(Thanh tra) - Trước làn sóng dịch chuyển toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam cần vừa làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống, vừa khai thác hiệu quả những động lực mới, từ khoa học công nghệ, chuyển đổi số đến kinh tế xanh...
Theo các chuyên gia, động lực tăng trưởng mới trong giai đoạn tới sẽ đến từ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, cũng như sự trỗi dậy của các ngành mới như sản xuất chip bán dẫn, năng lượng hydrogen...
Đáng chú ý, việc tái cơ cấu bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả cũng được xem là một trong các yếu tố quyết định giúp nền kinh tế tăng tốc và bền vững hơn trong kỷ nguyên mới.
Mục tiêu cao, áp lực lớn
Năm 2025 được xác định là năm bản lề, mở ra một chu kỳ tăng trưởng mới sau giai đoạn phục hồi từ đại dịch và những biến động địa chính trị toàn cầu. Theo đề xuất của Chính phủ, mục tiêu tăng trưởng GDP năm nay được điều chỉnh lên tối thiểu 8%, với kỳ vọng có thể đạt hai con số trong các năm tiếp theo. Theo đánh giá của giới phân tích, đây là một mục tiêu đầy tham vọng trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều bất định. Đặc biệt, khi câu chuyện thuế quan giữa Việt Nam và Mỹ vẫn là ẩn số, dù Chính phủ đã chủ động thiết lập các kênh đối thoại và thúc đẩy đàm phán.
Theo báo cáo mới nhất của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, GDP quý I/2025 tăng 6,9% so với cùng kỳ – mức cao nhất trong vòng 5 năm và sát với kỳ vọng thị trường. Tuy vậy, con số này vẫn thấp hơn so với kịch bản tăng trưởng cao (7,7%) được Chính phủ đề ra trong Nghị quyết 01, vốn đặt mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm đạt 8%.
Đáng chú ý, dù đặt trước áp lực đó, Chính phủ vẫn thể hiện quyết tâm cao độ, tiếp tục kiên định mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025. Bộ Tài chính cũng đã điều chỉnh mục tiêu tăng trưởng GDP cho ba quý còn lại lên lần lượt 8,2% (quý II), 8,3% (quý III) và 8,4% (quý IV) - cao hơn 0,1 - 0,2 điểm phần trăm so với dự báo trước, nhằm tạo dư địa bù đắp cho mức tăng quý I và đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu cả năm.
“Việc đạt được mục tiêu tăng trưởng tham vọng trên sẽ gặp nhiều thách thức trong bối cảnh bất ổn kinh tế toàn cầu gia tăng, nổi bật là chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ”, chuyên gia Đinh Quang Hinh, Trưởng bộ phận vĩ mô và chiến lược thị trường, Chứng khoán VnDirect, nhận định.
Làm mới động lực cũ, khai thác động lực mới
Theo các chuyên gia, để chạm được ngưỡng tăng trưởng GDP 8%, Việt Nam cần vừa làm mới các động lực truyền thống như đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu, vừa khai thác hiệu quả các động lực mới - từ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đến chuyển đổi số – để tăng sức bật và thích ứng tốt hơn với những biến động toàn cầu.
PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế (Học viện Tài chính) cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở nội lực kinh tế, mà ở tốc độ chuyển đổi chính sách và khả năng thực thi trong thực tế. Những biến động từ bên ngoài như xung đột thương mại, chính sách thuế đối ứng của Mỹ hay sự suy giảm thị trường xuất khẩu đang đặt ra yêu cầu cấp thiết, phải củng cố sức chống chịu từ bên trong, với trụ cột là các động lực tăng trưởng có tính tự chủ và sáng tạo cao.
“Chỉ khi năng lực khoa học công nghệ được nâng lên một cách bền vững, doanh nghiệp trong nước mới đủ sức cạnh tranh và từng bước vươn lên những vị trí cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu”, ông Thịnh nhấn mạnh.
Trước đó, phát biểu tại diễn đàn "Đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam”, PGS.TS Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa để chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng chất lượng và bền vững. Trong đó, các xu hướng lớn như cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, hội nhập sâu rộng, phong trào đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, cơ cấu dân số trẻ, khả năng tiếp cận công nghệ nhanh… chính là những nền tảng quan trọng để Việt Nam “đi sau nhưng về trước”.
