Theo thống nhất của Trung ương, chính quyền địa phương chỉ còn 2 cấp: cấp tỉnh (tỉnh, TP trực thuộc Trung ương), cấp xã (xã, phường, đặc khu).

Sau sáp nhập, dự kiến cả nước sẽ giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành, với số biên chế giảm hơn 18.440. Đơn vị hành chính cấp xã giảm từ 10.035 xuống còn 3.321 đơn vị, biên chế giảm khoảng 110.000 người.

Cùng với đó, không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện; kết thúc hoạt động của người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã trong cả nước hơn 120.000 người.

Việc tinh gọn tổ chức bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính địa phương được Trung ương xác định là một “cuộc cách mạng".

Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định Nguyễn Hải Dũng. Ảnh: P.Thắng

Trao đổi với PV Báo Thanh tra, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định Nguyễn Hải Dũng nhấn mạnh, “đứng trước yêu cầu đổi mới và phát triển đất nước, rất cần thiết phải tinh gọn bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính địa phương. Với sự đồng thuận của Đảng, nhất trí ủng hộ của Nhân dân, chúng ta sẽ thực hiện thắng lợi cuộc cách mạng này”.

Cán bộ lãnh đạo cấp xã kiêm nhiệm để gần dân, sát dân

+ Trung ương đặt ra yêu cầu chính quyền địa phương sau sắp xếp phải tinh gọn, hiệu quả, gần dân, đáp ứng các yêu cầu quản trị xã hội hiện đại. Thực hiện điều này gặp khó khăn như thế nào, thưa ông?

-Thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chưa có tiền lệ, nên triển khai thực tế sẽ gặp những khó khăn nhất định.

Chúng ta thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, như Nam Định sẽ hợp nhất với tỉnh Hà Nam, tỉnh Ninh Bình, đội ngũ cán bộ công chức, viên chức cấp tỉnh rất nhiều.

Định hướng trước mắt giữ nguyên số lượng để sắp xếp, bố trí công tác tại cơ quan, tổ chức, đơn vị tương ứng hoặc bố trí công tác tại cấp xã, nhưng sau đó tinh giản, bảo đảm trong 5 năm đưa biên chế về đúng số lượng cấp thẩm quyền giao.

Với cấp xã, phường, đặc khu cũng vậy, sau 5 năm số lượng cán bộ, công chức, viên chức thực hiện theo quy định. Điều mà cử tri trăn trở là những cán bộ hoạt động không chuyên trách ở cấp xã sẽ chấm dứt hoạt động từ 1/7.

Như tỉnh Nam Định, trước đây đã sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, khi đó Chủ tịch MTTQ là cán bộ xã, có người xuống làm Phó Chủ tịch, chuyển thành cán bộ không chuyên trách. Bây giờ sắp xếp, thì xử lý chế độ cho họ thế nào? Đây là thực tiễn đặt ra phải tính toán.

Những việc cụ thể với chính quyền cấp xã, cấp tỉnh cũng phải bàn. Theo thông tin, UBND xã, phường, đặc khu được bố trí 4 phòng, trong đó 2 Phó Chủ tịch UBND cấp xã kiêm nhiệm trưởng 2 phòng. Đây là phương án phù hợp với tinh thần của Trung ương, để chính quyền cấp xã gần dân, sát dân và phục vụ dân.

Người dân, doanh nghiệp phải được cơ quan Nhà nước phục vụ chu đáo, tận tình, bảo đảm thời gian, nội dung, phạm vi công việc.

Khi góp ý vào Dự thảo Luật Cán bộ, công chức sửa đổi đang được Quốc hội bàn tại kỳ họp này, tôi nói một nguyên tắc của cán bộ, công chức là phải giải quyết công việc, nhất là thủ tục hành chính đúng thời gian, không để người dân, doanh nghiệp phàn nàn vì chậm trễ.

Bởi, một thủ tục hành chính kéo dài lê thê, có thể gây ra những thiệt hại vô hình và hữu hình cho người dân, doanh nghiệp.

