Đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám. Ảnh: P.Thắng

Thu hồi đất xây nhà ở thương mại bằng mệnh lệnh hành chính có thể gây xung đột

Nêu ý kiến, đại biểu Trần Nhật Minh (đoàn Nghệ An) nói, dự luật quy định thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có phạm vi mở rộng hơn so với luật hiện hành, nhưng chưa rõ ràng về mục đích, tiêu chí.

Vì vậy, đại biểu Minh đề nghị tiếp tục nghiên cứu, xem xét thêm về nội dung này.

Chung mối quan tâm, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) cũng đề nghị làm rõ việc thu hồi đất cho phát triển kinh tế - xã hội.

Theo ông Tám, người dân có thể chấp nhận hy sinh quyền lợi hoặc chịu thiệt nếu việc thu hồi đất phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế - xã hội cho cộng đồng, Nhà nước.

“Người dân sẽ không chấp nhận thu hồi đất chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân hoặc một nhóm người, trong khi áp giá đền bù thấp mang tính áp đặt, tạo kẽ hở cho trục lợi, lợi ích nhóm”, ông Tám nói sửa Luật Đất đai phải khắc phục bất cập này.

Đại biểu Tám lưu ý, lợi ích quốc gia thu được từ việc thu hồi đất là lợi nhuận mang lại cho Nhà nước, còn lợi ích công cộng thì mang tính xã hội, không mang tính lợi nhuận.

Việc liệt kê các trường hợp áp dụng thu hồi đất như dự thảo luật, theo đại biểu, có thể không bao quát và dự liệu hết các trường hợp phát sinh.

“Khi nói tới thu hồi đất tức là việc chính quyền Nhà nước thu hồi đất đai của chủ thể này trao cho một chủ thể khác bằng một mệnh lệnh hành chính, do đó, tiềm ẩn nhiều nguy cơ xung đột, nhiều nguy cơ lạm quyền gây bức xúc”, ông Tám phân tích.

Từ đó, ông Tám đề nghị những dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh, những dự án phát triển kinh tế - xã hội mang tính chiến lược quyết định sự phát triển một vùng, một khu vực, một tỉnh, của cả nước, hoặc các công trình công cộng thì thu hồi.

Còn các dự án phát triển kinh tế đơn thuần thương mại, mang lại lợi ích chủ yếu cho nhà đầu tư thì thương lượng với người dân để mua lại hoặc thoả thuận cho họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất. “Trong quá trình thương lượng đó có sự tham gia của chính quyền với tư cách là chủ thể quản lý đất đai”, ông Tám nêu rõ.

Đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam). Ảnh: P.Thắng

Đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam) đề nghị xem xét thấu đáo cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại.

"Cần phải nhận thức rõ vấn đề tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người dân giới hạn ở mức độ nào, thỏa thuận về những vấn đề gì, có đề cập đến vấn đề thỏa thuận về chuyển nhượng quyền sử dụng”, đại biểu Phan Thái Bình nói.

Đại biểu đoàn Quảng Nam đề nghị cân nhắc rất kỹ để thể chế hóa chủ trương này, cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra cần tiếp tục đánh giá tác động kỹ hơn, lấy ý kiến rộng rãi đối tượng chịu tác động.

Bị thu hồi đất đã thiệt thòi, không được thỏa thuận đền bù càng thiệt thòi hơn

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định) nhấn mạnh Hiến pháp 2013 quy định Nhà nước được quyền thu hồi đất song phải đảm bảo 3 điều kiện, trong đó có điều kiện là “thuộc trường hợp thật cần thiết”.

Theo đó, dù Nhà nước có thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng đi chăng nữa thì vẫn cần phải có yếu tố “thật cần thiết” và phải được quy định trong luật.

Thực tế, mỗi dự án đều có sự “tự thuyết minh” về tính cần thiết, nên dẫn đến việc thực hiện theo ý muốn chủ quan, dễ gây ra lạm dụng thu hồi đất tràn lan.

Thậm chí, theo bà Hoa, có tình trạng nhiều dự án sau khi được thu hồi đất thì 10 năm sau chưa triển khai, hoặc triển khai dở dang, không giữ được mục đích của thu hồi đất ban đầu.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định). Ảnh: P.Thắng

Nữ đại biểu đề nghị quy định ngay trọng luật các tiêu chí cụ thể để xác định thế nào là “thật cần thiết”. Trong việc thu hồi đất, bà Hoa nhấn mạnh Nhà nước phải đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ hợp pháp của 3 bên: Nhà nước, người dân, doanh nghiệp, trong đó, cần quan tâm hơn đến người dân bị thu hồi đất, vì họ ở thế bị động.

“Người dân thì bị thu hồi đất đã là thiệt thòi rồi, mà thu hồi còn không được thỏa thuận đền bù theo giá thị trường thì càng thiệt thòi hơn”, bà Hòa nhấn mạnh và đề nghị các chính sách về giá đền bù, việc hỗ trợ tái định cư cần được quan tâm hơn.

Bà Hoa cũng đề nghị rà soát, đánh giá lại những trường hợp thu hồi đất trong Luật Đất đai hiện hành như khu sản xuất, chế biến, dự án xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới hay các trường hợp mới đưa vào dự thảo luật sửa đổi như dự án nhà ở công nhân trong khu công nghiệp, dự án nhà ở thương mại, dự án lấn biển, dự án khai thác khoáng sản…

Tranh luận với nhiều đại biểu về quy định thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, đại biểu Đào Hồng Vận (Hưng Yên) cho rằng nếu doanh nghiệp thoả thuận được với người dân thì rất tốt, song thực tế ở địa phương cho thấy việc này rất khó thực hiện, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư khi bỏ ra số tiền rất lớn nhưng không thực hiện được dự án.

“Nguyên nhân là do người dân đòi đền bù rất cao, cao hơn so với người được đền bù trước đó, có người giá nào cũng không chịu. Giá thoả thuận cũng gây mâu thuẫn vì có người được trả cao, người được trả thấp”, ông Vận nói.

Theo ông Vận, Nhà nước có thể thu hồi đất nhưng giá đền bù phải đảm bảo lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.