Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình sửa Luật Phòng chống mua bán người. Ảnh: P.Thắng

Trình bày tờ trình, Thượng tướng Lương Tam Quang cho biết, dự thảo luật gồm 8 chương, 66 điều.

Làm rõ thế nào là “mua bán người”

Dự thảo luật bổ sung quy định về khái niệm “mua bán người”; sửa đổi, bổ sung quy định về căn cứ xác định nạn nhân và quy định về các nguồn tài liệu, chứng cứ để xác định nạn nhân cùng một số căn cứ khác để xác định nạn nhân.

Theo dự thảo luật, mua bán người là: “việc tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp, chuyển giao hoặc tiếp nhận người nhằm bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể, nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác bằng cách sử dụng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác.

Việc tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp, chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 18 tuổi nhằm bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể, nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác được coi là mua bán người ngay cả khi việc này được thực hiện mà không sử dụng các thủ đoạn nêu trên”.

Sửa đổi, bổ sung này, theo Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang nhằm tạo sự thống nhất trong quy định của pháp luật, phù hợp với Nghị định thư về việc phòng ngừa, trừng trị và trấn áp tội buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

Trình bày thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết cơ quan này cơ bản tán thành việc bổ sung khái niệm “mua bán người”.

“Đây là một trong những điểm mấu chốt của lần sửa đổi này và là cơ sở để đổi mới căn bản về chính sách trong công tác phòng chống mua bán người”, bà Nga nói.

Bởi làm rõ khái niệm “mua bán người” làm căn cứ để xác định rõ các hành vi vi phạm cụ thể, các hành vi cần phòng ngừa. Ngoài ra còn giúp xác định rõ “nạn nhân”, “người đang trong quá trình xác định là nạn nhân”, trên cơ sở đó đề xuất chính sách, chế độ hỗ trợ cụ thể.

Khái niệm “mua bán người” trong dự thảo luật được mở rộng hơn so với quy định của Bộ luật Hình sự (Điều 150 - Tội mua bán người và Điều 151 - Tội mua bán người dưới 16 tuổi).

Ủy ban Tư pháp cho rằng, với tư cách là một đạo luật chuyên ngành về phòng chống mua bán người thì việc mở rộng hơn hành vi mua bán người so với quy định của Bộ luật Hình sự là phù hợp.

“Điều này phúc đáp yêu cầu thực tiễn trong phòng ngừa và đấu tranh đối với nạn mua bán người, vừa bảo đảm tiệm cận quy định tại các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên”, bà Nga khẳng định.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu để có phương án bảo đảm sự đồng bộ về khái niệm “mua bán người” giữa luật này với quy định của Bộ luật Hình sự.

Đề xuất nâng chế độ hỗ trợ với nạn nhân

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định về khái niệm “người đang trong quá trình xác định là nạn nhân” và bổ sung quy định về chế độ hỗ trợ, bảo vệ đối với người đang trong quá trình xác định là nạn nhân.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: P.Thắng

5 chế độ hỗ trợ, bảo vệ người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, gồm: hỗ trợ về nhu cầu thiết yếu và chi phí đi lại; hỗ trợ y tế; hỗ trợ tâm lý; trợ giúp pháp lý; hỗ trợ chi phí phiên dịch trong quá trình xác định nạn nhân.

Bộ trưởng Công an cho biết, thực tiễn thời gian qua cho thấy đây là nhóm đối tượng rất cần được hỗ trợ, bảo vệ.

“Việc bổ sung những quy định này nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan chức năng khi tiếp nhận những đối tượng này thực hiện các chế độ hỗ trợ nhu cầu thiết yếu: ăn, mặc, ở, chăm sóc y tế, ổn định tâm lý…”, Thượng tướng Lương Tam Quang nói.

Dự thảo luật còn bổ sung những quy định nâng cao chế độ hỗ trợ đối với nạn nhân so với quy định của Luật hiện hành.

Theo đó, tất cả nạn nhân có nguyện vọng trở về nơi cư trú được hỗ trợ các khoản chi phí đi lại và tiền ăn để trở về nơi cư trú.

Các nạn nhân cũng được hỗ trợ chi phí khám, chữa bệnh; hỗ trợ để ổn định tâm lý; trợ giúp pháp lý. Khi trở về nơi cư trú được xem xét hỗ trợ học nghề, tạo điều kiện để có việc làm, ổn định cuộc sống.

“Tất cả nạn nhân được hỗ trợ một lần tiền trợ cấp khó khăn ban đầu. Nếu có nhu cầu vay vốn để sản xuất, kinh doanh được xem xét cho vay tại Ngân hàng Chính sách xã hội theo các chính sách tín dụng ưu đãi theo quy định của pháp luật”, Bộ trưởng Bộ Công an nêu.

Ngoài ra, các nạn nhân được hỗ trợ chi phí phiên dịch trong thời gian lưu trú tại cơ sở trợ giúp xã hội hoặc cơ sở hỗ trợ nạn nhân.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu, quy định hiện hành về đối tượng vay ưu đãi tại Ngân hàng Chính sách xã hội thì nạn nhân mua bán người không thuộc đối tượng cho vay.

Bởi, trường hợp muốn được vay ưu đãi thì phải thuộc hộ nghèo hoặc cần Thủ tướng phê duyệt từng trường hợp cụ thể.

Để bảo đảm tính khả thi, Ủy ban Tư pháp đề nghị bổ sung quy định chính sách tín dụng riêng của Ngân hàng Chính sách xã hội đối với nạn nhân bị mua bán trở về.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc bổ sung quy định về hỗ trợ nạn nhân bị mua bán được mua bảo hiểm y tế năm đầu tiên và năm liền kề (tương tự như hỗ trợ tiền học phí, tiền mua sách giáo khoa và đồ dùng học tập) vào dự thảo luật, đồng thời có báo cáo đánh giá tác động về chính sách này để bảo đảm tính khả thi trên thực tế.