Tinh gọn tổ chức bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính địa phương được Trung ương xác định là một “cuộc cách mạng".

Yêu cầu nữa, khi tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, chúng ta phải chuyển đổi số trong các cơ quan Nhà nước, nâng cấp hạ tầng đường truyền, trang bị máy móc. Tại sao ở nước ngoài, 1 công chức có thể quản lý 1.000 người hoặc 10.000 người và thực hiện rất nhiều công việc. Vì họ có công nghệ thông tin.

Chúng ta hiện đang đẩy mạnh thực hiện “bộ tứ chiến lược”, trong đó có Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; yêu cầu nâng cao năng lực công nghệ số để hỗ trợ nghiệp vụ cho cán bộ công chức, nhất là cán bộ, công chức cấp xã.

Khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến, công việc quản lý của cán bộ lãnh đạo cũng rất nhàn. Chỉ cần online, họ có thể biết ngay những việc cán bộ, công chức đang làm đến đâu, có bảo đảm thời gian không. Từ đó, có thể đánh giá được chất lượng cán bộ, công chức, thực hiện đúng nguyên lý “có vào có ra, có lên có xuống”.

Chuẩn bị tâm thế bắt tay ngay vào việc trong điều kiện mới

+ Khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, yêu cầu phải sắp xếp, bố trí cán bộ để bộ máy mới vận hành ngay, không gián đoạn công việc. Nhưng, cùng lúc triển khai khối lượng công việc rất lớn, phạm vi rộng, thời gian ngắn, liệu bộ máy mới đi vào hoạt động có “độ trễ” không, thưa ông?

-Kế hoạch của Trung ương, Chính phủ đã nêu rất rõ, chậm nhất đến 15/8 tất cả đơn vị hành chính cấp xã mới phải đi vào hoạt động; chậm nhất 15/9, các tỉnh, thành mới sau sáp nhập phải đi vào hoạt động.

Tại kỳ họp 9 này, chúng ta đang bàn sửa Hiến pháp và nhiều luật, cũng hướng đến mốc thời gian 15/8, 15/9, để chính quyền đại phương 2 cấp đi vào hoạt động bình thường; đảm bảo rằng khi cán bộ, công chức ở cấp xã, cũng như ở cấp tỉnh đã được sắp xếp, bố trí vào vị trí mới thì toàn tâm, toàn ý phục vụ Nhân dân, không có gì phải bản khoăn, lo lắng.

Thực tế, tất cả các cơ quan hành chính, cũng như cán bộ, công chức ở trong hệ thống đều xác định phải bắt tay vào làm việc trong môi trường mới, điều kiện mới, hoàn cảnh mới. Họ và ngay bản thân tôi cũng chuẩn bị tâm thế, tư tưởng, cũng như xác định điều kiện đi lại, ăn ở.

Điều cán bộ, công chức mong chờ là có những quy định hỗ trợ về nơi ăn, chỗ ở, điều kiện đi lại, cũng như các quy quy định pháp lý minh bạch, rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ làm, dễ thực hiện, dễ kiểm tra. Tôi nghĩ, khi các cấp giải quyết được những yếu tố này thì bộ máy mới vận hành thông suốt, không bị gián đoạn.

+ Sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh, người dân lo lắng phải đổi lại nhiều loại giấy tờ?

-Quy định của Quốc hội, Chính phủ đều tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp. Như Luật Căn cước quy định, căn cước công dân chưa hết hạn vẫn sử dụng bình thường.

Tỉnh Nam Định hợp nhất với tỉnh Hà Nam, tỉnh Ninh Bình; lấy tên là tỉnh Ninh Bình, trung tâm chính trị - hành chính đặt tại tỉnh Ninh Bình hiện nay. Ảnh tư liệu một góc TP Nam Định

Cơ quan, tổ chức nào mà yêu cầu người dân xuất trình những loại giấy tờ khác quy định của Quốc hội, Chính phủ đưa ra, gây phiền hà cho người dân, đều không đúng, phải chấn chỉnh.