Theo ông Tuấn, biến đổi khí hậu không chỉ là thách thức mà còn mở ra cơ hội thúc đẩy mô hình phát triển bền vững. Nhưng để tận dụng được cơ hội này, Việt Nam cần chính sách đủ mạnh để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao trong và ngoài nước, đồng thời hiện thực hóa tầm nhìn trở thành một nền kinh tế xanh và số thông qua hệ sinh thái phát triển đồng bộ.
“Hệ sinh thái xanh, hệ sinh thái số phải được kết nối bằng thể chế phù hợp, với các chính sách đặc thù, thí điểm và đột phá. Chúng ta cần đổi mới cách huy động nguồn lực, nhất là khu vực ngoài nhà nước, để tạo chuyển động thực chất cho nền kinh tế”, ông Tuấn nói.
Ông Tuấn cũng nhấn mạnh vai trò của đầu tư cho hạ tầng – đặc biệt là hạ tầng số, nền tảng số và các công nghệ mới như AI, blockchain – để từng bước hình thành những sản phẩm số “made in Vietnam” có chỗ đứng trên thị trường khu vực và quốc tế. Bên cạnh đó, cần khuyến khích mạnh mẽ doanh nghiệp đầu tư vào R&D, chia sẻ và kết nối dữ liệu số, tăng cường liên kết vùng, chuỗi giá trị và cụm ngành.
“Từ trước đến nay, chúng ta nói rất nhiều về khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… nhưng giai đoạn tới cần làm thật. Chỉ khi hành động thực chất, chúng ta mới có thể tạo ra mô hình tăng trưởng chất lượng và có năng lực cạnh tranh cao”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Tái cấu trúc từ thị trường nội địa đến đầu tư công
Một trong những điểm sáng trong định hướng điều hành năm 2025 là sự thay đổi tư duy về vai trò của thị trường nội địa. TS Trần Đình Thiên cho rằng, trong nhiều năm, Việt Nam đã quá phụ thuộc vào thị trường nước ngoài, dẫn đến khả năng chịu cú sốc từ bên ngoài rất lớn. Việc Mỹ siết chính sách thuế với hàng hóa Việt Nam có thể coi là “cú hích cần thiết” để chúng ta tái cấu trúc lại mô hình phát triển. “Không thể có một nền kinh tế phát triển bền vững nếu thị trường nội địa không được phát huy đúng mức”, ông Thiên khẳng định.
Bên cạnh coi trọng thị trường trong nước, đẩy mạnh phát triển thị trường nội địa gắn với khu vực tư nhân trong nước, đầu tư công tiếp tục là “mũi khoan chủ lực” để dẫn dòng vốn vào nền kinh tế. Trong Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 22/4/2025 về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế năm 2025, Thủ tướng yêu cầu các địa phương phải phấn đấu giải ngân 100% vốn đầu tư công đã được giao, đồng thời rà soát lại toàn bộ các dự án chậm tiến độ để có biện pháp xử lý cụ thể. Với quyết tâm chính trị cao, việc tăng tốc giải ngân trong quý II và III được kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích lớn cho cả tăng trưởng kinh tế và lan tỏa sang đầu tư tư nhân.
PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cũng nhấn mạnh, để đạt được mức tăng trưởng cao và ổn định, cần song hành triển khai hiệu quả các giải pháp kết nối cung cầu, khuyến khích liên kết vùng, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường và vốn tín dụng. Đặc biệt, việc tận dụng cơ hội từ 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết là yêu cầu bắt buộc để mở rộng không gian phát triển trong bối cảnh nhiều thị trường đang thắt chặt chính sách nhập khẩu.
Trong trung hạn, những giải pháp về thể chế – bao gồm cải cách thủ tục hành chính, đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, nâng cao năng lực dự báo và phản ứng chính sách – sẽ đóng vai trò nền tảng để duy trì tốc độ tăng trưởng. Cùng với đó, cần xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả quá trình triển khai các động lực tăng trưởng mới, tránh tình trạng phân tán nguồn lực hoặc đầu tư dàn trải.
“Chuyển dịch toàn cầu là xu thế tất yếu. Câu hỏi đặt ra là Việt Nam sẽ chuyển mình theo cách nào để không bị tụt lại trong cuộc chơi mới, nơi động lực tăng trưởng không còn đến từ những gì cũ kỹ, mà phải xuất phát từ khả năng đổi mới, sáng tạo và dẫn dắt”, ông Thịnh đặt vấn đề.
