(Thanh tra) - Dẫn chứng thực tế trong vụ Vạn Thịnh Phát phải giám định hàng nghìn hồ sơ, khối lượng lớn tài sản, đại biểu Quốc hội cho rằng, nếu áp thời hạn giám định như dự thảo luật là “bất khả thi”.
Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách sáng nay (1/10) thảo luận cho ý kiến Luật Giám định tư pháp (sửa đổi). Từ vụ Vạn Thịnh Phát, đại biểu đề nghị có quy định về thời hạn giám định với vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.
Lo miễn trừ trách nhiệm pháp lý với người giám định tư pháp sẽ bị lạm dụng
Quan tâm đến quyền, nghĩa vụ của người giám định tư pháp, đại biểu Quốc hội Lê Thị Song An (Tây Ninh) cơ bản đồng tình với dự thảo luật. Song bà đề nghị bỏ quy định, người giám định tư pháp được “miễn trừ trách nhiệm pháp lý đối với nội dung chuyên môn trong kết luận giám định, trừ trường hợp cố ý làm sai lệch kết luận giám định”.
Thay vào đó, bà Song An đề nghị bổ sung cơ chế trách nhiệm nghề nghiệp của người giám định tư pháp.
Theo đại biểu, người giám định tư pháp chỉ được miễn trừ trách nhiệm pháp lý đối với nội dung kết luận chuyên môn nếu chứng minh được đã thực hiện công việc một cách khách quan, vô tư, tuân thủ đúng quy trình, quy chuẩn chuyên môn và dựa trên các thông tin, tài liệu được cung cấp hợp lệ tại thời điểm giám định.
“Người giám định tư pháp phải chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật dân sự nếu có lỗi do sơ suất, cẩu thả hoặc thiếu năng lực chuyên môn một cách nghiêm trọng trong quá trình thực hiện giám định, gây ra thiệt hại cho cá nhân, tổ chức. Họ cũng phải chịu trách nhiệm pháp lý khi cố ý làm sai lệch kết luận giám định”, bà Song An nói.
Nêu lý do cho đề xuất này, đại biểu phân tích, quy định miễn trừ trách nhiệm pháp lý theo dự thảo đi ngược với xu hướng pháp lý tiến bộ của thế giới về việc thu hẹp tiến tới xóa bỏ quyền miễn trừ của các chuyên gia để tăng cường trách nhiệm giải trình.
Cạnh đó, việc miễn trừ, theo bà An, mang tính rủi ro pháp lý rất lớn, nhất là trong những vụ việc, vụ án nghiêm trọng, dư luận xã hội quan tâm. Cụ thể, sẽ tạo vùng an toàn cho những cá nhân yếu kém về chuyên môn, thiếu nghiêm túc trong bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá năng lực đội ngũ giám định viên.
“Việc yếu kém chuyên môn sẽ rất dễ bị lợi dụng, tác động để sai phạm do cá nhân giám định viên chứng kiến từ nền tảng chuyên môn”, bà Song An lưu ý.
Bà cho rằng, tờ trình của Chính phủ đánh giá việc miễn trách nhiệm pháp lý để khuyến khích, tạo sự an tâm là “chưa đầy đủ về nguyên nhân”. Bởi thực tế, còn những nguyên nhân khác như thù lao chưa tương xứng, áp lực vô hình từ các chủ thể liên quan.
“Miễn trừ trách nhiệm chỉ giải pháp bề mặt, không thể áp dụng dài hạn, vì dần dần sẽ bị lạm dụng”, đại biểu Song An nhấn mạnh. Ngoài ra, theo bà, quy định như dự thảo luật còn xung đột với mục tiêu chính trị “ngăn chặn tình trạng né tránh, sợ trách nhiệm”.
Từ giám định hàng nghìn hồ sơ vụ án Vạn Thịnh Phát, đề nghị cân nhắc thời hạn
Nội dung nữa, đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc bổ sung đối tượng giám định với các vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, với thời hạn giám định sẽ do Ban Chỉ đạo Trung ương quyết định.