Nhớ trước đây, khi bỏ hộ khẩu giấy, học sinh xin đi học, nhiều trường yêu cầu phải xác minh nơi ở, gây lúng túng cho người dân. Lúc đó, Bộ Công an lắng nghe, có chỉ đạo với địa phương hỗ trợ người dân xác minh nơi ở thường trú để con em đi học.

Trong các văn bản luật, chúng ta có những quy định chuyển tiếp cho phép sử dụng những giấy tờ đang có hiệu lực và tiếp tục sử dụng. Khi pháp luật của Nhà nước được ban hành, có hiệu lực thì các tổ chức, cơ quan, đơn vị phải chấp hành nghiêm, không để người dân, doanh nghiệp phải phàn nàn về những yêu cầu giấy tờ không đúng quy định.

Các cơ quan, đơn vị, tổ chức phải quán triệt đến bộ phận trực tiếp giao dịch với người dân, doanh nghiệp thực hiện việc này.

Địa phương rất bối rối trong xử lý trụ sở dôi dư sau sắp xếp, sáp nhập

+ Thực hiện tinh gọn bộ máy, phải sắp xếp nơi làm việc của đơn vị mới, rồi trụ sở dôi dư sử dụng vào việc gì là vấn đề được quan tâm. Tổng Bí thư đã chỉ đạo sử dụng trụ sở dôi dư cho giáo dục, y tế, văn hóa cộng đồng. Từ kinh nghiệm địa phương, ông thấy sắp xếp trụ sở dôi dư, không để bỏ hoang, lãng phí có khó khăn?

-Ở địa phương, chúng tôi đã thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 -2025, trước đó là giai đoạn 2019 -2021 hết sức mạnh mẽ. Với giai đoạn 2023-2025, Nam Định đã giảm được 57 xã, phường, thị trấn và đã sáp nhập một huyện vào TP. Giai đoạn 2019 - 2021, chúng tôi cũng sắp xếp, sáp nhập được nhiều xã với nhau.

"Tôi rất mong sớm có hướng dẫn để thay đổi công năng của các trụ sở dôi dư sau sắp xếp, sáp nhập hoặc có những biện pháp xử lý kịp thời để không gây lãng phí", đại biểu Quốc hội Nguyễn Hải Dũng nhấn mạnh.

Vấn đề nổi lên và cử tri cũng nói rất nhiều là việc xử lý trụ sở UBND các xã như thế nào. Có đơn vị dùng trụ sở đó cho trường học tiểu học, mầm non, nhưng không phổ biến.

Những trụ sở của UBND xã mà không sử dụng xuống cấp, hư hỏng rất nhanh. Chúng ta không khai thác được sẽ gây thiệt hại rất lớn. Tới đây, không chỉ trụ sở UBND xã, mà cả trụ sở các sở, rồi các trạm y tế xã…cũng sẽ dôi dư sau sắp xếp. Đây là vấn đề, địa phương đang rất bối rối.

Muốn chuyển đổi công năng, phải xem xét cụ thể hiện trạng trụ sở đó, tòa nhà đó dùng làm việc gì thì mới chuyển đổi.  Cho nên, tôi rất mong Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn để thay đổi công năng của các trụ sở dôi dư sau sắp xếp, sáp nhập hoặc có những biện pháp xử lý kịp thời để không gây lãng phí tài sản của Nhà nước nói riêng và của tài sản của xã hội nói chung.

+ Theo ông, có nên đặt một thời hạn trong giải quyết trụ sở dôi dư sau sắp, sáp nhập đơn hành chính cấp tỉnh, cấp xã, để tránh tình trạng trụ sở bỏ hoang, lãng phí?

-Câu hỏi về thời hạn, kể cả các bộ trưởng cũng thấy khó khăn khi trả lời. Để thực hiện hiệu quả, tiết kiệm, nhất là đang trong công cuộc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí rất quyết liệt, thì càng sớm đưa các trụ sở dôi dư vào sử dụng thì càng tốt.