Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: Đ.X

Sáng ngày 22/9, tiếp tục chương trình phiên họp chuyên đề pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) gồm 16 chương, 240 điều, trong đó giữ nguyên 48 điều; sửa đổi, bổ sung 156 điều; bổ sung mới 36 điều và bãi bỏ 8 điều.

Một trong những điểm mới của dự thảo luật là quy định cụ thể trường hợp thu hồi đất theo tính chất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và bổ sung trường hợp thu hồi đất đối với các dự án mà được trên 80% người có đất thu hồi đồng.

Đánh giá kỹ lưỡng khi thu hồi đất làm dự án nhà ở thương mại

Theo tờ trình của Chính phủ, đây là vấn đề còn ý kiến khác nhau trong quá trình xây dựng Luật Đất đai (sửa đổi).

Ở lại ý kiến thứ nhất, đa số đồng ý với dự thảo. Theo Nghị quyết 18, Nhà nước chủ yếu thực hiện việc giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất. Do đó, cần phải quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để thực hiện đấu giá, đấu thầu nhằm hạn chế tiếp cận đất đai không thông qua đấu giá, đấu thầu.

Ở chiều ngược lại, có ý kiến đề nghị cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại.

Theo quan điểm này, “nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án; hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai".

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, Thường trực Ủy ban Kinh tế lưu ý, quy định Nhà nước thu hồi đất với “dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại” sẽ tác động rất lớn đến quyền của người sử dụng đất.

“Các dự án khu đô thị, nhà ở thương mại mang tính chất kinh doanh là chủ yếu, mặc dù sẽ tác động đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung nhưng lợi ích trước mắt và trực tiếp sẽ mang lại cho các chủ đầu tư thực hiện dự án”, ông Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Mặt khác, Nghị quyết số 18 của Trung ương đặt nhiệm vụ: “Tiếp tục thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại”.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng việc thu hồi đất phục vụ dự án khu đô thị, nhà ở thương mại là không phù hợp.

Tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan

Cơ quan thẩm tra đề nghị xác định rõ các tiêu chí, điều kiện thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng để tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan, không đúng bản chất, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có đất thu hồi.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Ảnh: P.Thắng

Nhiều nội dung được Ủy ban Kinh tế đề nghị cân nhắc. Trong đó, cơ quan này đề nghị làm rõ nội hàm của các trường hợp “thu hồi đất để sử dụng vào mục đích công cộng”.

Thể hiện rõ tính chất vì lợi ích quốc gia, công cộng của các trường hợp thu hồi đất với trường hợp: “các dự án tạo quỹ đất theo hướng tuyến giao thông và các điểm kết nối giao thông để phát triển các khu đô thị, nhà ở thương mại, khu công nghiệp; thương mại, dịch vụ để đấu giá quyền sử dụng đất”; “dự án lấn biển”, “các dự án sử dụng đất vào mục đích xây dựng cơ sở văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục và đào tạo, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ, môi trường ngoài công lập”.

Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ phạm vi thu hồi đất vùng phụ cận với dự án để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ; khu dân cư bị ô nhiễm môi trường, có nguy cơ sạt lở, sụt lún, bị ảnh hưởng bởi thiên tai có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của người dân; hoặc để di dời các công trình, cơ sở sản xuất kinh doanh thuộc trường hợp phải di dời do ô nhiễm môi trường theo quy định hoặc để bố trí tái định cư; khu dân cư bị xuống cấp nghiêm trọng về hạ tầng và không phù hợp với quy hoạch.

“Đề nghị cân nhắc trường hợp “các dự án khác được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý””, ông Thanh nói.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nêu rõ việc quy định các trường hợp Nhà nước thu hồi đất cần bảo đảm tuân thủ các trường hợp đã quy định tại Điều 54 Hiến pháp năm 2013: “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”.

Phát biểu sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga bày tỏ quan điểm đồng tính với cơ quan thẩm tra. Theo bà, thu hồi đất là chế định quan trọng trong Luật Đất đai, nên cần phải quy định chặt chẽ, thể chế hóa nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại Nghị quyết 18 để đảm bảo tính minh bạch.

Trong đó, bà Nga đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về nguyên tắc, điều kiện, tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, đảm bảo tính chính xác và phù hợp tránh việc lạm dụng trong thực tiễn.

Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) - Điều 70. Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

1. Các dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công - tư.

2. Dự án không thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 điều này, bao gồm:

a) Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích công cộng;

b) Các dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội;

c) Dự án tạo quỹ đất theo hướng tuyến giao thông và các điểm kết nối giao thông để phát triển các khu đô thị, nhà ở thương mại, khu công nghiệp; thương mại, dịch vụ để đấu giá quyền sử dụng đất;

d) Dự án lấn biển;

đ) Dự án khai thác khoáng sản được cơ quan có thẩm quyền cấp phép;

e) Các dự án sử dụng đất vào mục đích xây dựng cơ sở văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục và đào tạo, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ, môi trường ngoài công lập.

g) Dự án thuộc đối tượng áp dụng ưu đãi đầu tư đặc biệt theo quy định của pháp luật về đầu tư.

h) Dự án xây dựng công trình phục vụ sinh hoạt chung của cộng đồng dân cư; dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại, khu dân cư nông thôn; dự án tái định cư, nhà ở cho sinh viên, nhà ở xã hội, nhà ở công vụ; xây dựng công trình của tổ chức tôn giáo; chợ; nghĩa trang, nghĩa địa, nhà tang lễ, nhà hỏa táng;

i) Khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao; khu sản xuất nông nghiệp gắn với chế biến; khu nuôi trồng gắn với chế biến thủy sản, hải sản; dự án phát triển rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, khu bảo tồn, di sản thiên nhiên.

3. Dự án để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ; khu dân cư bị ô nhiễm môi trường, có nguy cơ sạt lở, sụt lún, bị ảnh hưởng bởi thiên tai có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của người dân; hoặc để di dời các công trình, cơ sở sản xuất kinh doanh thuộc trường hợp phải di dời do ô nhiễm môi trường theo quy định hoặc để bố trí tái định cư; khu dân cư bị xuống cấp nghiêm trọng về hạ tầng và không phù hợp với quy hoạch phải bảo đảm:

a) Phạm vi dự án bao gồm khu đất có các công trình và vùng phụ cận của các công trình theo quy hoạch sử dụng đất;

b) Dự án phải xây dựng đồng bộ với hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, tạo quỹ đất và sắp xếp, bố trí lại dân cư theo quy hoạch.

4. Dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tách từ dự án thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại điều này.

5. Các dự án khác được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý.