Đầu tháng 11/2015, tôi nhận được giấy của tòa án triệu tập đến trụ sở UBND xã. Tại đây, tôi rất sốc khi được thư ký tòa án thông báo tòa án thụ lý vụ án bố chồng kiện tôi, đòi đất. Thư ký tòa đọc đơn kiện cho tôi nghe sau đó hỏi: Ý chị thế nào?

Những ngày sau đó, tòa án ra thông báo về phiên hòa giải (7/12/2015); cử người đến gọi là “thẩm định tài sản” (8/1/2016) trong khi tôi vắng nhà.

Theo thông tin từ tòa án, vụ án dân sự này sắp được đưa ra xét xử. Tôi có đơn khiếu nại gửi tòa án, cho rằng từ trước đến nay tôi chưa hề nhận được thông báo bằng văn bản của tòa án về việc thụ lý vụ án ghi tôi là “bị đơn” mà tòa vẫn đưa vụ án ra xét xử là không đúng, thì được Chánh án TAND huyện ký công văn trả lời: “Tại biên bản lấy lời khai ngày 6/11/2015, chị đã thừa nhận nhận được thông báo thụ lý vụ án vì vậy khiếu nại nội dung chưa nhận được thông báo thụ lý vụ án là không có cơ sở”.

Sự thật là tôi vẫn chưa hề nhận được thông báo bằng văn bản của tòa án về việc thụ lý vụ án ghi tôi là “bị đơn” nhưng tòa án trả lời khiếu nại như thế, vậy đâu là đúng, đâu là sai?

Nguyễn Thị Kim Huệ (Phú Thọ)

Ý kiến của chúng tôi

1. Có thể bà Huệ chưa nghiên cứu kỹ văn bản trả lời của tòa án. Văn bản nêu bà Huệ thừa nhận nhận được “thông báo thụ lý vụ án”, mà không nêu bà Huệ thừa nhận nhận được “thông báo thụ lý vụ án bằng văn bản”. Điều này phù hợp với trình bày của bà Huệ, nói bà gặp thư ký tòa và được ông này “thông báo tòa án thụ lý vụ án ông bố chồng kiện tôi, đòi đất”. Như vậy, có thể hiểu, từ ngày tòa thụ lý vụ án dân sự này, đương sự trong vụ án, bà Nguyễn Thị Kim Huệ (với tư cách là “bị đơn”) chỉ nhận được thông báo về việc tòa đã thụ lý vụ án qua “lời nói của người thư ký tòa án” mà không phải là thông báo “bằng văn bản” từ tòa án.

2. Để khẳng định bà Huệ “đã nhận” hay “chưa nhận” thông báo về việc thụ lý vụ án “bằng văn bản” cần phải có chứng cứ chứng minh, mà không thể chỉ căn cứ vào sự “thừa nhận” của đương sự. Trong các vụ án, kể cả dân sự và hình sự, việc “thừa nhận” một điều gì đó chưa bao giờ được pháp luật xem là căn cứ duy nhất để kết luận vấn đề. (Thật vậy, nếu các cơ quan tư pháp chỉ căn cứ duy nhất vào lời khai của ông Nguyễn Thanh Chấn, ông Huỳnh Văn Nén “thừa nhận” mình... có tội, thì chắc chắn hai người tù nổi tiếng này đã không được minh oan).

Theo quy định về công tác văn thư, cơ quan gửi văn bản đi (trong trường hợp này “văn bản đi” là “thông báo về việc đã thụ lý vụ án”) phải “đăng ký văn bản đi”, phải “làm thủ tục chuyển phát và theo dõi việc chuyển phát văn bản đi”. (Nghị định số 110/2004/NĐ-CP và Nghị định số 09/2010/NĐ-CP). Như vậy, chỉ cần căn cứ vào những quy định của hai Nghị định này mà kiểm tra thì mọi việc ắt sáng tỏ.

3. Nếu thật sự tòa án chưa chuyển giao “thông báo bằng văn bản về việc đã thụ lý vụ án” cho đương sự thì về pháp lý, bà Huệ không thể biết mình là “bị đơn” nên không có nghĩa vụ thực hiện các yêu cầu của tòa án đối với “bị đơn” trong giai đoạn trước xét xử. Đối với đương sự, bà Huệ vẫn làm theo các yêu cầu của tòa án với tư cách “bị đơn” là do hạn chế về hiểu biết pháp luật, chứ không thể nói tòa án “đúng”. Về phía tòa án, áp đặt các hành vi tố tụng mà pháp luật quy định chỉ dành cho “bị đơn” đối với một người không có trong tay căn cứ pháp lý để biết mình là “bị đơn”, theo đó, không có nghĩa vụ “bị đơn”, cũng rõ ràng không ổn.

Luật gia, nhà báo Nguyễn Chấn