Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc. Ảnh: Đ.X

Đây là vấn đề được các đại biểu Quốc hội đặt ra tại phiên thảo luận tổ về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách Nhà nước sáng ngày 25/5.

Lý giải về vấn đề lãng phí điện mặt trời, điện gió, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, ông đã trao đổi với Bộ trưởng Bộ Công thương về vướng mắc trong huy động nguồn điện này.

Nếu vướng về giá điện thì Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Công thương để cùng xây dựng giá, đảm bảo giải tỏa được nguồn vốn ứ đọng mà các doanh nghiệp đã vay vốn ngân hàng và bỏ vốn ra làm.

Tuy nhiên, theo ông Phớc, Bộ trưởng Bộ Công thương bảo rằng “không phải vướng về giá, mà vướng về công suất, tức hiện nay chúng ta đủ tải rồi”.

“Tôi có hỏi lại, nếu chúng ta đủ tải rồi thì tại sao cho làm. Còn nếu đã làm rồi thì tại sao không giảm bớt điện đã mua của nước ngoài?”, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói.

“Bộ trưởng Công thương trả lời là đã ký hiệp định với nước ngoài rồi, bây giờ không thể đàm phán để cắt được. Đấy là nguyên nhân và chúng ta phải đi tận gốc rễ của vấn đề để thấy được nguyên nhân từ đâu và phải giải quyết như thế nào”, ông Phớc cho hay.

Theo Bộ trưởng Tài chính, cần phải sửa một số quy định, đặc biệt ách tắc nhất là Luật Quy hoạch và Luật Đầu tư công.

“Ngay cả mấy năm nay chúng ta ban hành Luật Quy hoạch nhưng vẫn loay hoay không triển khai được, rồi cả vấn đề điện cũng thế”, ông Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.

Công ty điện khác lãi, tại sao EVN lỗ?

Phát biểu tại tổ, Đại biểu Quốc hội Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên) cho hay, điều chỉnh tăng giá điện là vấn đề khiến nhiều cử tri băn khoăn.

Theo bà Yên, từ năm 2010 đến nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã 8 lần điều chỉnh tăng giá điện, giá bình quân từ 1.058 đồng/kwh lên 1.864,44 đồng/kwh (vào năm 2019) và vẫn tiếp tục báo lỗ, đề nghị điều chỉnh tăng giá điện.

Đại biểu cho hay, nhiều cử tri thắc mắc, trong các báo cáo, EVN đều khẳng định tình hình sản xuất, kinh doanh điện liên tục thua lỗ, nhưng khoản lỗ hơn 26 nghìn tỷ đồng năm 2022 “chưa thấy làm rõ nguyên nhân và giải pháp cụ thể”.

Vấn đề là, cùng một hệ sinh thái nhưng công ty mẹ thì báo lỗ trong khi các công ty con công bố lợi nhuận cao. Điển hình, hai doanh nghiệp thuộc EVN là Tổng Công ty Phát điện 3, Tổng Công ty Phát điện 2 đều ghi nhận lợi nhuận sau thuế trong năm 2022 lần lượt là 2.550 tỷ đồng và 3.668 tỷ đồng…

“Nguyên nhân chính khoản lỗ của EVN do đâu? Nếu nói rằng do giá đầu vào tăng cao, gồm nhiên liệu, lãi vay hay bị lỗ tỷ giá thì các công ty con cũng đối diện với khó khăn này. Tại sao ra kết quả khác nhau?”, bà Yên băn khoăn.

Chung mối quan tâm, đại biểu Đinh Ngọc Minh, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Kinh tế (đoàn Cà Mau) cho hay đã trực tiếp tham dự nhiều cuộc họp và thấy, trong tổng 100% sản lượng phát lên lưới thì nguồn điện từ EVN chỉ chiếm tỷ lệ nhất định, còn lại là nguồn điện phát từ các công ty, doanh nghiệp khác ngoài EVN.

Đại biểu Đinh Ngọc Minh, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Kinh tế (đoàn Cà Mau)

“Vây tại sao những doanh nghiệp này kinh doanh lãi, mà EVN lại kinh doanh lỗ?”, ông Minh cũng đặt câu hỏi như đại biểu Yên.

Dẫn lại quy định của Luật Điện lực là Nhà nước chỉ độc quyền truyền tải thôi, ông Minh nói, giờ EVN “ôm” cả phân phối.

“Ngành Điện có 100.000 cán bộ. Hệ thống phân phối chỉ ghi số thôi, có gì đâu mà sao đông như vậy, lỗ là lỗ ở đây. Chúng ta chỉ cải cách, làm đúng Luật Điện lực, tách phần truyền tải Nhà nước độc quyền, còn phân phối thì không cần”, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Kinh tế nhấn mạnh.

Lãng phí điện mặt trời, điện gió lớn, ai chịu trách nhiệm?

Trong khi, EVN kêu lỗ, tăng giá điện, nhưng đàm phán giá bán điện với các đơn vị sản xuất điện gió, điện mặt trời vẫn chưa ngã ngũ, vô hình chung, tạo ra sự lãng phí vô cùng lớn.

“Hàng trăm dự án năng lượng tái tạo đã được Nhà nước thỏa thuận quy hoạch, cấp phép xây dựng, thế nhưng khi xây dựng xong lại không thể đấu nối, phát điện, trong khi nền kinh tế thiếu điện, phải tăng cường mua điện của Lào, Trung Quốc”, bà Yên lưu ý.

Từ đó, đại biểu cho rằng, ngành Điện cần nghiên cứu, tìm ra phương án tối ưu để đảm bảo an ninh năng lượng; tìm nguồn nhiên liệu rẻ, sạch, từ đó giảm giá thành sản xuất.

“Cần có cơ chế giá hợp lý để các nhà máy điện tư nhân, các dự án điện năng lượng tái tạo tham gia vào kinh doanh điện”, theo bà Yên.

Đại biểu Đinh Ngọc Minh cũng nói, người dân rất bức xúc về điện và đặt câu hỏi: Tại sao phải đi nhập khẩu điện, trong khi nguồn điện mặt trời, điện gió lên tới 4.600 MW đến nay vẫn chưa được hòa lưới?

“Sao lại lãng phí như thế”, đại biểu Minh nói, nguyên nhân khiến các nguồn điện này không được huy động là do sai về thủ tục, nhưng thủ tục do ta đặt ra, tại sao không cải tiến thủ tục này để hòa lưới 4.600 MW, mà lại phải đi mua điện Trung Quốc, Lào.

“Trách nhiệm ở đây là cơ quan nào? Ngành Điện phải đổi mới nhiều. Trong báo cáo của Chính phủ lựa chọn giải pháp nào để cải tiến vấn đề này”, đại biểu Minh phát biểu.

Cũng đặt câu hỏi, lãng phí nguồn điện như vậy thì ai chịu trách nhiệm, đại biểu Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau) nhận định, Việt Nam là cường quốc điện gió, điện mặt trời, nhưng vẫn phải đi nhập khẩu điện từ Trung Quốc, Lào. Trong khi đó, EVN lỗ triền miên thì cần phải “mổ xẻ” vấn đề và có giải pháp phù hợp.