Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung. Ảnh: Đ.X

Chiều ngày 22/10, sau khi nghe báo cáo tại hội trường, Quốc hội về tổ thảo luận tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH), quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2020. Một trong những vấn đề được các đại biểu quan tâm là việc bảo toàn, phát triển Quỹ BHXH.

Quỹ BHXH kết dư lớn nhưng vẫn lo quỹ giảm

Theo cơ quan thẩm tra - Ủy ban Xã hội của Quốc hội, đến hết năm 2020, tổng số kết dư của Quỹ BHXH và Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp ước đạt gần 953.078 tỷ đồng.

Trong đó, Quỹ Ốm đau, thai sản là 13.472 tỷ đồng; Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp là 54.089 tỷ đồng; Quỹ Hưu trí, tử tuất là 794.920 tỷ đồng và Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp là 90.597 tỷ đồng.

Ủy ban Xã hội lưu ý, Quỹ Hưu trí, tử tuất dù vẫn đang kết dư lớn, song cần tính toán thận trọng, kỹ càng hơn trong việc bảo đảm cân đối trong dài hạn, nhất là với sự thay đổi về đặc điểm của quy mô và cơ cấu dân số (tốc độ già hóa dân số).

“Quỹ này kết dư lớn nhưng vẫn lo quỹ giảm”, Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng phát biểu tại tổ. Ông Dũng cho hay, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới từ năm 2030, quỹ bắt đầu giảm. Vì vậy, chúng ta phải kéo dài thời gian lao động, tăng tuổi nghỉ hưu với nam lên 62 và nữ 60.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng. Ảnh: Đ.X

“Nếu Quỹ BHXH vỡ thì rối loạn ngay, rất nguy hiểm”, Bí thư Hà Nội nói và nhấn mạnh trách nhiệm của nhà nước rất lớn trong bảo toàn, phát triển quỹ này.

Nhắc lại vụ đầu tư Quỹ BHXH trái quy định làm mất vốn nên 2 cựu Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Hồng Ban và Lê Bạch Hồng đã bị xử hình sự và phạt tù giam, Bí thư Hà Nội nêu rõ, hoạt động đầu tư quỹ phải bảo đảm nguyên tắc sinh lời và an toàn.

Vì vậy, Hội đồng Quản lý BHXH Việt Nam quyết định hướng đầu tư quỹ chủ yếu vào mua trái phiếu Chính phủ, còn gửi vào ngân hàng thương mại chỉ ngắn hạn.

Theo báo cáo, tổng số kết dư đầu tư quỹ đến hết năm 2020 là 897,7 nghìn tỷ đồng (tăng 10,33% so với cùng kỳ năm 2019), trong đó, 86,8% là đầu tư vào trái phiếu Chính phủ.

Số tiền sinh lời từ hoạt động đầu tư quỹ năm 2020 là 47.592,7 tỷ đồng, lãi suất đầu tư bình quân đạt 5,02%, cao hơn 1,79 điểm % so với lạm phát năm 2020 (3,23%).

Giảm thời gian đóng BHXH xuống 15 năm, thậm chí 10 năm

Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho hay, mấy năm trước cứ nhắc đến Quỹ BHXH thì câu cửa miệng là “vỡ quỹ”. Thế nhưng, thực tế mấy năm qua kết dư của quỹ tương đối tốt. Các chính sách bảo hiểm thất nghiệp, thai sản, hưu trí, tử tuất, tai nạn… được chi trả rất tốt.

Tuy vậy, theo Bộ trưởng, tỉ lệ tham gia BHXH bắt buộc đến nay đạt 33,5% là khá thấp so với Nghị quyết 28 đặt ra tỷ lệ là 50%. Trong khi, tốc độ phát triển của BHXH tự nguyện thời gian qua là vượt bậc, chỉ trong 2 năm gần 1,3 triệu người tham gia, vượt gấp mấy lần cả giai đoạn 10 năm (2008 - 2018).

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Ảnh: Đ.X

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng yêu cầu quan trọng hiện nay là khẩn trương xây dựng và trình Quốc hội ban hành Luật BHXH sửa đổi, Luật Về việc làm. Bởi sửa đổi càng sớm sẽ càng quản lý tốt hơn số lượng người hưởng BHXH một lần.

Theo ông Vương Đình Huệ, hiện nay quy định phải đóng BHXH 20 năm mới hưởng chế độ hưu trí, trong khi điều kiện để rút BHXH một lần “rất dễ dàng”. Ông dẫn chứng, năm 2020 có 860.741 người hưởng BHXH một lần và tăng 53.652 người so với 2019 (tức là tăng 6,65%) nên cấp thiết phải sửa luật.

“Nếu người lao động tham gia đóng BHXH chỉ chờ từ 10 đến 15 năm thì người ta còn theo đuổi tiền lương hưu về già”, Chủ tịch Quốc hội nói và cho hay, Nghị quyết 28 của Trung ương yêu cầu phải rút ngắn thời gian này lại. Hướng lộ trình đầu tiên có thể xuống 15 năm, thậm chí có thể tiến tới 10 năm.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, kết dư 3 của  ngắn hạn (ốm đau, thai sản; bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp; bảo hiểm thất nghiệp) là khá lớn.

Vì vậy, theo ông Vương Đình Huệ, cần rà soát lại mức đóng và có mức chi trả tương xứng hơn. Việc rà soát cũng để phù hợp với khả năng chi trả của ngân sách của của người dân, giảm mức đóng để mức kết dư hàng năm phù hợp.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Ủy ban Xã hội nêu, các quỹ có tính chất ngắn hạn về cơ bản đều bảo đảm khả năng chi trả, có kết dư lớn và còn có chế độ, chính sách liên quan đến các quỹ này chưa được thực hiện.