(Thanh tra) - Cấp chính quyền địa phương ở cấp tỉnh, huyện, xã gồm có HĐND và UBND, theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi được Quốc hội thông qua.
Sáng 19/2, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) với 458/459 đại biểu Quốc hội có mặt bấm nút tán thành. Một trong những nội dung quan trọng được nhiều người quan tâm là quy định về “Tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính” tại Điều 2 của luật.
Theo đó, luật quy định, cấp chính quyền địa phương ở cấp tỉnh, huyện, xã gồm có HĐND và UBND. Trường hợp Quốc hội có quy định về việc không tổ chức cấp chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính cụ thể thì chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính đó là UBND.
Nguyên tắc hoạt động của HĐND là làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số. UBND ở cấp chính quyền địa phương hoạt động theo chế độ tập thể UBND kết hợp với trách nhiệm của chủ tịch UBND.
Luật cũng nêu rõ tổ chức chính quyền địa phương tinh, gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương chuyên nghiệp, hiện đại, minh bạch, bảo đảm trách nhiệm giải trình gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực.
Những công việc thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương phải do địa phương quyết định, địa phương tổ chức thực hiện và tự chịu trách nhiệm, theo tinh thần của luật sửa đổi.
Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật trước khi Quốc hội thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, một số ý kiến đề nghị tiếp tục tổng kết, đánh giá một cách toàn diện việc tổ chức mô hình chính quyền đô thị ở một số địa phương, trên cơ sở đó đề xuất mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp.
Tiếp thu ý kiến nêu trên này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ phối hợp với Chính phủ tổng kết việc thực hiện mô hình chính quyền đô thị tại các địa phương trong thời gian qua để có cơ sở đề xuất mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp và thực hiện một cách tổng thể, đồng bộ, thống nhất trên phạm vi cả nước.
Cấp nào giải quyết hiệu quả hơn thì giao cấp đó
Một nội dung đáng chú ý của luật lần này liên quan đến phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền giữa chính quyền địa phương các cấp.
Theo đó, việc phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương phải bảo đảm nhiều nguyên tắ như bảo đảm không trùng lặp, chồng chéo về nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cơ quan Nhà nước ở Trung ương và địa phương, giữa chính quyền địa phương các cấp và giữa các cơ quan, tổ chức thuộc chính quyền địa phương.
Cùng với yêu cầu đảm bảo tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và thực hiện có hiệu quả việc kiểm soát quyền lực, chính quyền địa phương được chủ động đề xuất với cơ quan có thẩm quyền về việc phân quyền, phân cấp cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương.
Với quy định về phân quyền tại Điều 12, Luật nêu rõ chính quyền địa phương tự chủ trong việc ra quyết định, tổ chức thi hành và tự chịu trách nhiệm trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền; được phân cấp, ủy quyền thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền theo quy định, trừ trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội quy định không được phân cấp, ủy quyền.
Về phân cấp, UBND cấp tỉnh, cấp huyện được phân cấp cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình hoặc UBND, chủ tịch UBND cấp dưới.
Cơ quan phân cấp chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của việc phân cấp và bảo đảm các điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phân cấp, đồng thời có trách nhiệm theo dõi, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đã phân cấp.
Cũng theo quy định của luật, UBND cấp tỉnh được đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ phân cấp hoặc đề xuất với Chính phủ đề nghị Quốc hội phân quyền cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương.
Trong ủy quyền, UBND được ủy quyền cho chủ tịch UBND cấp mình hoặc UBND, chủ tịch UBND cấp dưới. Chủ tịch UBND được ủy quyền cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND cùng cấp hoặc chủ tịch UBND cấp dưới.
Việc ủy quyền cho đơn vị sự nghiệp công lập chỉ thực hiện đối với các nhiệm vụ, quyền hạn nhằm tăng quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập trong việc quản trị đơn vị và cung ứng dịch vụ sự nghiệp công.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, dự thảo luật trình Quốc hội thông qua bảo đảm bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương.
Việc này nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương, bảo đảm phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”; “cấp nào giải quyết hiệu quả hơn thì giao nhiệm vụ, thẩm quyền cho cấp đó” cũng như yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số.
Luật gồm 7 chương, 50 điều và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3.
Căn cứ tách, nhập đơn vị hành chính bảo đảm đặc điểm từng nơi
Liên quan đến tổ chức đơn vị hành chính, có ý kiến đề nghị bổ sung các tiêu chí định lượng rõ ràng về dân số, về diện tích, về mức độ phát triển kinh tế, khả năng cung cấp dịch vụ hành chính để làm căn cứ nhập, chia đơn vị hành chính.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, các tiêu chuẩn cụ thể của đơn vị hành chính làm cơ sở cho việc thành lập, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định bảo đảm tiêu chuẩn của đơn vị hành chính với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo.
Việc đánh giá tác động cũng như phân tích cụ thể về lợi ích, chi phí trong quá trình thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính là các vấn đề thuộc về trình tự, thủ tục lập đề án và sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể.
Hiện tại, trong Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính đã có yêu cầu về đánh giá tác động trong đề án thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính.
