Ông Phạm Đức Hưng, giám định viên Bộ Tài chính

Phải gia hạn điều tra nhiều lần để chờ… kết luận giám định

Thượng tá Lê Đức Trường, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03), Bộ Công an, cho hay, kết luận giám định là nguồn chứng cứ rất quan trọng, nhiều trường hợp không thể thiếu để C03 làm căn cứ đánh giá, kết luận điều tra vụ án.

Tuy nhiên, theo ông Trường, “có trường hợp cơ quan trưng cầu giám định ra quyết định trưng cầu giám định nhưng nhiều tháng sau bộ, ngành chủ quản chưa cử được giám định viên hoặc đưa ra các lý do không chính đáng, không có căn cứ để từ chối cử giám định viên hoặc đùn đẩy trách nhiệm dẫn đến cơ quan điều tra phải nhiều lần ra văn bản yêu cầu, đến lúc không thể từ chối thì cơ quan chủ quản mới cử giám định viên”.

Thượng tá Trường dẫn chứng, có vụ khi C03 trưng cầu giám định thì cả Bộ Tài chính, Bộ Giao thông Vận tải đều “từ chối giám định”. Sau đó, phải có “yêu cầu” của lãnh đạo Chính phủ, Bộ trưởng Giao thông Vận tải mới cử giám định viên thực hiện yêu cầu của cơ quan cảnh sát điều tra.

“Vụ này, sau 21 tháng kể từ khi có quyết định trưng cầu giám định mới có kết luận giám định”, đại diện đến từ C03 thông tin.

Thượng tá Lê Đức Trường

Phó Vụ trưởng Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều điều tra án kinh tế, Viện KSND Tối cao Đào Thịnh Cường cho hay, “nhiều vụ án liên quan đến giám định về kinh tế đều không bảo đảm về mặt thời hạn”.

Theo ông Cường, từ 2013-2018, Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án kinh tế trưng cầu giám định tư pháp, định giá tài sản 46 vụ thì có 8 vụ thời gian giám định bị kéo dài.

“Có vụ án gia hạn thời hạn điều tra lần hai, lần ba chỉ để chờ kết luận giám định chứ cũng không có hoạt động điều tra nào khác”, ông Cường nói và cho rằng, điều này dẫn đến việc giải quyết vụ án bị kéo dài.

Quan trọng hơn, khi sử dụng hết tất cả các thời hạn theo quy định của pháp luật, cơ quan tố tụng buộc phải tách vụ án, dẫn đến trong thời gian dài bị cáo thực hiện nhiều hành vi tương đồng lại bị xử làm nhiều lần.

“Điều này vừa khiến kéo dài thời hạn điều tra, tốn thời gian, công sức, vừa bất lợi cho bị cáo khi xem xét trách nhiệm hình sự”, ông Cường nhấn mạnh.

Giám định viên ợ rủi ro

Ông Phạm Đức Hưng, giám định viên Bộ Tài chính cho hay, các vụ việc giám định viên Bộ Tài chính được trưng cầu giám định đều có nội dung trưng cầu giám định thiệt hại - đây là nội dung phức tạp nhất với vụ án kinh tế.

Toàn cảnh toạ đàm

Song, tại quyết định trưng cầu giám định của cơ quan tiến hành tố tụng thường đưa câu hỏi mang tính chung chung.

Ông Hưng dẫn chứng, có quyết định trưng cầu giám định nêu: Hoạt động đầu tư, sử dụng vốn tại dự án A có vi phạm quy định pháp luật hay không? Nếu có thì vi phạm quy định nào? Thiệt hại (nếu có) do vi phạm pháp luật. Tài liệu phục vụ kết luận giám định mà giám định viên nhận được thường không đáp ứng hoặc thiếu nhiều.

Trong khi đó, giám định viên lại phải chịu trách nhiệm cá nhân về kết luận giám định. Điều này cũng là 1 trong những nguyên nhân tạo ra tâm lý lo ngại, sợ rủi ro. Ông Hưng tâm tư, lĩnh vực tài chính rất phức tạp, khó tránh khỏi sai sót. Rồi việc giám định viên bị triệu tập đến toà để hỏi về kết quả giám định mà không có thời gian chuẩn bị, không có chỗ ngồi riêng, phải ngồi chung cùng thân nhân, người nhà bị cáo…

“Giám định viên ra toà phải “thi đấu” luôn với luật sư, điều này rất rủi ro. Chỉ nói hớ một câu là có thể bị xem xét lại cả kết luận giám định”, ông Hưng nói và đề nghị, có cơ chế cho phép cơ quan cử giám định viên được quyền xem xét cử thêm người hỗ trợ giám định viên về mặt pháp lý, cũng như có chỗ ngồi tại toà.

Giám định viên đến từ Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn nói thêm, “giám định viên ra toà, ghế ngồi không có tựa lưng, trong khi ngồi không phải ít, 4 tiếng sáng, 4 tiếng chiều”.

“Chỉ quy định trách nhiệm thì chẳng ai muốn làm giám định”

Trước những vấn đề này, theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu, cần xác định rõ hơn trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị để tránh việc “đùn đẩy trách nhiệm”.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu

Chia sẻ với ý kiến, công việc của giám định viên thường phức tạp, nhạy cảm, chi phí không đáng kể, trong khi trách nhiệm cao, đến toà chỗ ngồi không có, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho rằng, “trách nhiệm phải đi đôi với quyền hạn, ta chỉ quy định trách nhiệm thì chẳng ai muốn làm công tác này cả”.

Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thái Học cho hay, “lúc tôi ở địa phương, có toà án bố trí hẳn 1 bàn có bàn ghi rõ là giám định viên, rất nghiêm túc, chứ không phải ngồi cùng người nhà bị can, bị cáo đâu”.

“Nói giám định viên ra toà mà tài liệu phải kẹp vào đùi, ngồi ghế không có chỗ dựa ở nền tư pháp của chúng ta thì không thể chấp nhận được”, ông Học phát biểu.

Từ đó, theo Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương, trong điều luật quy định về quyền, nghĩa vụ của giám định viên cần nêu rõ “có quyền được bố trí chỗ ngồi ở phiên toà”, sau đó, chỉ cần 1 văn bản chỉ đạo thì sẽ giải quyết được vấn đề này.

Ông Học cũng cho rằng, cần xác định rõ hơn, ràng buộc rõ hơn trách nhiệm của cơ quan trưng cầu giám định. Theo đó, cơ quan trưng cầu giám định phải trưng cầu đúng, cung cấp đủ tài liệu.

“Anh được trưng cầu giám định né tránh, đùn đẩy, không cử giám định viên thì phải chịu trách nhiệm. Nhưng anh trưng cầu giám định mà không đúng thì cũng phải chịu trách nhiệm. Cái này phải rất công bằng” - ông Học nêu quan điểm.

Cùng với đó, phải quy định rõ trường hợp bộ, ngành từ chối trưng cầu giám định không đúng thì trách nhiệm thuộc về ai, Thứ trưởng hay Bộ trưởng. “Nếu chung chung sẽ không rõ ai chịu trách nhiệm”, Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương nêu rõ.

Hương Giang