Khai trường 26 đã thực hiện việc mở mỏ khai thác khi chưa được UBND tỉnh Lào Cai cho thuê đất là vi phạm nghiêm trọng Luật Đất đai. Ảnh: ND

Ai chịu trách nhiệm khai thác quặng apatit tại khai trường 26?

Như Báo Thanh tra đã phản ánh, ngày 22/3/2021, UBND huyện Bát Xát có Tờ trình số 98 đề nghị xử phạt hành chính đối với Cty Apatit với số tiền 540 triệu đồng về 2 hành vi: Thực hiện các hoạt động san gạt và khai thác trên diện tích đất rừng sản xuất là 3,55ha để khai thác quặng apatit tại khai trường 26, tổ 9, thị trấn Bát Xát, huyện Bát Xát nhưng chưa hoàn thiện các thủ tục thuê đất theo quy định và thực hiện đổ thải đất, đá thải trong quá trình mở mỏ, khai thác không đúng vị trí đã xác định trong thiết kế mỏ đã được phê duyệt.

Mới đây, ngày 19/4/2021, ông Hoàng Quốc Khánh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai đã có Quyết định số 1267, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản đối với Cty Apatit với số tiền 120 triệu đồng về hành vi vi phạm: Đổ thải không đúng vị trí đã xác định trong thiết kế mỏ được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chấp nhận bằng bằng văn bản. Không có tình tiết tăng nặng cũng như giảm nhẹ.

So với Tờ trình số 98 ngày 22/3/2021 của UBND huyện Bát Xát thì hành vi “chiếm đất nông nghiệp là đất rừng sản xuất tại tổ 9 thị trấn Bát Xát, huyện Bát Xát với diện tích 3,55ha (sử dụng đất ngoài thực địa mà chưa hoàn thành các thủ tục thuê đất theo quy định của pháp luật) theo quy định tại Điểm e Khoản 3 và Khoản 5 Điều 14 Nghị định số 91/2019/NĐ-CP ngày 19/11/2019 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai đã không được UBND tỉnh Lào Cai xử phạt (UBND huyện Bát Xát đã đề xuất xử phạt 440 triệu đồng).

Trước đó, ngày 17/12/2020, Chủ tịch UBND huyện Bát Xát ông Nguyễn Quang Bình đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực đất đai số 6179 để xử phạt Cty Vạn Thắng với số tiền 60 triệu đồng do đã thực hiện hành vi: Hủy hoại đất (san gạt đất làm biến dạng địa hình) với diện tích là 4.800m2.

Các tình tiết tăng nặng: Tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm hành chính mặc dù người có thẩm quyền yêu cầu chấm dứt hành vi đó (việc san gạt của Cty Vạn Thắng đã được UBND huyện Bát Xát yêu cầu dừng các hoạt động tại các Văn bản số 1638 ngày 20/11/2020, tuy nhiên tại thời điểm kiểm tra ngày 11/12/2020 Cty Vạn Thắng vẫn tiếp tục san gạt).

Biện pháp khắc phục hậu quả là buộc công ty khôi phục lại tình trạng của đất trước khi vi phạm trong thời hạn 15 ngày.

Được biết, Cty Vạn Thắng đã trúng thầu và ký Hợp đồng kinh tế số 333 ngày 5/8/2020 với Cty Apatit. Việc thực hiện các hoạt động san gạt đất để mở mỏ là Cty Vạn Thắng tự thực hiện.
Cũng như trước đó, UBND huyện Bát Xát đã xử phạt đối với Cty Vạn Thắng 120 triệu đồng và công ty này không những không chấp hành mà cố tình thực hiện hành vi vi phạm mặc dù phía UBND huyện đã yêu cầu dừng hoạt động vi phạm và khắc phục hậu quả.

Tuy nhiên, UBND tỉnh Lào Cai lại tiến hành xử phạt Cty Apatit chứ không phải Cty Vạn Thắng và coi như tại đây là mới vi phạm lần đầu nhưng thực tế đã vi phạm nhiều lần và còn “cố tình” vi phạm.

Thêm nữa, ngay chính trong Văn bản số 990 ngày 18/3/2021 của UBND tỉnh Lào Cai gửi các cơ quan, ban, ngành cùng Cty Apatit và Cty Vạn Thắng đã chỉ đạo: Dừng ngay hoạt động khai thác khoáng sản tại khu vực khai trường khi chưa thực hiện xong công tác giải phóng mặt bằng, chuyển mục đích sử dụng đất và chưa thuê đất…

Tại biên bản làm việc ngày 5/3/2021 tại khai trường 26 do Phòng Tài nguyên và Môi trường (TNMT) huyện Bát Xát chủ trì cùng các đơn vị có liên quan cho biết: Đến thời điểm làm biên bản thì Cty Apatit mới được UBND tỉnh Lào Cai chấp thuận cho thuê đất với tổng diện tích là 1,7ha tại Quyết định số 254 ngày 25/1/2021.

