Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng - An ninh Nguyễn Minh Đức (đoàn TP HCM). Ảnh: P.Thắng

Ngày 8/9, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách thảo luận cho ý kiến về Dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình.

Dự án này đã được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp 3 (tháng 5/2022) và dự kiến sẽ thông qua tại kỳ họp 4 (tháng 10/2022).

Xác định hành vi bạo lực gia đình đang “rất rộng, rất nhiều, rất chung”

Vấn đề thế nào là hành vi bạo lực gia đình tiếp tục được các đại biểu Quốc hội quan tâm nêu ý kiến.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng - An ninh Nguyễn Minh Đức (đoàn TP HCM) nêu, Điều 3 Dự thảo quy định hành vi bạo lực gia đình có rất nhiều hành vi, gồm: Hành vi sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực và những hành vi khác gây tổn hại đến cả thể chất, lẫn tinh thần, sang chấn tâm lý với các thành viên trong gia đình.

Trong khi, với truyền thống gia đình Việt Nam “tam đại đồng đường”, thậm chí “tứ đại đồng đường” thì có những những lời nói, hành vi dễ bị “khép” vào hành vi bạo lực gia đình, nên cần phải tính toán lại.

“Một người con trong gia đình rất hư, “cha mẹ sinh con, trời sinh tính”, nó hư, nghịch, bố, mẹ giáo dục không được, nhắc nhở không được, cuối cùng dọa một câu là “bố sẽ cho mấy roi”. Nếu quy định như vậy thì hành vi này là đe dọa sẽ sử dụng vũ lực để đánh con”, ông Đức ví dụ.

“Ông chồng đi uống rượu về, bà vợ chì chiết một lần thôi nhưng không cẩn thận lại trở thành vi phạm về bạo lực gia đình”, đại biểu dẫn chứng tiếp và cho rằng quy định tại Điều 3 “rất rộng, rất nhiều”.

Theo ông Đức, cần quy định lại các hành vi bạo lực gia đình chặt chẽ hơn, tính toán thật kỹ. Bởi “không cẩn thận, luật ra đời trở thành một sự ngột ngạt trong giáo dục theo văn hóa truyền thống và phong tục tập quán của dân tộc Việt Nam”.

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành. Ảnh: P.Thắng

Đồng tình, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành (đoàn Thái Nguyên) cho rằng các hành vi bạo lực gia đình quy định tại dự thảo “rất chung” và khi tất cả các hành vi này đều được xử lý theo trình tự, chế tài theo quy định thì “cực kỳ phức tạp”, có khả năng sẽ tạo nên những “hiệu ứng ngược chứ không phải hiệu ứng thuận”.

Từ phân tích trên, theo ông Thành, các nhóm hành vi của bạo lực gia đình theo dự thảo phải quy định rất rõ tính chất, mức độ hành vi...

“Cưỡng ép về nghe, hình ảnh, âm thanh hay cưỡng ép về hành vi tình dục trong quan hệ vợ chồng thì mức độ thế nào, phải quy định rất rõ”, ông Thành nói và đề nghị nên xếp loại theo các nhóm vấn đề về bạo lực thể xác, bạo lực tinh thần, bạo lực tình dục và các loại bạo lực khác; xác định tính chất, mức độ hành vi để áp dụng các loại chế tài phù hợp.

Băn khoăn bổ sung biện pháp “thực hiện công việc phục vụ cộng đồng”

Điểm mới trong dự thảo là bổ sung biện pháp “thực hiện công việc phục vụ cộng đồng”. Thời gian thực hiện công việc phục vụ cộng đồng mỗi lần không quá 20 giờ và không quá 4 giờ mỗi ngày.

“Thực hiện công việc phục vụ cộng đồng có thể coi là biện pháp mạnh mẽ có tính răn đe và giáo dục cao trong phòng, chống bạo lực gia đình, không trái với các điều ước quốc tế về lao động cưỡng bức”, bà Nguyễn Thúy Anh, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết quan điểm của Thường trực Ủy ban này.

Bày tỏ quan điểm ủng hộ, đại biểu Nguyễn Hoàng Mai (đoàn Tiền Giang) nói đây giải pháp rất mới, mang tính giáo dục rất cao.

