(Thanh tra) - Nhắc tới vấn đề thời sự gần đây liên quan vụ sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, nếu không có các tiêu chuẩn, quy chuẩn sẽ rất khó quản lý chất lượng sản phẩm những hàng hóa này khi đưa ra thị trường, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Sáng 10/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Một trong những vấn đề được đại biểu quan tâm là quy định công bố hợp quy.
Công bố hợp quy gây lãng phí tiền bạc, thời gian của doanh nghiệp?
Theo quy định của dự thảo luật về công bố hợp quy (Điều 48), tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thuộc đối tượng phải áp dụng quy chuẩn kỹ thuật có trách nhiệm công bố sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật tương ứng dựa trên một trong những kết quả như chứng nhận hợp quy của tổ chức chứng nhận được chỉ định; kết quả tự đánh giá của tổ chức, cá nhân trên cơ sở kết quả thử nghiệm của tổ chức thử nghiệm được công nhận hoặc chỉ định theo quy định của pháp luật.
Nêu ý kiến đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (đoàn Kiên Giang) đề nghị bỏ quy định về công bố hợp quy.
Nêu lý do, đại biểu nói, quy định này không tương thích với thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Trong khi, để thực hiện công bố hợp quy, doanh nghiệp phải tốn kém chi phí kiểm nghiệm mẫu, rồi phải chờ đợi được đăng ký, tiếp nhận bản công bố.
“Những gánh nặng này trực tiếp gây lãng phí về thời gian, tiền bạc và làm tăng chi phí sản xuất, giảm lợi thế cạnh tranh của các hàng hóa Việt Nam, hàng hóa mang nhãn hiệu “Made in Việt Nam” và làm lỡ mất nhiều cơ hội kinh doanh quý báu của các doanh nghiệp, nhất là đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ”, bà Bé nói.
Lý do nữa là tính hiệu quả thực chất và nguy cơ tạo ra những tiêu cực. Theo bà, quy định công bố hợp quy hiện hành đang tập trung vào kiểm soát sản phẩm đơn lẻ.
“Có nghĩa, thông qua một mẫu kiểm nghiệm trước khi đưa ra thị trường, thay vì phải kiểm soát toàn bộ quá trình sản xuất và quản lý rủi ro. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng doanh nghiệp đối phó bằng cách lấy mẫu thật tốt để gửi đi kiểm nghiệm, sau đó sản xuất đại trà với nguyên liệu và quy trình không được kiểm soát chặt chẽ”, bà Bé nêu.
Hậu quả của việc này là dù đã được công bố hợp quy, sản phẩm hàng hóa vẫn có thể không đảm bảo chất lượng khi đưa đến tay người tiêu dùng, theo nhận định của đại biểu đoàn Kiên Giang.
Cần cải tiến quy trình công bố hợp quy điện tử, rút gọn thủ tục
Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (TP Huế) thì cho rằng, công bố hợp quy là công cụ cơ bản để kiểm soát chất lượng, cũng như đảm bảo an toàn về sản phẩm, hàng hóa.
“Công bố hợp quy, nghĩa là sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quy trình môi trường phải phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật tương ứng trước khi lưu thông trên thị trường. Các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh phải tự công bố hoặc thông qua bên thứ ba chứng nhận sự phù hợp này”, bà Sửu nói.
Nhưng đại biểu đồng ý hệ thống quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam ở một số lĩnh vực còn thiếu và chậm cập nhật.
Bà dẫn chững, lĩnh vực thực phẩm và an toàn thực phẩm còn thiếu tiêu chuẩn cho một số sản phẩm đặc thù như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm chế độ ăn đặc biệt…
Điều này, khiến nhiều nhóm sản phẩm chưa có cơ sở pháp lý hoặc chưa có tiêu chí kỹ thuật cụ thể để thực hiện công bố hợp quy, dẫn đến lúng túng cho doanh nghiệp, khó khăn cho cơ quan kiểm soát.
