Các bị cáo đứng nghe đọc cáo trạng trong phiên xét xử hôm nay (20/5). Ảnh: ND

Công ty Apatit Việt Nam phản đối ngay từ đầu

Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát Nhân dân và tìm hiểu của phóng viên Báo Thanh tra, được biết: Ngày 27/4/2009, bị can Nguyễn Văn Vịnh (thời điểm này là Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai) ký cấp Giấy chứng nhận đầu tư số 12121000138 cho Cty Lilama thực hiện dự án khách sạn, nhà hàng trên diện tích đất 37.700m² (hiện trạng đất là đất trồng rừng sản xuất và đất trồng cây hàng năm khác của các hộ gia đình, cá nhân, trong đó có 33.600m² thuộc thôn 2, xã Đồng Tuyền, TP Lào Cai và 4.100m² thuộc thôn Luổng Lào 2, xã Cốc San, huyện Bát Xát) tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, với tổng vốn đầu tư là hơn 5,2 tỷ đồng.

Ngày 9/9/2009, ông Bùi Văn Việt - Tổng Giám đốc Cty Apatit Việt Nam đã ký Báo cáo số 80/BC-TGĐ gửi UBND tỉnh Lào Cai, Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT), nêu rõ: Cty Apatit Việt Nam nhận được Công văn số 21/VB-ĐN ngày 15/5/2009 (công văn gửi đến công ty ngày 31/8/2009) về việc đề nghị xin nhập quặng apatit của Cty Lilama khi thi công san gạt mặt bằng thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà hàng, khách sạn tại địa điểm thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai, tỉnh Lào Cai.

Sau khi nghiên cứu hồ sơ dự án của Cty Lilama gửi Cty Apatit Việt Nam và kiểm tra tại thực địa, công ty xin báo cáo UBND tỉnh, Sở TNMT như sau: Lô đất Cty Lilama được cấp phục vụ đầu tư xây dựng dự án khách sạn, nhà hàng tại địa điểm thôn 2, xã Đồng Tuyển, theo tọa độ bản đồ và kiểm tra tại thực địa thì một phần diện tích thuộc khu vực đã khoanh nối của khai trường số 18.

Khai trường số 18 đã được Đoàn Địa chất 304 thăm dò tỉ mỉ năm 1980, có tổng trữ lượng quặng loại I là 658.000 tấn, quặng II là hơn 2 triệu tấn và quặng III là hơn 1,9 triệu tấn.

Khai trường này nằm trong quy hoạch khai thác và chế biến quặng apatit Lào Cai, giai đoạn 1996 - 2010 và quy hoạch khai thác và chế biến quặng apatit Lào Cai, giai đoạn 2008 - 2020 và sau năm 2020, đã được Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công thương) phê duyệt ngày 18/8/2008.

Diện tích khai trường là 180.003m² và diện tích dự án của Cty Lilama chiếm 20,95% diện tích khai trường 18, chưa kể khi đã xây dựng dự án khách sạn, nhà hàng tại đây sẽ nằm trong bán kính nổ mìn, vùng nguy hiểm khi nổ mìn của khai trường 18, khi đầu tư khai thác.

Về quan điểm của Cty Apatit Việt Nam: Cty sẵn sàng thu mua các loại quặng apatit khi xuất hiện nằm ngoài những khu vực quy hoạch của Nhà nước, ngoài phạm vi những khai trường đã được khoanh nối và đánh số của Nhà nước, nhằm tận thu tài nguyên và đưa vào sử dụng có hiệu quả. Trong trường hợp này, Cty Apatit Việt Nam chỉ có thể đồng ý thu mua khi việc khai thác quặng apatit ở khu vực nói trên được cấp có thẩm quyền cho phép.

Đến ngày 27/1/2010, UBND tỉnh Lào Cai có Quyết định số 212, do ông Nguyễn Văn Vịnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh ký về việc thu hồi giấy chứng nhận đầu tư đã cấp ngày 27/4/2009 cho Cty Lilama và chấm dứt toàn bộ hoạt động liên quan thực hiện dự án đầu tư khách sạn, nhà hàng tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai, để giao cho Cty Apatit Việt Nam quản lý.

Quyết định này cũng nêu rõ: Toàn bộ kinh phí đã triển khai thực hiện theo Biên bản họp ký ngày 8/10/2009 giữa Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Xây dựng, Sở TNMT, UBND TP Lào Cai, Cty Apatit Việt Nam, Cty Lilama. UBND tỉnh Lào Cai yêu cầu Sở TNMT rà soát thu hồi các văn bản liên quan đến đất đai: Quyết định cho thuê đất, hợp đồng thuê đất (nếu có).

Ngày 29/7/2011, tại biên bản họp liên ngành thực hiện theo sự chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai (theo Công văn số 1744 ngày 7/7/2011) về việc giải quyết vướng mắc kinh phí đã đầu tư của Cty Lilama và bàn giao đất sang cho Cty Apatit Việt Nam quản lý đối với lô đất đất tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, với thành phần tham dự gồm: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở TNMT, UBND TP Lào Cai, UBND huyện Bát Xát, UBND xã Đồng Tuyển, xã Cốc San, cùng đại diện Cty Lilama và Cty Apatit Việt Nam.

