dồi kiến thức pháp luật chung và các quy chế, hướng dẫn chuyên ngành. Với các trường hợp khó khăn, vướng mắc, cần mạnh dạn trao đổi nghiệp vụ hoặc xin ý kiến chỉ đạo từ cấp trên.
Thứ ba, cán bộ làm công tác này phải có kiến thức toàn diện về chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, tổ chức trong hệ thống tư pháp. Đặc biệt, phải phân biệt chính xác các loại đơn: Khiếu nại, tố cáo, tố giác tội phạm, hay kiến nghị, phản ánh. Nếu xác định sai, việc phân loại và giải quyết sẽ không đúng trình tự, thủ tục và thẩm quyền.
Thứ tư, khi nghiên cứu nội dung đơn, cần thận trọng và chi tiết. Người xử lý phải đọc kỹ, tóm tắt, ghi chú các nội dung then chốt, phân chia rõ từng nội dung thuộc lĩnh vực nào, cơ quan nào giải quyết, đã giải quyết đến cấp nào. Điều quan trọng nhất là rút ra “cái lõi” – vấn đề mấu chốt trong đơn để có hướng xử lý chính xác.
Thứ năm, tuyệt đối không phân loại đơn chỉ dựa trên tiêu đề. Nhiều trường hợp thực tiễn cho thấy tiêu đề và nội dung đơn không thống nhất. Chẳng hạn, đơn ghi “tố cáo” nhưng thực chất nội dung là khiếu nại, hoặc ngược lại. Khi đó, phải căn cứ vào bản chất để áp dụng trình tự giải quyết phù hợp.
Thứ sáu, cần chú ý đối tượng của khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng. Không phải cứ liên quan đến cán bộ tư pháp thì đều là KNTC về hoạt động tư pháp. Nếu hành vi bị phản ánh không phải hành vi tố tụng, việc giải quyết phải theo quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, thay vì áp dụng các quy định về hoạt động tố tụng.
Giải pháp nâng cao chất lượng công tác
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả trong thời gian tới, VKSND tỉnh Nghệ An xác định một số giải pháp trọng tâm. Tăng cường bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ, Kiểm sát viên, đặc biệt là kỹ năng phân tích nội dung đơn, phân biệt chính xác các loại đơn, nắm vững quy trình giải quyết theo từng loại.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc tiếp nhận, phân loại, lưu trữ và theo dõi tiến độ giải quyết đơn. Việc số hóa sẽ giúp tránh tình trạng thất lạc, nhầm lẫn hồ sơ, đồng thời tạo thuận lợi cho công tác kiểm sát.
Đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong việc kiểm tra, giám sát quá trình xử lý đơn, đảm bảo mọi đơn thư của công dân được tiếp nhận và giải quyết nghiêm túc, đúng pháp luật.
Tăng cường phối hợp với các cơ quan tư pháp khác để trao đổi thông tin, xử lý kịp thời những vụ việc phức tạp, tránh bỏ sót, chồng chéo hoặc kéo dài.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền pháp luật, hướng dẫn người dân viết và gửi đơn đúng quy định, hạn chế nhầm lẫn về hình thức và nội dung.
Có thể khẳng định, việc nâng cao chất lượng công tác tiếp nhận, phân loại và giải quyết KNTC trong hoạt động tư pháp không chỉ là yêu cầu chuyên môn mà còn mang ý nghĩa chính trị - xã hội sâu sắc. Làm tốt khâu này sẽ góp phần bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân, giữ gìn sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật, đồng thời khẳng định hình ảnh người cán bộ kiểm sát “vững về chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông pháp luật, công tâm và bản lĩnh”.
Với quyết tâm đổi mới, VKSND tỉnh Nghệ An, đặc biệt là đơn vị Thanh tra – Khiếu tố, tiếp tục phát huy kinh nghiệm đã có, khắc phục tồn tại, chủ động triển khai các giải pháp mới. Mục tiêu là xử lý đơn thư nhanh chóng, chính xác, đúng pháp luật, qua đó củng cố niềm tin của Nhân dân đối với cơ quan tư pháp, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ngày càng vững mạnh.
