Tin bạn hơn vợ?

Ngày 23/12/2008, Quỹ TDND thị trấn Yên Thành (huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An) ký HĐTD cho ông Nguyễn Đức Đài (hộ khẩu thường trú tại khối 1, thị trấn Yên Thành) vay 350 triệu đồng, thời hạn vay 12 tháng, lãi suất 1,16%/tháng.
   
Người thừa kế được nêu trong HĐTD không phải là vợ ông Đài mà là ông Phan Văn Liên (hộ khẩu thường trú tại xóm 6, xã Trung Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An). Tài sản thế chấp bảo lãnh cho khoản vay trên là ngôi nhà cấp 2, kèm theo 170m2 đất (chưa có sổ đỏ, đang mang tên người khác) được xác định là 400 triệu đồng. Hồ sơ vay vốn không có xác nhận của Văn phòng UBND huyện Yên Thành về nguồn thu nhập bảo đảm khả năng trả nợ của ông Đài (vào thời điểm vay, ông Đài đang là Chánh Văn phòng UBND huyện Yên Thành).
   
Trong thời gian hợp đồng còn hiệu lực (từ tháng 1 - 12/2009) ông Đài vẫn thực hiện việc thanh toán lãi vay đúng hạn. Tuy nhiên, người nộp tiền cho Quỹ TDND thị trấn Yên Thành không phải là ông Đài mà là ông Liên. Hết thời hạn vay vốn, ông Đài không thanh toán được số nợ gốc nên ngày 5/10/2010, Quỹ TDND thị trấn Yên Thành đã khởi kiện vụ án ra TAND huyện Yên Thành.

Theo Quyết định hoà giải thành số 31/2010/QĐST-DS ngày 29/12/2010, ông Đài chấp nhận trả nợ tiếp cho Quỹ TDND thị trấn Yên Thành là 430,990 triệu đồng. Ông Đài đề nghị được trả nợ bằng việc trừ lương của ông tại Văn phòng UBND huyện Yên Thành. Tuy nhiên, Quỹ TDND thị trấn Yên Thành không chấp nhận và đã có văn bản đề nghị Chi cục Thi hành án (THA) Dân sự huyện Yên Thành niêm phong, phát mại tài sản thế chấp.
   
Sau khi Chi cục THA Dân sự gửi văn bản về gia đình đề nghị THA thì bà Thái Thị Vinh (vợ ông Đài, hiện là giáo viên Trường Tiểu học xã Tăng Thành) có đơn khiếu nại gửi TAND huyện Yên Thành, Viện KSND huyện Yên Thành, TAND tỉnh Nghệ An, Viện KSND tỉnh Nghệ An, Chi cục THA Dân sự huyện Yên Thành, Cục THA tỉnh Nghệ An và các cơ quan báo chí. Đơn khiếu nại của bà Vinh phản đối nội dung quyết định hoà giải thành của TAND huyện Yên Thành vì lý do HĐTD ký giữa Quỹ TDND thị trấn Yên Thành với ông Đài ngày 23/12/2008 là trái pháp luật. Với tư cách là vợ ông Đài (người thừa kế theo quy định pháp luật), bà Vinh không được biết về việc vay vốn của chồng. Trong khi đó, tài sản thế chấp là ngôi nhà duy nhất của gia đình ông Đài (gồm mẹ, vợ chồng ông Đài và 2 con nhỏ đang sinh sống, được mua lại của người khác bằng tiền của mẹ ông Đài, bà Vinh và ông Đài trước khi phát sinh HĐTD với Quỹ TDND thị trấn Yên Thành - PV).
       
Ngửa mặt kêu…“oan”

Theo trình bày của ông Đài, việc vay 350 triệu đồng của Qũy TDND thị trấn Yên Thành ngày 23/12/2008 thực chất là vay hộ cho ông Phan Văn Liên. Ông Liên đã có mối thâm giao với lãnh đạo Quỹ TDND thị trấn Yên Thành trước đó và cũng là bạn của ông Đài.

Trong bản cam kết trả nợ mà ông Liên viết cho ông Đài (có chữ ký xác nhận của mẹ ông Liên và vợ ông Liên là bà Nguyễn Thị Phương) ngày 9/7/2011, có đoạn: Được sự nhất trí của Quỹ TDND thị trấn Yên Thành, tôi đã nhờ anh Nguyễn Đức Đài, công tác tại UBND huyện Yên Thành đứng tên vay hộ số tiền 350 triệu đồng… Sau khi nhận đầy đủ số tiền trên tại bàn quỹ thị trấn Yên Thành, tôi đã viết một giấy cam kết trả nợ với anh Đài. Tôi và gia đình tôi cũng đã viết 3 giấy hẹn cam kết trả nợ vào ngày 24/9/2010, ngày 11/10/2010 và ngày 25/11/2010.