Hội nghị đã thống nhất về quy hoạch thì khu vực trên nằm trong quy hoạch khai trường khai thác quặng apatit đã được Bộ Công thương phê duyệt tại Quyết định số 28/2008 ngày 18/8/2008.

Phát biểu ý kiến và đề xuất tại hội nghị, Giám đốc Cty Lilama Nguyễn Mạnh Thừa có ý kiến: Cty Lilama có nguyện vọng tiếp tục thực hiện dự án xây dựng khách sạn, nhà hàng, vì vậy, đề nghị UBND tỉnh Lào Cai xem xét giới thiệu cho đơn vị địa điểm khác.

Hội nghị thống nhất đề xuất bàn giao vị trí đất với diện tích 37.700m² tại thôn 2, xã Đồng Tuyển sang cho Cty Apatit Việt Nam quản lý, sử dụng theo đúng quy hoạch được duyệt. Cty Lilama có trách nhiệm bàn giao toàn bộ diện tích đất và những chứng từ hợp lệ có liên quan đến chi phí đầu tư vào dự án cho Cty Apatit Việt Nam (tổng chi phí hai bên thống nhất tại Biên bản số 1017 ngày 9/9/2011, phía Cty Apatit Việt Nam sẽ chuyển trả cho Cty Lilama hơn 3,2 tỷ đồng).

Cty Apatit có trách nhiệm quản lý ranh giới, diện tích đất trên theo đúng quy hoạch được duyệt và đúng quy định của pháp luật (kể từ ngày 29/7/2011) và thanh toán toàn bộ các khoản chi phí đầu tư cho Cty Lilama gồm: Chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng, chi phí làm đường và các chi phí khác có liên quan khi có chứng từ hợp lệ theo quy định, thời gian xong trước ngày 30/9/2011.

Đến ngày 30/6/2012, Cty Apatit Việt Nam có Văn bản số 578/CV-BQLDA, báo cáo và đề nghị UBND tỉnh Lào Cai về diện tích 37.700m² đất tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai có thân quặng apatit đã được UBND tỉnh Lào Cai giao cho Cty Apatit Việt Nam quản lý, sử dụng theo quy hoạch quặng apatit của Bộ Công thương tại Văn bản số 1744 ngày 7/7/2011.

Để bảo vệ tài nguyên quặng apatit không bị thất thoát và đưa mỏ về trạng thái an toàn do trước đây Cty Lilama san gạt mặt bằng dở dang, và thực hiện Văn bản số 839 ngày 11/4/2012 của UBND tỉnh Lào Cai, Cty Apatit Việt Nam đã cải tạo mặt bằng khu mỏ để xử lý nguy cơ sạt lở đất đá và thu hồi, vận chuyển, quản lý, sử dụng tài nguyên quặng apatit theo quy định.

“Đến nay, Cty Apatit Việt Nam đã tổ chức thực hiện xong việc cải tạo mặt bằng và tận thu phần thân quặng nổi ở trên, việc hoàn thành cải tạo mặt bằng đã được Sở TNMT cùng các ban, ngành kiểm tra, nghiệm thu xác định (số lượng quặng apatit tận thu về Cty Apatit Việt Nam quản lý khoảng 120 nghìn tấn quặng I và 30 nghìn tấn quặng III). Tuy nhiên hiện nay, trong diện tích 37.700m² vẫn còn thân quặng nằm ở phần phía Đông (phía đường Quốc lộ 4D) và nằm sâu phía dưới. Vì vậy, đề nghị UBND tỉnh Lào Cai giới thiệu cho Cty Lilama vị trí đất khác để xây dựng khách sạn, nhà hàng” - văn bản của Cty Apatit Việt Nam khẳng định.

Theo tìm hiểu của Báo Thanh tra, mặc dù Giám đốc Cty Lilama đã đề nghị được giới thiệu địa điểm khác để tiếp tục đầu tư, nhưng không hiểu sao khi dự án nêu trên thu hồi chưa lâu, thì đến ngày 22/6/2012, Sở Kế hoạch và Đầu tư lại có Văn bản số 900/SKH-ĐT gửi UBND tỉnh Lào Cai đề nghị cho phép Cty Lilama được đầu tư dự án nhà hàng, khách sạn tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai, với diện tích 37.700m².

Ngày 02/8/2012, bằng Văn bản số 2160/UBND-CN, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai đã đồng ý chủ trương cho phép Cty Lilama thực hiện dự án này.

Công văn này nhấn mạnh: “Trong quá trình thực hiện dự án, nếu còn khoáng sản, Cty Lilama được tận thu và thực hiện các nghĩa vụ có liên quan theo quy định hiện hành”.

Đến ngày 17/12/2012, UBND tỉnh Lào Cai đã quyết định cấp Giấy chứng nhận đầu tư số 12121000358 cho Cty Lilama.

