Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc cho biết, tạm ứng kinh phí bồi thường là vấn đề Chính phủ vô cùng đau đầu vì có rất nhiều vụ việc bức xúc.

“Chính phủ vô cùng đau đầu”

Theo dự thảo luật, trình tự, thủ tục, các bước giải quyết bồi thường tại cơ quan giải quyết bồi thường cũng rút gọn hơn, giảm từ 125 ngày xuống còn hơn 50 ngày. Đồng thời, bổ sung quy định về việc hoãn, tạm đình chỉ và đình chỉ việc giải quyết bồi thường.

Đặc biệt, dự thảo bổ sung quy định về tạm ứng kinh phí bồi thường. Theo đó, nếu người yêu cầu bồi thường đề nghị, ngay sau khi thụ lý hồ sơ yêu cầu bồi thường, người giải quyết bồi thường xác định một khoản tiền cho các thiệt hại có thể tính được ngay thì có trách nhiệm đề xuất Thủ trưởng cơ quan giải quyết bồi thường tạm ứng kinh phí để chi trả một phần khoản tiền đó cho người yêu cầu bồi thường.

Dẫn chứng vụ ông Huỳnh Văn Nén xin tạm ứng 1 tỷ đồng nhưng luật chưa quy định và cũng không biết cỡ nào mà cho tạm ứng, ông Lê Hữu Thể, Phó Viện trưởng Viện KSND Tối cao, cho rằng, “thương dân thì tốt thôi nhưng phải kín kẽ, không phải thích thế nào cũng được”.

Trong khi đó, ông Ngô Trung Thành, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật bày tỏ tán thành nên quy định tạm ứng bồi thường để thể hiện trách nhiệm của cơ quan nhà nước, nhất là trong tố tụng hình sự.

“Nếu làm việc đó thì đây là bước ngoặt, thể hiện rõ tinh thần của Hiến pháp trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân”, ông Thành nói.

Thông tin rõ thêm, theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc, đây là vấn đề Chính phủ vô cùng đau đầu vì có rất nhiều vụ việc bức xúc.

“Người ta muốn tạm ứng vì quá khổ rồi nhưng hiện không có quy định nào để cho tạm ứng. Theo dự thảo, việc tạm ứng tiền bồi thường được thiết kế theo hướng cộng, trừ, nhân, chia và chỉ một phần rất cụ thể để xoa dịu bức xúc. Cứ kéo dài thủ tục thì người ta không thể nào chấp nhận được. Đây là lúc để cứu hỏa”, ông Ngọc nói.   

Cũng theo ông Ngọc, trình tự, thủ tục đã được rà soát rất kỹ, cắt giảm những điều không cần thiết. Những băn khoăn chỗ này, chỗ kia cố tình chây ì thì đã đưa vào điều cấm. Thiệt hại cũng liệt kê rất cụ thể và đã quy định tính ở thời điểm giải quyết bồi thường.

“Nhưng phải thống nhất với nhau là tiếp cận trên nguyên tắc dân sự. Người được bồi thường phải chứng minh được thiệt hại, chứ không thể chỉ nói bồi thường đi, Nhà nước cứ thế mang tiền đến bồi thường”, ông Ngọc lưu ý.

6 năm, 258 vụ, 28 nghìn cơ quan giải quyết bồi thường

Trong 6 năm, số lượng yêu cầu bồi thường không nhiều, chỉ 258 vụ việc và chủ yếu tập trung ở cấp huyện, cấp tỉnh. Trong khi đó, cơ quan giải quyết bồi thường ở 4 cấp từ trung ương đến cấp xã ước tính 28.000 cơ quan. Nếu giữ mô hình hiện nay thì việc có quá nhiều cơ quan giải quyết bồi thường là không tương thích với số lượng vụ việc yêu cầu bồi thường.