Thêm nữa, là nguy cơ tăng chi phí tuân thủ, nguy cơ “chạy” thủ tục. “Doanh nghiệp có thể chạy theo thủ tục trên giấy tờ, mà không thực sự bảo đảm chất lượng bởi công tác giám sát hậu kiểm chưa đủ mạnh, việc chứng nhận đang bị thương mại hóa, thiếu sự độc lập và minh bạch”, đại biểu Sửu nói.
Từ đó, bà Sửu đề nghị rà soát, cập nhật hệ thống quy chuẩn nhanh, hài hòa với quy chuẩn quốc tế để tăng hiệu quả áp dụng và hội nhập. Song song là cải tiến quy trình công bố hợp quy theo hướng điện tử hóa, rút gọn thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
“Cần đẩy mạnh hậu kiểm, tăng cường giám sát thực chất thay vì quá chú trọng tiền kiểm nhằm bảo đảm hiệu lực thực tiễn của quy định hợp quy”, bà Sửu góp ý.
Tiêu chuẩn quản lý chất lượng hàng hóa “bắt buộc phải có”
Giải trình sau đó, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, quy định công bố hợp quy là một công cụ để quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa trước khi đưa ra lưu thông trong thị trường.
Nếu không có tiêu chuẩn để quản lý, giám sát sẽ ảnh hưởng đến an toàn sức khỏe của người dân, của cộng đồng, môi trường.
“Những vấn đề đó các nước đều có cả, bắt buộc chúng ta cũng phải có. Vấn đề ở đây là quản lý loại nào, quản lý đến đâu và quản lý bằng cách nào để đảm bảo chất lượng sản phẩm, hàng hóa trước khi đưa ra thị trường”, Phó Thủ tướng nói.
Dù vậy, ông nhấn mạnh, vẫn phải tạo thuận lợi hóa cho hoạt động doanh nghiệp, giảm chi phí, giảm thời gian tuân thủ và tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam thay vì làm chậm gây cản trở, tạo rào cản, làm mất đi cơ hội của doanh nghiệp.
“Cách đây khoảng 30 năm có vụ phoóc môn trong bánh phở, lúc đó chúng ta rất lúng túng, không có quy định nên mỗi nơi làm, quản lý một kiểu. Ở Hà Nội đi đóng dấu từng rổ bánh phở một, nhưng ở TP Hồ Chí Minh lại ra tiêu chuẩn, quy chuẩn rồi kiểm tra hậu kiểm”, Phó Thủ tướng dẫn chứng.
Ông cũng nhắc tới vấn đề thời sự gần đây liên quan vụ sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả và kém chất lượng, để nhấn mạnh rằng nếu không có các tiêu chuẩn, quy chuẩn thì rất khó quản lý chất lượng sản phẩm những hàng hóa này khi đưa ra thị trường, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Vì thế, Phó Thủ tướng đồng ý quan điểm của đại biểu Quốc hội cần phân loại, loại nào có rủi ro cao bắt buộc phải tiền kiểm, bắt buộc phải có quy định và phải thực hiện ngay từ đầu trước khi ra thị trường. Còn lại có thể cho thực hiện nhưng hậu kiểm.
“Nếu bãi bỏ thật sự rất khó cho công tác quản lý Nhà nước”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh và khẳng định sẽ rà soát lại quy định này theo hướng vừa quản lý được nhưng phải vừa kiến tạo để phát triển.
Đề cập chung đến dự thảo luật, Phó Thủ tướng cho biết, đã cập nhật những chủ trương, định hướng mới mang tính cải cách, đột phá, đảm bảo tính minh bạch, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và xóa bỏ cơ chế xin - cho, cắt giảm các thủ tục hành chính, loại bỏ các rào cản kỹ thuật không cần thiết để thuận lợi hóa cho hoạt động thương mại...
Theo chương trình nghị sự kỳ họp 9, vào ngày 12/6, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