Như vậy, đây là lần cấp giấy chứng nhận đầu tư thứ 2 tại đúng vị trí đã thu hồi giấy chứng nhận đầu tư trước đó 2 năm.

Toàn cảnh phiên xét xử. Ảnh: ND

Kiểm toán Nhà nước kết luận sai… nhưng UBND tỉnh Lào Cai khẳng định đúng

Cũng theo cáo trạng cho biết: Ngày 4/2/2013, Kiểm toán Nhà nước có Văn bản số 99/KTNN-TH về việc thông báo kiến nghị kiểm toán của Tập đoàn Hoá chất Công nghiệp Việt Nam, trong đó đã khẳng định: “Việc UBND tỉnh giao cho Cty Apatit Việt Nam và Công ty Apatit giao cho Cty Lilama cải tạo mặt bằng chống sạt lở kết hợp tận thu quặng apatit (thực hiện theo Văn bản số 839/UBND-CN ngày 11/4/2012) là trái với quy định của Luật Khoáng sản, thẩm quyền cho phép khai thác, thu hồi quặng không thuộc UBND tỉnh Lào Cai và không thuộc Công ty Apatit Việt Nam".

Nhận được Văn bản số 99, ngày 27/2/2013, bị can Doãn Văn Hưởng ký Văn bản số 574/UBND-TM về việc thực hiện kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước đối với Cty Apatit Việt Nam, giao cho Sở Kế hoạch và Đầu tư giải trình, báo cáo UBND tỉnh nội dung kiến nghị cấp giấy chứng nhận đầu tư cho Cty Lilama làm khu du lịch sinh thái tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai thuộc khai trường 18 theo Quyết định số 28/2008/QĐ-BCT ngày 18/8/2008 của Bộ Công thương, và giao cho Sở TNMT chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan giải trình, báo cáo UBND tỉnh nội dung kiến nghị cho phép Cty Lilama tận thu quặng trên diện tích xây dựng dự án tại khai trường 18.

Thực hiện Văn bản số 574, ngày 7/3/2013, bị can Lê Ngọc Dương (thời điểm này là Phó Giám đốc Sở TNMT) ký Văn bản số 49/BC-TNMT tham mưu cho UBND tỉnh giải trình việc cho phép san gạt, cải tạo đưa mặt bằng dự án về trạng thái an toàn tại khu vực thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai, và ngày 28/3/2013, trên cơ sở Văn bản số 49/BC TNMT, bị can Nguyễn Văn Vịnh ký Văn bản số 984/UBND-TM giải trình kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước đối với Cty Apatit Việt Nam, xác định:

Việc UBND tỉnh Lào Cai giao cho Cty Apatit Việt Nam tổ chức quản lý, bảo vệ quặng apatit trong phạm vi 37.700m² đất tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai thuộc phần đuôi khai trường số 18, là đúng trách nhiệm của UBND tỉnh theo quy định tại điểm g, khoản 1, Điều 81 Luật Khoáng sản (không cho phép khai thác).

Việc ký hợp đồng giữa Cty Apatit Việt Nam và Cty Lilama là hợp đồng thuê san gạt, cải tạo mặt bằng, trong đó có nội dung thu hồi quặng chứ không phải Cty Apatit Việt Nam cho phép Cty Lilama khai thác quặng.

Việc giao cho Cty Apatit Việt Nam san gạt, cải tạo để đưa mặt bằng khu vực về trạng thái an toàn và trong quá trình san gạt, cải tạo mặt bằng, để tránh lãng phí, thất thoát tài nguyên khoáng sản, UBND tỉnh Lào Cai có Văn bản số 839/UBND-CN ngày 11/4/2012 chỉ đạo cho phép Cty Apatit Việt Nam được thu hồi, vận chuyển, quản lý và sử dụng quặng apatit, là đúng thẩm quyền, không trái với quy định của Luật Khoáng sản.

Ngày 29/12/2017, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã có Kết luận số 3238 kết luận về việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý, khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2005 - 2015.

Tại kết luận này, TTCP đã chỉ ra việc UBND tỉnh Lào Cai có văn bản cho phép Cty Lilama được thu gom, tận thu quặng apatit trên diện tích 3,77ha mặt bằng mà công ty này xin chủ trương để xây dựng nhà hàng, khách sạn. Và trên thực tế Cty Lilama đã thu được hơn 1,363 triệu tấn quặng, với số tiền bán quặng thu được hơn 379 tỷ đồng.

TTCP kết luận rất rõ: “Việc UBND tỉnh Lào Cai cho phép Cty Lilama tận thu, thu gom apatit là chưa đúng quy định tại Điều 65 (quy định khai thác khoáng sản ở khu vực có dự án đầu tư xây dựng công trình) và Điều 67 quy định về tận thu khoáng sản của Luật Khoáng sản năm 2010 (tận thu chỉ được thực hiện khi đã đóng cửa mỏ).

Trách nhiệm thuộc về UBND tỉnh Lào Cai, Sở TNMT cùng các cơ quan, đơn vị tham mưu cho UBND tỉnh cho phép Cty Lilama tận thu, thu gom quặng apatit.