Công ty đang khai thác tới 4,59ha trong đó có: 1,034 ha nằm trong phạm vi đã được UBND tỉnh Lào Cai cho thuê đất tại Quyết định 254; 3,08ha công ty đang thực hiện hoạt động khai thác nhưng chưa thực hiện xong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng và thuê đất; 0,476ha đã thực hiện xong công tác giải phóng mặt bằng nhưng chưa được thuê đất theo quy định (tổng diện tích là 3,556ha chưa được thuê đất là đất rừng sản xuất). Ngoài ra, đơn vị đã khai thác được khoảng 50.000 tấn quặng loại 1 và 5.000 tấn quặng loại 3.

“Trong quá trình công ty thực hiện thi công khai thác, phía Cty Apatit luôn có người giám sát việc công ty thực hiện thi công” - ý kiến của Cty Vạn Thắng tại biên bản làm việc.

Điều đó có thể thấy vai trò khai thác chính là Cty Vạn Thắng, còn Cty Apatit rất mờ nhạt. Cty Vạn Thắng là đơn vị khai thác chính nhưng không bị phạt, vì nếu phạt Vạn Thắng nữa thì rất có thể bị đình chỉ khai thác.

Chỉ đạo thì quyết liệt, nhưng không biết căn cứ vào đâu mà đến khi ra quyết định xử phạt thì tỉnh Lào Cai đã “bỏ qua” lỗi không xử phạt theo đề xuất của UBND huyện Bát Xát, mặc dù các biên bản hiện trường đều do huyện Bát Xát lập và do vượt thẩm quyền xử phạt nên mới trình UBND tỉnh Lào Cai.

Thực tế, phải xử phạt theo tình tiết tăng nặng, nhưng UBND tỉnh Lào Cai cho rằng không có tình tiết tăng nặng!

Thêm nữa, Cty Apatit đã ký hợp đồng kinh tế với Cty Vạn Thắng để thuê đơn vị này tiến hành khai thác vậy nên Cty Apatit không thể bỏ số tiền 120 triệu đồng của Nhà nước ra mà nộp phạt thay Cty Vạn Thắng được vì như thế sẽ làm thất thoát ngân sách Nhà nước.

Trước đây, trong Kết luận Thanh tra số 3238/KL-TTCP ngày 29/12/2017 của Thanh tra Chính phủ đã nêu việc Cty Apatit được giao khai thác quặng apatit tại khai trường 18 xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai nhưng lại phải đi thuê Công ty TNHH Xây dựng Thương mại Lilama khai thác để rồi phía Cty Lilama bị kết có sai phạm và phải nộp vào ngân sách với tổng số là 44.6 tỷ đồng.

Dư luận đặt dấu hỏi hoài nghi về việc khai thác quặng apatit tại khai trường 26 có vẻ giống khai trường 18 trước kia là tại sao Cty Apatit thừa kinh nghiệm, năng lực khai thác lại phải đi thuê Cty Vạn Thắng khai thác trong khi nhiều công nhân Cty Apatit trong năm qua phải nghỉ việc?

Cty Apatit có "thâm niên" vi phạm

 Theo trả lời của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai cho biết: Đơn vị này là là cơ quan tham mưu giúp UBND tỉnh trong việc quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn tỉnh, hàng năm tiến hành kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm hành chính đối với Cty Apatit, cụ thể như sau:

Năm 2015: 300 triệu đồng; Năm 2016: 1,1 tỷ đồng; Năm 2017: 1,39 tỷ đồng; Năm 2018: 310 triệu đồng; Năm 2019: 510 triệu đồng; Năm 2020: 35 triệu đồng; Năm 2021: 120 triệu đồng.

Ngoài ra, ngày 22/7/2020 Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Bộ TNMT đã ban hành Quyết định số 743/QĐ-ĐCKS về việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khai thác khoáng sản đối với Cty Apatit với số tiền 80 triệu đồng do đã thực hiện hành vi vi phạm: Khai thác vượt công suất hàng năm nêu trong Giấy phép khai thác khoáng sản.

Theo giới khai thác khoáng sản, nhất là khai thác quặng apatit, việc xử phạt với mức như thế thì chỉ như “muỗi đốt vào Inox” vì số lợi thu được lớn gấp nhiều lần nên “chấp nhận” phạt để khai thác.

Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin.

Nam Dũng - Thành Nam