“Thực tiễn phòng, chống bạo lực gia đình thời gian qua cho thấy các giải pháp xử lý bằng biện pháp xử phạt hành chính hiệu quả rất thấp. Có biện pháp ở cộng đồng chúng tôi thấy rằng có hiệu quả”, ông Mai nêu.

Trong khi, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) e rằng, “khả năng thực hiện khó khả thi”. Theo ông, thay vì “thực hiện công việc phục vụ cộng đồng” thì có thể phạt tiền; công khai góp ý, phê bình trong cộng đồng dân cư với người có hành vi vi phạm bạo lực gia đình.

Đại biểu đoàn Đồng Tháp nói thêm, biện pháp góp ý, phê bình trong cộng đồng dân cư tổ chức hiện rất căn cơ, cốt lõi. “Công khai anh A, chị B có hành vi bạo lực gia đình, uống rượu say quậy phá trước công chúng như vậy thì họ thấy rất xấu hổ. Cho nên, đây là biện pháp cực kỳ quan trọng mang tính phòng ngừa, răn đe rất tốt”.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường. Ảnh: P.Thắng

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường (đoàn Quảng Bình) cũng cho rằng, cần phải hết sức cân nhắc khi bổ sung biện pháp “thực hiện công việc phục vụ cộng đồng”.

Theo ông Cường, biện pháp này không phải mới vì đã được trình khi xem xét Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2007 nhưng Quốc hội đã không bổ sung.

“Các nước có biện pháp này, những do tòa án quyết định”, ông Cường nói và lưu ý, dự thảo luật đang thiết kế theo hướng do chủ tịch UBND xã quyết định. Như vậy, rất dễ bị gọi là lao động cưỡng bức.

“Có ý kiến cho rằng đây là trường hợp loại trừ khỏi lao động cưỡng bức theo điểm e, khoản 2, Công ước số 29, tôi cho rằng ý kiến này cũng cần phải xem xét lại”, ông Cường nêu.

Dẫn lại Công ước số 29, Phó nhiệm Ủy ban Tư pháp tiếp tục nhấn mạnh, dự thảo quy định là do chủ tịch UBND cấp xã quyết định thì “rõ ràng là không có sự tự nguyện của người có hành vi bạo lực gia đình. Cho nên, không thể gọi rằng đây là trường hợp lao động dưới hình thức phục vụ cộng đồng tại địa phương được”.

Đề xuất chủ tịch xã được tự ra quyết định “cấm tiếp xúc”

Theo Chủ nhiệm Nguyễn Thúy Anh, khi thảo luận dự thảo luật, một số đại biểu Quốc hội cho rằng, biện pháp cấm tiếp xúc không khả thi. Ý kiến khác đề nghị chủ tịch UBND cấp xã có thể ra quyết định cấm tiếp xúc khi có đủ căn cứ, không cần có “yêu cầu cấm tiếp xúc” và sự đồng ý của người bị bạo lực gia đình.

Trên cơ sở ý kiến của đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị chỉnh lý dự thảo luật theo hướng bổ sung thêm quy định chủ tịch UBND cấp xã “tự mình ra quyết định cấm tiếp xúc khi có căn cứ hành vi bạo lực gia đình đe dọa tính mạng của người bị bạo lực gia đình, trừ trường hợp người bị bạo lực gia đình từ chối”.

Theo dự thảo, thực hiện công việc phục vụ cộng đồng không phải là biện pháp xử lý vi phạm hành chính, được áp dụng với người từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi, người già yếu, người bị bệnh hiểm nghèo, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, đã bị áp dụng biện pháp góp ý, phê bình trong cộng đồng dân cư mà tiếp tục có hành vi bạo lực gia đình mà chưa tới mức bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Các công việc phục vụ cộng đồng:

- Tham gia trồng, chăm sóc cây xanh ở khu vực công cộng; sửa chữa, làm sạch đường làng, ngõ xóm, đường phố, ngõ phố, nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng hoặc các công trình công cộng khác;

- Tham gia các công việc khác cải thiện môi trường sống và cảnh quan của cộng đồng;

- Danh mục công việc quy định tại khoản này do chủ tịch UBND cấp xã công nhận trên cơ sở thảo luận, đề xuất của cộng đồng.