Mô hình cơ quan giải quyết bồi thường hiện hành cũng không bảo đảm tính thực tế, quá dàn trải dẫn đến khó bảo đảm tính chuyên nghiệp trong giải quyết bồi thường.

Chính vì vậy, dự thảo luật quy định theo hướng, trong hoạt động hành chính, thi hành án và hoạt động điều tra trong tố tụng hình sự thì cơ quan giải quyết bồi thường là cơ quan cấp trên của cơ quan gây thiệt hại (trừ cấp tỉnh và cấp Trung ương).

Đối với Tòa án và Viện Kiểm sát thì cơ quan giải quyết bồi thường là cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại.

Bộ Tư pháp nêu quan điểm, việc quy định mô hình cơ quan giải quyết bồi thường như dự thảo Luật sẽ bảo đảm tính tập trung hơn, chuyên nghiệp hơn, mà vẫn gắn được trách nhiệm của cơ quan quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại lẫn trách nhiệm của cơ quan quản lý cấp trên của cơ quan đó đối với thiệt hại do người thi hành công vụ gây ra.

“Quy định cơ quan giải quyết bồi thường như dự thảo còn giúp bảo đảm tâm lý tin tưởng của người dân vào hoạt động giải quyết bồi thường vì cơ quan giải quyết bồi thường là cơ quan cấp trên của cơ quan giây thiệt hại nên sẽ độc lập, khách quan hơn, tránh tình trạng nể nang, né tránh trách nhiệm”.

“Nói “ai gây thiệt hại thì bồi thường” nghe rất dễ, nhưng…

Theo ông Lê Hữu Thể, Phó Viện trưởng Viện KSND Tối cao, “con dại thì cái mang”, cán bộ Nhà nước làm sai thì Nhà nước phải đứng ra bồi thường. Chúng ta kêu nhiều đầu mối cơ quan giải quyết bồi thường thì không lo. Ai sai thì người đó giải quyết bồi thường.

“Không cần thu gọn đầu mối cơ quan giải quyết bồi thường. Lâu nay có việc đùn đẩy lẫn nhau là do thủ tục không rõ. Cho nên phải quy định rõ thủ tục trong luật, càng rõ càng nhanh chứ không phải càng ít đầu mối càng nhanh”, ông Thể nêu quan điểm.

Trao đổi lại vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc nhấn mạnh, cơ quan giải quyết bồi thường nghe có vẻ không quan trọng nhưng vô cùng quan trọng. Hiện nay sự đùn đẩy, né tránh là rất rõ ràng. Nếu chúng ta không đặt ra cơ quan giải quyết bồi thường thì không bao giờ có chuyên nghiệp và có những người hiểu biết vấn đề khi vụ việc đến.

“Nói “ai gây thiệt hại thì bồi thường” nghe rất dễ, nhưng thử hình dung, một ông vừa gây hại cho ông kia, bao nhiêu ấm ức trong lòng giờ lại đến gặp thì cả hai ông tâm lý không thoải mái. Hơn nữa, vấn đề quan trọng là tiền. Ông xã, ông huyện lấy đâu ra cả chục tỷ để bồi thường. Nếu không giải quyết được thì sẽ lúng túng”.

Có ý kiến cho rằng sao không 1 cơ quan? Theo ông Ngọc, điều này khó vượt qua được nghị quyết của Bộ Chính trị, Chính phủ là không có bộ máy mới, không có biên chế.

“Chính phủ đã thảo luận rất kỹ. Nếu cơ quan giải quyết bồi thường chỉ ở trung ương, người dân về đây cũng chết, mà cả bộ máy từ trung ương đến địa phương cũng là vấn đề rất lớn không giải quyết được. Cho nên, Chính phủ mới thảo luận thu gọn một bước đầu mối là như vậy”.  

Chốt lại phiên thẩm tra, ông Nguyễn Khắc Định, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật kết luận, dự án luật đã bảo đảm đúng luật ban hành văn bản, đủ điều kiện để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến.  

Thảo Nguyên