Tuy nhiên, theo ông Đài, trong quá trình giải quyết tranh chấp, thẩm phán của TAND huyện Yên Thành đã từ chối nhận những tài liệu này và “ép buộc” bị đơn phải nhận trách nhiệm trả nợ. Thẩm phán này cũng không hề nhắc tới trách nhiệm của nguyên đơn trong việc bỏ qua các điều kiện bắt buộc khi ký HĐTD nhằm tránh rủi ro.

Hậu quả của sự “dễ dãi”

Việc Quỹ TDND thị trấn Yên Thành thực hiện giao kết hợp đồng tín dụng nêu trên có vi phạm pháp luật không? Những người liên quan đến thụ lý, giải quyết cho ông Đài vay 350 triệu đồng phải chịu trách nhiệm như thế nào khi khả năng trả nợ của ông Đài khó khăn? Ngôi nhà thế chấp vay tiền không có chữ ký của các đồng sở hữu thì xử lý thế nào?

Theo luật gia Nguyễn Chấn, quỹ TDND là loại hình tổ chức tín dụng hợp tác hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động. Tuy nhiên, để bảo đảm an toàn trong hoạt động của quỹ TDND, trong Nghị định số 48/2001/NĐ-CP và Nghị định số 69/2005/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của quỹ TDND, Chính phủ quy định một số trường hợp không được cho vay, một số trường hợp phải hạn chế tín dụng, quy định về giới hạn cho vay… Ví dụ, khoản 1 Điều 46 Nghị định 48/2001/NĐ-CP quy định: “Quỹ TDND cơ sở không được cho vay ưu đãi đối với thành viên hội đồng quản trị, ban kiểm soát, giám đốc, phó giám đốc, các nhân viên làm việc tại Quỹ TDND cơ sở và các thành viên là bố, mẹ, vợ, chồng, con của họ”.

Quỹ TDND thị trấn Yên Thành thực hiện giao kết hợp đồng tín dụng trong trường hợp này không trái pháp luật vì nội dung hợp đồng không thuộc các trường hợp bị hạn chế hoặc bị cấm.

Sự việc đáng tiếc: Ông Đài không có khả năng trả nợ ngay là do chính những người có chức trách ở quỹ tín dụng này không thực hiện đầy đủ quyền của quỹ đã được thể chế hóa bằng quy định của pháp luật. Thật vậy, “hồ sơ vay vốn không có xác nhận của cơ quan nơi ông Đài công tác về nguồn thu nhập bảo đảm khả năng trả nợ” trong khi quỹ TDND được pháp luật trao cho quyền “yêu cầu người vay cung cấp các tài liệu về tài chính, sản xuất, kinh doanh liên quan đến khoản vay” (theo khoản 3 Điều 7 Nghị định số 48/2001/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của quỹ TDND).

Về việc những người liên quan đến thụ lý, giải quyết cho ông Đài vay tiền phải chịu trách nhiệm thế nào khi khả năng trả nợ của ông Đài khó khăn? Luật gia Nguyễn Chấn khẳng định: Có thể họ sẽ phải chịu các “chế tài” xử phạt đối với người của quỹ gây thiệt hại cho quỹ do thiếu trách nhiệm trong kinh doanh được ban hành bởi điều lệ về tổ chức và hoạt động của quỹ mà họ chính là những người đã ký tên hoặc biểu quyết tán thành.

Phát mại tài sản thế chấp là ngôi nhà thuộc sở hữu chung hợp nhất của nhiều người (mẹ ông Đài, ông Đài và vợ) tức là thực hiện “quyền định đoạt” (chuyển giao quyền sở hữu tài sản là ngôi nhà của các đồng sở hữu cho người khác) phải được sự đồng ý của tất cả những người là chủ sở hữu nhà ở thì mới không vi phạm Điều 164 Bộ luật Dân sự quy định chỉ có chủ sở hữu mới có 3 quyền: “Quyền chiếm hữu”, “quyền sử dụng”, “quyền định đoạt” tài sản.

Luật gia Nguyễn Chấn cho rằng, trong vụ việc này, cần “cá thể hóa trách nhiệm” ông Nguyễn Đức Đài là người phải trả nợ. Về phía quỹ tín dụng, cần đặt ra khả năng có thể phải gánh chịu rủi ro mà lỗi do chính người của quỹ gây nên. Trong kinh doanh, “rủi ro” là điều bình thường. Song đáng tiếc, ở vụ này, đúng ra, đã có thể tránh được “rủi ro”.

Khánh Sơn