Đây là vụ việc được nhiều cơ quan báo chí, trong đó có Báo Thanh tra phản ánh đã gần chục năm nay nhưng tới giờ vẫn chưa kết thúc. Gần đây, gia đình cụ cung cấp thêm một số văn bản và đề nghị tòa soạn tư vấn pháp luật.

Ý kiến của chúng tôi:

I. Văn bản số 337/UBND-TNMT ngày 14/8/2008, do ông Vương Văn Bút, Phó Chủ tịch (nay là Chủ tịch) UBND huyện Sóc Sơn ký, gửi cụ Nguyễn Văn Hoành, sau khi tiếp nhận khiếu nại của cụ, nêu: “Theo kết quả xác minh tại Báo cáo số 132/BC-TNMT ngày 31/3/2008 của Phòng Tài nguyên và Môi trường cho thấy: Trước cải cách ruộng đất, gia đình ông có sử dụng hai cái chuôm (nay thuộc xứ đồng trước tổ dân phố số 11, 12 - đội sản xuất số 3) gần ruộng của gia đình để giữ nước tưới cho các thửa ruộng gần đó… Đến khi cải cách ruộng đất thì gia đình ông Hoành công hữu tất cả các tài sản của gia đình là tư liệu sản xuất (ruộng đất, trâu bò, cày bừa…), trừ hai chuôm gần ruộng của gia đình”.

Sử dụng hai cái chuôm từ “trước cải cách ruộng đất”, có nghĩa là bắt đầu sử dụng đất từ trước ngày 15/10/1993 tới 40, 50 năm sau; sự việc này được chính UBND huyện Sóc Sơn xác nhận phù hợp quy định tại Nghị định 84/2007/NĐ-CP: Việc xác định thời điểm bắt đầu sử dụng đất ổn định được căn cứ vào ngày tháng năm sử dụng và mục đích sử dụng đất ghi trên một trong các giấy tờ sau:  Mục đ Khoản 2 Điều 3 “Quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền có liên quan đến việc sử dụng đất”. Như vậy, nói cụ Hoành “không có bất cứ giấy tờ nào” quy định tại Khoản 2 Điều 3 Nghị định 84/2007/NĐ-CP là chưa chuẩn xác.

II. Tại Văn bản 1985/UBND-TTr, UBND huyện cho rằng gia đình cụ Hoành “không phải là người sử dụng cái chuôm (ao đôi) đó”; rằng diện tích này vẫn được tập thể Hợp tác xã quản lý nhưng giao cho đội sản xuất sử dụng cho “một mục đích nhất định”: Giữ nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Vẫn tại Văn bản 1985/UBND-TTr, UBND huyện nhận định việc sử dụng đất như thế phù hợp điểm a Khoản 1 Điều 3 Nghị định 84/2007/NĐ-CP: Đất sử dụng ổn định tại Khoản 4 Điều 50 Luật Đất đai 2003 là đất đã được sử dụng liên tục cho “một mục đích nhất định” kể từ thời điểm bắt đầu sử dụng…

Vậy nhưng, UBND huyện đã trích không đúng Nghị định (tùy tiện bỏ đi từ “chính”), dẫn đến cách hiểu lệch lạc.

Thật ra, tại điểm a Khoản 1 Điều 3, Nghị định này quy định như sau:

Đất sử dụng ổn định quy định tại Khoản 4 Điều 50 Luật Đất đai 2003 là đất đã được sử dụng liên tục cho “một mục đích chính nhất định” kể từ thời điểm bắt đầu sử dụng…

Việc sử dụng đất có “mục đích chính” và các “mục đích khác". Để bác quyền của cụ Hoành, người ta đã tùy tiện bỏ đi từ “chính” trong một văn bản pháp luật nghiêm túc: Nghị định của Chính phủ, nhằm “định hướng” cách hiểu: Từ trước đến nay đất này chỉ được sử dụng vào “một mục đích nhất định” là giữ nước phục vụ nông nghiệp và do đội sản xuất, tức do… “người khác” (mà không phải cụ Hoành) sử dụng.

Nhưng, hoạt động sử dụng đất có “mục đích chính” và các “mục đích khác” nhằm khai thác tiềm năng của đất. Theo ông Nguyễn Thanh Tùng, con trai cụ Hoành, “mục đích chính” gia đình sử dụng ao đôi nuôi cá và các loại thủy sản; ngoài ra còn nhằm “mục đích khác” là ngâm tre nứa, giữ nước tưới tiêu. Gia đình đầu tư nhiều tiền của; đưa vật liệu xuống gia cố đáy ao; ngâm tre, nứa làm tăng chất lượng sản phẩm, ngăn ngừa kẻ gian thả lưới, quăng chài bắt trộm cá. Mặt khác, khi kết luận cụ Hoành “không phải là người sử dụng đất”, UBND huyện đã tự mâu thuẫn với chính mình. (Tại Văn bản 337/UBND ngày 14/8/2008, UBND huyện đã thừa nhận gia đình cụ “sử dụng hai cái chuôm” từ trước cải cách ruộng đất).

III. Căn cứ quy định của pháp luật, để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Khoản 4 Điều 50 Luật Đất đai năm 2003, người sử dụng chỉ cần đáp ứng 3 điều kiện:

1. Thời điểm bắt đầu sử dụng đất: Trước ngày 15/10/1993;

2. Đất được sử dụng liên tục cho một mục đích chính nhất định kể từ thời điểm bắt đầu sử dụng;

3. Đất không có tranh chấp.

Gia đình cụ Nguyễn Văn Hoành đáp ứng đầy đủ 3 điều kiện nêu trên.

Nhà báo, luật gia Nguyễn Chấn