Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến chiều 10/2. Có điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện (TP Hải Phòng), dự án tuyến đường sắt này đi qua địa phận 9 tỉnh, TP; chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 3 tuyến nhánh khoảng 27,9 km.

Với quy mô trên, dự án tuyến đường sắt kết nối với Trung Quốc có quy mô và tổng mức đầu tư rất lớn, sơ bộ khoảng 203.231 tỷ đồng (khoảng 8,369 tỷ USD).

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án đường sắt kết nối với Trung Quốc hơn 8 tỷ USD. Ảnh: P).Thắng

Trong kỳ trung hạn 2021 - 2025, nhu cầu vốn cho dự án khoảng 128 tỷ đồng đã được Chính phủ cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn. Giai đoạn 2026 - 2030, nhu cầu vốn khoảng 177.282 tỷ đồng và giai đoạn 2031 - 2035, nhu cầu vốn khoảng 25.821 tỷ đồng.

Nguồn vốn cho dự án được Chính phủ kiến nghị sử dụng nguồn vốn trong nước, nguồn vốn nước ngoài và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Chính phủ đồng thời đề xuất một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt như: không thẩm định khả năng cân đối vốn theo quy định của Luật Đầu tư công; quá trình thực hiện dự án, cho phép Thủ tướng được quyết định phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài, sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương hằng năm (nếu có) và các nguồn vốn hợp pháp khác để bảo đảm tính phù hợp, khả thi cho dự án.

“Các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này đã được Quốc hội cho phép áp dụng trong thời gian qua và đã được cấp có thẩm quyền xem xét, cho ý kiến, do đó kiến nghị của Chính phủ là có cơ sở”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nói.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra là Ủy ban Kinh tế đề nghị trong quá trình triển khai, thực hiện cần tuân thủ nguyên tắc bảo đảm các cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia.

Nhà nước sẽ hỗ trợ khoảng 109 triệu USD chi phí bảo trì trong 5 năm

Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng dự kiến cơ bản hoàn thành vào năm 2030.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Trần Hồng Minh. Ảnh: P.Thắng

Theo tờ trình của Chính phủ, dự kiến trong 5 năm đầu tiên khai thác dự án, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện. Do đó, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 5 năm chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế bố trí cho hệ thống đường sắt như bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia hiện nay.

Ngoài ra, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD.

Như vậy, riêng 2 dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887,36 triệu USD. Do đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.

Bên cạnh đó, dự kiến tuyến đường sắt hiện hữu (khổ 1.000 mm) sẽ đảm nhận vận tải hành khách nội địa, du lịch chặng ngắn, vận chuyển một số chủng loại hàng hóa có sẵn chân hàng kết nối trực tiếp với tuyến đường sắt.

Theo ông Thanh, một số ý kiến trong cơ quan thẩm tra cho rằng, với ưu thế của dự án sau khi hoàn thành sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của tuyến đường sắt hiện hữu và các tuyến đường bộ cao tốc song hành. Do đó đề nghị bổ sung các kịch bản khai thác và giải pháp trong trường hợp phải dừng khai thác tuyến đường sắt hiện hữu do thiếu hiệu quả.

Nghiên cứu kỹ lưỡng để dự án không “đội vốn”, chậm tiến độ

Về phương án đầu tư, Chính phủ đề xuất phân kỳ đầu tư dự án theo quy mô đường đơn và thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy mô quy hoạch đường đôi và sẽ đầu tư hoàn thiện trong giai đoạn sau.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: P.Thắng

Ủy ban Kinh tế cho rằng, trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến này còn chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã có tuyến đường bộ cao tốc và đường sắt hiện hữu (khổ 1.000 mm) cùng khai thác thì việc đề xuất đầu tư phân kỳ dự án là phù hợp và việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu.

Song cơ quan thẩm tra lưu ý dự án có quy mô rất lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, phức tạp và thời gian kéo dài sẽ tiềm ẩn rủi ro như đã xảy ra với nhiều dự án trọng điểm thời gian qua như: công tác chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng, dự toán chưa sát thực tế, phương án thực hiện thiếu tính khả thi dẫn tới phải kéo dài thời gian, tăng tổng mức đầu tư dự án.

“Đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và có giải pháp khắc phục để bảo đảm không xảy ra tình trạng tương tự đối với dự án”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nói.

Bày tỏ cơ bản đồng tình về sự cần thiết trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý phải có phương án tối ưu, hạn chế tối đa đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng.

Cùng với đó, theo chủ tịch Quốc hội, cần khảo sát, chuẩn bị kỹ việc thu hồi đất, bồi thường, tái định cư; bố trí các ga kết nối với hạ tầng khu vực; cập nhật định mức đơn giá; công nghệ; bảo vệ môi trường… để tránh kéo dài, đội vốn, lạc hậu sau này gây lãng phí.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ trình Quốc hội quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch tài chính 5 năm đảm bảo các cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia. “Các cơ quan phải tích cực, khẩn trương chuẩn bị kỹ lưỡng để giải trình rõ, thuyết phục trước Quốc hội”, ông Trần Thanh Mẫn nói.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nói, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, dự kiến khai mạc vào ngày 12/2.