Theo bà, một số vụ án xảy ra trong thời gian gần đây với tính chất khá phức tạp, quy mô rộng, liên quan đến nhiều tổ chức cá nhân, ví dụ như vụ án Vạn Thịnh Phát.
“Khối lượng công việc giám định trong vụ án Vạn Thịnh Phát cực kỳ lớn, gồm phân tích hàng nghìn bộ hồ sơ vay vốn khống, xác định dòng tiền qua một hệ sinh thái hàng nghìn doanh nghiệp, định giá khối lượng lớn tài sản đảm bảo để xác định thiệt hại lên đến hàng trăm nghìn tỷ đồng. Với khối lượng này, thời hạn giám định tối đa 3 tháng theo dự thảo luật là bất khả thi”, bà Song An dẫn chứng.
Dự thảo luật cho phép báo cáo lại vụ việc không thể đảm bảo thời hạn giám định, để kéo dài thời hạn ngoài luật định. Nhưng đại biểu Song An nhận định, vẫn có thể tạo áp lực, làm ảnh hưởng hoạt động các giám định viên.
Theo đại biểu Song An, tách đối tượng vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo để giao cho Ban Chỉ đạo Trung ương quyết định thời hạn giám định là cần thiết.
Tán thành ý kiến của đại biểu Song An, đại biểu Nguyễn Công Long (Đồng Nai) cho hay, thời gian qua, khi đánh giá tổng kết việc thi hành các luật tố tụng, nhất là phòng chống, xử lý các tội phạm về kinh tế, một trong những vấn đề vướng mắc nhất là khâu giám định.
“Chúng tôi đọc rất nhiều hồ sơ vụ án thấy các cơ quan tiến hành tố tụng ở Trung ương trưng cầu trực tiếp đến các bộ; địa phương trưng cầu các sở”, ông Long nói.
Vì vậy, ông Long băn khoăn khi luật hiện hành và dự thảo luật sửa đổi lần này vẫn giữ quy định bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các sở chuyên môn thuộc UBND tỉnh, TP sẽ thực hiện giám định tư pháp.
“Cách thức trưng cầu giám định như thế có bảo đảm sự thật khách quan hay không?”- ông Long đặt câu hỏi với trường hợp điều tra hành vi liên quan đến các dự án đầu tư của UBND tỉnh nhưng người được trưng cầu giám định lại là sở chuyên ngành quản lý về lĩnh vực này thuộc tỉnh này.
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho hay, cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát nhiều nội dung vướng mắc ở luật hiện hành. Theo ông Ninh, “những vướng mắc trong thực tiễn không chỉ do quy định pháp luật mà còn do việc tổ chức thi hành pháp luật”.
Tiếp thu ý kiến đại biểu, ông Ninh khẳng định, sẽ tiếp tục rà soát để quy định chặt chẽ hơn, giải quyết được những vướng mắc thuộc về quy định của pháp luật, chẳng hạn quy định về thời hạn giám định tư pháp sẽ theo hướng linh hoạt hơn.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp theo hướng các bộ, ngành thực hiện bổ nhiệm, miễn nhiệm người làm việc tại bộ, ngành mình.
Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) đề nghị xem xét, giữ thẩm quyền bổ nhiệm giám định viên tư pháp như luật hiện hành.
Theo đó, quy định rõ Bộ trưởng Bộ Y tế bổ nhiệm giám định viên trong lĩnh vực pháp y và pháp y tâm thần; Bộ trưởng Bộ Công an bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự; Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ bổ nhiệm giám định viên tư pháp hoạt động trong các lĩnh vực khác tại các cơ quan ở trung ương thuộc phạm vi quản lý.
Về tiêu chuẩn người giám định tư pháp theo vụ việc, dự thảo luật quy định “phải là công dân Việt Nam”. Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị tham khảo kinh nghiệm quốc tế để xem xét mở rộng trong một số trường hợp có thể cho phép công dân nước ngoài có nhân thân tốt và tham gia giám định tư pháp với tư cách là người giám định tư pháp theo vụ việc.
“Việc này phúc đáp yêu cầu trong nước, góp phần nâng cao chất lượng giám định tư pháp, nhất là trong các vụ việc tranh chấp có yếu tố nước ngoài”, ông Nghĩa nói.
