(Thanh tra) - Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có quy mô đặc biệt lớn, công nghệ, kỹ thuật phức tạp. Chính phủ đề xuất trước mắt các chính sách đặc thù cho dự án này liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình Quốc hội đề xuất bổ sung cơ chế, chính sách áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, chiều 8/12.
Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được Quốc hội thông qua với tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541 km; đi qua địa phận 15 tỉnh, TP trực thuộc Trung ương (trước sáp nhập).
Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD) sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác. Dự án được đầu tư theo hình thức đầu tư công.
Đến cuối tháng 6/2025, Quốc hội chấp thuận bổ sung thêm hình thức đầu tư theo phương thức công tư (PPP) và đầu tư kinh doanh cho dự án, bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn đầu tư, nhà đầu tư theo quy định.
Nhận định đây là dự án có quy mô đặc biệt lớn, công nghệ, kỹ thuật phức tạp, Chính phủ đề xuất trước mắt các chính sách đặc thù cho dự án liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng.
Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Chính phủ đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương.
Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.
Nguồn vốn ngân sách Trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện; trường hợp ngân sách Trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách Trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn.
Đề xuất này, theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh có nhiều ưu điểm, tăng tính chủ động, đẩy nhanh tiến độ thực hiện.
Chính sách thứ 2 Chính phủ đề xuất là trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, ủy ban này thấy việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án là cần thiết.
Việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần, theo cơ quan thẩm tra, đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38 của Quốc hội khóa XIV đối với dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành.
“Đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành dự án riêng là có cơ sở”, ông Mãi nói.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn Dự án.
Cơ quan thẩm tra đồng thời lưu ý phải bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án.
Với chính sách thứ hai, Ủy ban Kinh tế và Tài chính dẫn Nghị quyết số 172 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đã quy định “Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án”.
Đồng thời, tại khoản 14 Nghị quyết kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, bên cạnh hình thức đầu tư công.
Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.
Do vậy, cơ quan thẩm tra cho rằng việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.
