Giám định chất ma túy tại Công an tỉnh Lào Cai. Ảnh: thanhtra.com.vn

Cụ thể, chỉ tính riêng đối với 19 vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo TƯ về phòng, chống tham nhũng (PCTN) theo dõi, chỉ đạo, cơ quan điều tra các cấp đã ban hành 34 quyết định trưng cầu giám định và định giá tài sản tại 5 bộ, ngành và 12 tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ; đến nay đã có 30 kết luận giám định hoặc kết luận định giá. Theo đó, cơ quan điều tra các cấp đã kết luận điều tra 16 vụ/179 bị can. Viện Kiểm sát Nhân dân (KSND) Tối cao và Viện KSND tỉnh Đắk Nông đã ban hành cáo trạng truy tố 15 vụ/171 bị can. Tòa án Nhân dân (TAND) cấp tỉnh đã đưa ra xét xử sơ thẩm 11 vụ/124 bị cáo, xét xử phúc thẩm 9 vụ/85 bị cáo, cấp sơ thẩm đã tuyên phạt 7 bị cáo với 8 mức án tử hình, 9 bị cáo tù chung thân, 1 bị cáo 30 năm tù; 105 bị cáo tù có thời hạn từ 2 năm đến 22 năm.

Tuy nhiên, qua kiểm tra việc thực hiện Đề án 258 của Chính phủ về Đổi mới nâng cao hiệu quả hoạt định giám định tư pháp tại các bộ, ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ cho thấy, công tác giám định tư pháp phục vụ điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế còn nhiều hạn chế, bất cập, khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, pháp luật tố tụng hình sự và giám định tư pháp không quy định cụ thể về thời gian cử giám định viên kể từ khi nhận được quyết định trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng, không quy định giám định bắt buộc đối với một số tội danh tham nhũng, kinh tế. Bên cạnh đó, mặc dù Ban Chỉ đạo 258 của Chính phủ đã chỉ đạo sát sao việc bảo đảm kinh phí giám định, nhưng các tổ chức giám định tư pháp theo vụ việc hoạt động theo chế độ tự chủ tài chính. Kinh phí hoạt động giám định được ngân sách Nhà nước cấp theo dự toán hàng năm cho các cơ quan tiến hành tố tụng, song chưa được lãnh đạo một số cơ quan tố tụng quan tâm đúng mức, không dự toán riêng, vẫn để nằm trong kinh phí điều tra hạn hẹp dẫn đến nguồn kinh phí phục vụ giám định không đủ.

Đầu mối giám định tư pháp theo vụ việc ở các bộ, ngành, UBND chưa rõ ràng, tổ chức giám định tư pháp theo vụ việc ngoài công lập và người giám định tư pháp theo vụ việc chưa đủ khả năng đáp ứng yêu cầu giám định của các cơ quan tiến hành tố tụng. Đội ngũ giám định viên theo vụ việc làm việc kiêm nhiệm nên vừa thiếu về số lượng, vừa thiếu tâm huyết.

Cơ quan được trưng cầu giám định tài chính, kế toán thường yêu cầu phải có giám định chất lượng công trình trước mới có cơ sở đề giám định, kết luận về tài chính, kế toán. Trong khi nhiều công trình xây dựng cơ bản phải thi công trong nhiều năm và không thể xác định ngay được thời điểm quyết toán vì vậy không thể thực hiện được theo yêu cầu của cơ quan giám định tài chính. Do đó, yêu cầu giám định của các cơ quan tiến hành tố tụng bị kéo dài.

Cũng theo Ban Nội chính TƯ, vẫn còn tình trạng trưng cầu giám định không đúng thẩm quyền, không đúng chuyên môn như việc trưng cầu giám định viên về tài chính, kế toán một số vụ án liên quan đến doanh nghiệp của địa phương nhưng cơ quan tiến hành tố tụng không trưng cầu giám định viên của cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh mà trưng cầu giám định viên của Bộ Tài chính. Một số vụ việc giám định liên quan đến doanh nghiệp thuộc TƯ quản lý có sai phạm liên quan đến quản lý giám sát về kỹ thuật, quy trình, nhưng lại không trưng cầu giám định viên của các Bộ quản lý ngành.

Ngoài ra, do thiếu quy định cụ thể, thiếu sự chủ động tích cực nên việc phối họp giữa cơ quan trưng cầu giám định với cơ quan giám định chưa chặt chẽ. Quy trình giám định còn thiếu. Một số quy chuẩn chuyên môn trong giám định tư pháp vụ việc đã được ban hành hoặc hướng dẫn áp dụng vẫn còn sự chưa thống nhất với nhau.

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó trưởng Ban Chỉ đạo TƯ về PCTN, Trưởng Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án 258 chỉ đạo thời gian tới cần hoàn thiện pháp luật về giám định tư pháp theo hướng: Quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về điều kiện, trình tự, thủ tục, thời hạn trung cầu giám định và tiến hành giám định; ban hành quy chuẩn giám định phù hợp với từng lĩnh vực. Trước hết là các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, tài nguyên, môi trường, giao thông vận tải, về quản lý tổ chức giám định và người giám định theo vụ việc, xác định rõ cơ chế đánh giá, sử dụng kết luận giám định. Thực hiện sửa đổi Luật Giám định tư pháp trong hoạt động định giá tài sản theo hướng phù họp, đồng bộ với Bộ luật Tố tụng Hình sự (sửa đổi).

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với TAND Tối cao, Viện KSND Tối cao ban hành thông tư liên tịch hướng dẫn việc trưng cầu, đánh giá, sử dụng kết quả giám định trong hoạt động tố tụng hình sự. Bộ Tài chính ban hành hướng dẫn về chi phí giám định tư pháp theo các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng… trình tự, thủ tục lập dự toán, thanh quyết toán kinh phí. Đồng thời, yêu cầu các bộ, ngành liên quan tiếp tục thực hiện nghiêm Đề án 258. Thường xuyên rà soát, củng cố, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kiến thức đội ngũ giám định viên, xác định và công khai hóa đầu mối chính để thuận tiện việc liên hệ và phối họp thực hiện giám định tư pháp.

Ngọc Diệp