Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh. Ảnh: CTV

Ngày 4/11, Quốc hội (QH) bước sang ngày làm việc thứ hai thảo luận ở hội trưởng về kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước.

Từ năm 2016 không bổ sung thủy điện nhỏ nào chiếm đất rừng tự nhiên

Giải trình về vấn đề thuỷ điện, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, hiện có 429 đập và công trình thủy điện, trữ nước 56 tỉ m3, công suất 20.000 MW, chiếm 37% là nguồn năng lượng quan trọng.

Theo ông Tuấn Anh, thủy điện đóng góp nguồn điện, phát triển kinh tế xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, có vai trò tích nước để cắt giảm và điều tiết lũ.

Song Tư lệnh ngành Công thương cũng thừa nhận những tác động tiêu cực của thủy điện về môi trường, đất, nước, khí hậu, đời sống dân sinh.

“Cũng có chuyện thủy điện chiếm đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn và chức năng của rừng trong phòng, chống lũ bão”, ông Tuấn Anh nói và cho biết, QH quan tâm đặc biệt, đưa vào chuyên đề giám sát vấn đề này.

Từ đó, Bộ trưởng Công thương khẳng định, từ năm 2016 tuyệt đối không bổ sung bất cứ thủy điện nhỏ nào chiếm đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất của dự án đã giảm, quy định là không vượt quá 10 ha/1MW nhưng thực tế chiếm dụng chỉ 1,9 ha/1MW.

Bên cạnh đó, đã đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thuỷ điện nhỏ và vừa; 8 dự án thủy điện bậc thang. Ngoài ra, 213 dự án tiềm năng cũng được đưa ra khỏi quy hoạch.

Về vận hành thủy điện và an toàn hồ đập, ông Tuấn Anh cho biết, hiện có nhiều quy định pháp lý liên quan điều chỉnh hoạt động thủy điện gắn bảo vệ phòng chống thiên tai, an toàn hồ đập, phân cấp và phân rõ trách nhiệm, quy trình.

Dù vậy, Bộ trưởng Công thương cũng thừa nhận không tránh khỏi chuyện một số địa phương thực thi còn bất cập. Như thủy điện Hố Hô năm 2016 xả lũ vượt quá mức về hồ, lực lượng chức năng xử lý kiên quyết, thu giấy phép hoạt động và phạt.

Một lần nữa không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật, địa chất có tác động của con người thông qua dự án thủy điện và dự án khác, song ông đề nghị trước diễn biến dị thường thời tiết, cần ứng phó, đưa ra cảnh báo sát hơn, có bản đồ cảnh báo sạt lở....

"Bộ Công thương sẽ tăng cường quản lý hiệu quả thủy điện, giảm bớt tác động thiên tai. Với các ý kiến góp ý của ĐB, chúng tôi sẽ tiếp thu để tiếp tục siết chặt quản lý phát triển thủy điện, hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến môi trường", ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

“Thủy điện có thể không làm tăng lũ nhưng làm mất rừng”

Trước đó, phát biểu trước QH, đại biểu (ĐB) Trần Thị Dung (đoàn Điện Biên) cho hay, nhiều ý kiến cho rằng, nhà đầu tư đã lợi dụng dự án thủy điện nhỏ để phá rừng, lấy gỗ thu lợi ngoài kiểm soát của chính quyền, gây tác động tiêu cực đến môi trường.

Ý kiến khác lại nêu, nhiều doanh nghiệp đầu tư dự án thủy điện có công suất nhỏ vì vừa thu hồi vốn nhanh, lợi nhuận rất lớn.

“Người ta xây dựng thủy điện với lý do điều tiết nước nhưng thật ra không phải như vậy. Họ kiếm lời từ cây rừng bị chặt phá là chính rồi sau đó có thể là năng lượng điện và nhiều nguồn tài nguyên khác.

Nhưng vô hình trung, khi họ phá rừng cũng tước mất lá chắn hữu hiệu của thiên nhiên để điều tiết các dòng chảy của nước”, bà Dung dẫn phát biểu của Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ một tỉnh.

Bà Dũng còn cho biết, theo vị giám đốc này, bình quân các nhà máy điện loại nhỏ cứ 1MW sẽ tiêu tốn 1 đến 10 ha rừng. Ví dụ, dự án vào Rào Trăng 3, công suất 11MW chiếm mất 11 ha rừng. Dự án Rào Trăng 4 có công suất 14MW chiếm mất 168 ha rừng bảo tồn thiên nhiên của huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.

“Rõ ràng khung pháp lý về cấp phép thủy điện nhỏ cần được sửa đổi, bổ sung như phát biểu của Thủ tướng tại phiên thảo luận tổ là phải xem xét vấn đề thủy điện nhỏ để tiếp tục hạn chế phá rừng”, nữ ĐB nhấn mạnh.

Trong phiên thảo luận hôm qua (3/11), ĐB Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) đặt vấn đề, hơn 20 năm qua, các dự án thủy điện nhỏ ồ ạt được xây dựng, cùng với mưu sinh của người dân, nhu cầu phát triển hạ tầng, hàng chục ngàn ha rừng đầu nguồn mất đi…

Theo ĐB Thắng, các vùng bị lũ dữ, sạt lở đất, ngoài yếu tố về địa chất thì phần lớn xảy ra ở những nơi đồi núi trọc, rừng nghèo, tỷ lệ rừng giàu tự nhiên rất thấp…

“Thủy điện có thể không làm tăng lũ nhưng làm mất rừng là tác nhân khiến lũ dữ hơn và tàn phá nặng nề hơn”, ông Thắng nêu quan điểm về đề nghị, Chính phủ kiên quyết chỉ đạo tiếp tục tổng rà soát, đánh giá đầy đủ thực trạng rừng hiện nay, đặc biệt về chất lượng rừng, cũng như tình hình phát triển các dự án thủy điện nhỏ, nhất là khu vực miền Trung - Tây Nguyên để có các giải pháp căn cơ và lâu dài…

Còn ĐB Mai Sỹ Diến (Thanh Hoá) lưu ý, việc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ chứa có nhiều bất cập.

“Tại sao vẫn có việc xả lũ đúng quy trình nhưng người dân vùng hạ du vẫn bị bất ngờ, vẫn bị thiệt hại về sản xuất, mất mát sản phẩm, hư hỏng tài sản?”,  ĐB Diến nêu và cho rằng, vấn đề này rất cần có câu trả lời của Bộ trưởng Công thương, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trước cử tri, QH.