Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình trả lời chất vấn. Ảnh: P.Thắng

Sáng ngày 20/3, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình trả lời chất tại phiên họp thứ 21 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thẩm phán nể nang có nhưng không nhiều

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (đoàn Nam Định) nói, theo báo cáo, tỷ lệ án hành chính bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan còn cao.

“Nguyên nhân sâu xa của tình trạng này, phải chăng còn một bộ phận thẩm phán tòa án cấp sơ thẩm có tâm lý nể nang, né tránh, ngại va chạm trong giải quyết vì bên bị kiện chủ yếu là cơ quan, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính? Giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng này”, bà Hoa chất vấn.

Trả lời, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho hay, án hành chính hiện nay "đang có vấn đề và đang có rất nhiều tồn tại ”.

Cụ thể, tỷ lệ giải quyết án hành chính thường thấp hơn so với yêu cầu của Quốc hội. Năm 2022, tỷ lệ xét xử án hành chính đạt yêu cầu của Quốc hội, tăng nhưng không nhiều (vượt 12%). Tuy nhiên, theo ông Bình, Quốc hội giao chỉ tiêu xét xử án hành chính tương đối thấp.

Xung quanh án hành chính, Chánh án Nguyễn Hòa Bình thừa nhận tỷ lệ hủy, sửa nhiều, có năm lên tới 4%, trong khi tỷ lệ Quốc hội cho phép là 1,5%.

Cạnh đó, án hành chính không được thực thi, có bản án rồi nhưng UBND các cấp không thực thi nghiêm túc, gây bức xúc cho người dân.

Những tồn tại này có phải do thẩm phán nể nang hay không? Ông Bình nói, việc “nể nang là có thật nhưng không phải nhiều”. Tuyệt đại đa số các thẩm phán đều phát huy bản lĩnh, chuyên nghiệp; xét xử vụ án nghiêm túc

Chánh án TAND Tối cao khẳng định, thẩm phán nể nang trong xét xử vụ án hành chính không phải là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ hủy, sửa án cao.

UBND cung cấp tài liệu không đủ, chủ tịch tham gia phiên tòa hạn chế

Tỷ lệ hủy, sửa án hành chính cao, theo ông Bình, nguyên nhân là do việc cung cấp tài liệu của UBND các cấp cho người dân không đầy đủ.

“Án hành chính và án dân sự, trách nhiệm chuẩn bị hồ sơ thuộc về các bên”, ông Bình giải thích và nhấn mạnh, chuẩn bị tài liệu đủ hay không đủ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng xét xử. Các bên chuẩn bị tài liệu không đầy đủ có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng xét xử.

Sự tham gia của chính quyền các cấp trong các phiên tòa hành chính cũng rất hạn chế.

“Luật quy định chủ tịch UBND các cấp khi bị kiện thì phải ra tòa, nếu uỷ quyền thì chỉ được uỷ quyền cho cấp phó, không được uỷ quyền sâu hơn. Xong với các vụ án cấp tỉnh, do chủ tịch UBND cấp tỉnh rất nhiều việc nên khả năng tham gia phiên toà hạn chế, dẫn đến ảnh hưởng quyền lợi của người dân.  Đây là nguyên nhân chính dẫn đến án hành chính bị hủy, sửa, chậm được khắc phục", ông Bình nêu.

Đề cập đến giải pháp, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nói cùng với các giải pháp nâng cao chất lượng xét xử, kể cả các loại án, nhiệm kỳ trước đã có hội nghị chánh án 4 cấp thảo luận về việc này. Và ngành Tòa án đã đề ra 14 giải pháp để nâng cao chất lượng xét xử.

Với việc thẩm phán cả nể, dù ít nhưng theo ông Bình cũng cần phải được đặt ra. Nhiệm kỳ trước, ngành Tòa án đã đổi mới tố tụng hành chính bằng cách với vụ án huyện xử lý thì giao cho tòa án tỉnh xử, với vụ án tỉnh xử thì tỉnh vẫn xử.

Trong lần sửa đổi lần này, TAND Tối cao dự kiến sửa đổi theo hướng vụ án cấp huyện do tỉnh xử, vụ án cấp tỉnh do toà chuyên trách, chuyên biệt xử.

Vấn đề nữa, theo đại biểu Hoa, thời gian gần đây, án hành chính tăng về số lương và chủ yếu liên quan đến đất đai rất phức tạp. Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đang đề xuất đưa hết tranh chấp đất đai, kể cả trường hợp chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ra tòa giải quyết.

“Chánh án đánh giá gì về tính khả thi và nguồn lực thực hiện của ngành Tòa án đối với đề xuất này”, bà Hoa hỏi.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay, luật hiện hành quy định, người dân có thể lựa chọn khiếu kiện ra UBND hoặc có thể kiện ra tòa. 

“Nếu giao hết cho toà án giải quyết thì đã hạn chế quyền lựa chọn của người dân”, ông nói. 

Ông nhấn mạnh, việc giải quyết khiếu kiện của người dân tại UBND rất có lợi vì UBND cấp dưới sai thì UBND cấp trên có tài liệu, khả năng sửa chữa ngay, vụ việc sẽ được giải quyết ngay, không mất nhiều thời gian. UBND có quyền thu thập tài liệu để giải thích, hướng dẫn cho người dân. 

Trường hợp, vụ việc không giải quyết được thì cuối cùng “cũng đến tay toà”. Vì vậy, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng, trong xu thế hiện nay không nên đưa hết tranh chấp đất đai sang tòa án giải quyết.