(Thanh tra) - Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) khẳng định việc thành lập Phòng Kiểm tra chuyên ngành thay thế Thanh tra Sở là bước đi tất yếu theo Kết luận 134-KL/TW, Nghị quyết 190/2025/QH15. Sở nhấn mạnh cơ sở pháp lý, mô hình tổ chức và cam kết minh bạch trong quản lý trật tự xây dựng đô thị.
Sau ngày 1/7/2025, sứ mệnh lịch sử của Thanh tra Sở chấm dứt, để thay thế, Sở Xây dựng TPHCM lập ra Phòng Kiểm tra chuyên ngành. Nhằm làm rõ mục tiêu, cơ sở pháp lý cũng như mô hình hoạt động của Phòng Kiểm tra chuyên ngành. Báo Thanh tra được Sở Xây dựng chia sẻ một số thông tin về sự kiện này, và khẳng định quyết tâm của TPHCM trong việc xây dựng một cơ chế giám sát - kiểm tra mới, mạnh mẽ và minh bạch hơn.
Cơ sở pháp lý và tính tất yếu
Theo lãnh đạo Sở Xây dựng, việc thành lập Phòng Kiểm tra chuyên ngành là một yêu cầu bắt buộc, được xác lập rõ trong hàng loạt văn bản pháp lý nền tảng: Kết luận 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị; Nghị quyết 190/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội; Nghị định 217/2025/NĐ-CP ngày 5/8/2025 của Chính phủ. Tất cả đều khẳng định: sau khi sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra, chức năng thanh tra chuyên ngành sẽ được chuyển thành chức năng kiểm tra, với phạm vi, thẩm quyền cụ thể.
Đây không phải là sự thay thế hình thức, mà là bước chuyển mang tính cải cách, nhằm tinh gọn bộ máy, tránh chồng chéo, nâng cao tính hiệu lực và hiệu quả. Cùng với đó, Nghị định 189/2025/NĐ-CP đã bổ sung thẩm quyền xử phạt hành chính cho Giám đốc Sở lên đến 80% mức phạt tối đa, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để Phòng Kiểm tra hoạt động.
Thực tiễn đòi hỏi đổi mới
TPHCM (mới) sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, trở thành một đô thị đặc biệt rộng 6.772 km², dân số hơn 13,7 triệu người, quản lý 168 phường, xã. Trong lĩnh vực xây dựng - quy hoạch, khối lượng công việc khổng lồ, phức tạp và nhạy cảm. Chỉ riêng năm 2024, Thanh tra Sở Xây dựng TPHCM đã tiếp nhận gần 6.000 đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh; tiếp công dân hơn 4.500 lượt. Con số này cho thấy sức ép khổng lồ đặt lên bộ máy kiểm tra, giám sát.
Trong bối cảnh ấy, việc thiết lập một đơn vị chuyên trách với đội ngũ hơn 900 nhân sự, tổ chức thành 30 đội công tác, có nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm tra cơ động và kiểm tra chuyên ngành, là một đòi hỏi thực tiễn cấp bách. Đây không chỉ là “thay tên” mà là “đổi chất”, nhằm tạo ra một cơ chế giám sát hiệu quả, có kỷ luật và sức răn đe thực sự.
Trao đổi với PV Báo Thanh tra, lãnh đạo Sở xác nhận: Phòng Kiểm tra chuyên ngành được thiết kế để hoạt động độc lập, phối hợp nhịp nhàng với Thanh tra TP và các cơ quan khác, không chồng chéo. Thẩm quyền xử phạt, giải quyết vi phạm hành chính được quy định chặt chẽ, bảo đảm tính khả thi và tính nghiêm minh.
Đặc biệt, việc chuyển từ “thanh tra” sang “kiểm tra” không làm suy giảm quyền lực quản lý, mà tập trung hơn vào xử lý vi phạm hành chính, phòng ngừa tiêu cực ngay từ gốc. Như vậy, nỗi lo “giảm chất” là không có cơ sở. Ngược lại, đây là cách siết chặt kỷ cương, nâng cao trách nhiệm của từng cán bộ, công chức, đồng thời tạo điều kiện để giám sát nội bộ lẫn giám sát xã hội cùng vận hành.
Sở Xây dựng cũng cam kết đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quy trình kiểm tra, xử lý hồ sơ, nhằm công khai minh bạch, hạn chế tiêu cực và tạo thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp.
Từ cải cách bộ máy đến cải cách hành chính
Điều đáng chú ý là mô hình mới không chỉ đổi tên, mà là đổi cách làm. Việc lập Phòng Kiểm tra chuyên ngành không đơn thuần thay thế Thanh tra Sở, mà gắn với cải cách hành chính theo hướng “một đầu mối, một trách nhiệm rõ ràng”. Mọi hoạt động kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực quy hoạch, kiến trúc, đô thị, xây dựng… sẽ được tập trung, tránh tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” hay tình trạng phân tán trách nhiệm.
Cải cách này cũng phù hợp với xu hướng chung của cả nước: tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả, giảm tầng nấc trung gian, đồng thời trao thêm công cụ pháp lý cho cấp sở để xử lý trực tiếp, kịp thời.
