(Thanh tra) - Triển khai Nghị quyết 70-NQ/TW, Bộ Công Thương nhấn mạnh yêu cầu cấp bách xây dựng thị trường điện cạnh tranh, minh bạch và sòng phẳng.
Mệnh lệnh từ thực tiễn, không còn chỗ cho sự chần chừ
Phát biểu tại Hội nghị Tọa đàm lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan lĩnh vực năng lượng về triển khai thị trường điện cạnh tranh do Bộ Công Thương tổ chức vừa qua, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, Nghị quyết 70 -NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp rất rõ ràng về phát triển thị trường điện cạnh tranh, thực hiện giá điện hai thành phần, khắc phục tình trạng bù chéo giá điện. Vì thế, đòi hỏi Chính phủ và Bộ Công Thương phải chủ trì xây dựng chương trình, kế hoạch hành động triển khai thực hiện sao cho hiệu quả.
Thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều nhiệm vụ lớn nhằm hiện thực hóa lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh. Về thể chế, Luật Điện lực (sửa đổi) được hoàn thiện trong thời gian kỷ lục chưa đầy 9 tháng, trình Quốc hội thông qua chỉ trong một kỳ họp. Cùng với đó, hàng loạt nghị định, quyết định, thông tư cũng đã được ban hành, tạo hành lang pháp lý cơ bản. Đặc biệt, Quy hoạch Điện VIII và điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII đã định hướng phát triển nguồn – lưới điện, mở đường cho cơ chế thị trường.
Bộ cũng đã chỉ đạo tách Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) thành Công ty Vận hành hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO), bảo đảm hoạt động độc lập, minh bạch, không xung đột lợi ích. Hiện nay, thị trường điện có sự tham gia của hơn 140 nhà máy điện, 5 tổng công ty phân phối và hàng trăm công ty bán lẻ.
Song song với đó, cải cách khung giá bán lẻ được thúc đẩy mạnh mẽ, cơ chế điều chỉnh linh hoạt hơn, đồng thời xây dựng khung giá cho các loại hình mới như lưu trữ năng lượng, thủy điện tích năng, hệ thống pin lưu trữ.
Tuy vậy, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn chỉ rõ: Thị trường điện Việt Nam vẫn chưa thực sự đầy đủ. Cơ chế giá thiếu minh bạch, bù chéo giữa các nhóm khách hàng còn tồn tại, người tiêu dùng chưa được lựa chọn nhà cung cấp. Đây là những điểm nghẽn lớn cản trở thu hút đầu tư và quá trình đàm phán giá điện.
Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, chỉ trong vòng 5 năm tới, công suất nguồn điện phải tăng từ 81.000 MW hiện nay lên 234.000–251.000 MW. Đây là áp lực rất lớn, đòi hỏi hệ thống thị trường điện minh bạch, sòng phẳng, đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: “Nghị quyết 70-NQ/TW là mệnh lệnh của thực tiễn. Không còn chỗ cho sự chần chừ, ai không đồng thuận với cải cách phải đứng sang một bên.”
Các chuyên gia, doanh nghiệp và nhà quản lý đều chung nhận định: phát triển thị trường điện cạnh tranh, cải cách giá điện là xu hướng tất yếu, khách quan, không thể đảo ngược. Chỉ khi cơ chế vận hành minh bạch, sòng phẳng, nhà đầu tư mới mạnh dạn rót vốn, còn nền kinh tế mới có đủ năng lượng để tăng trưởng bền vững.
Nguyên tắc xuyên suốt và nhiệm vụ trọng tâm
Để phát triển thị trường điện cạnh tranh, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ năm nguyên tắc then chốt. Đó là bám sát chủ trương của Đảng, Chính phủ và Luật Điện lực; bảo đảm công khai, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh; giữ vững quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp điện lực và người tiêu dùng; tôn trọng quyền tự do lựa chọn đối tác và hình thức giao dịch; đồng thời có lộ trình phù hợp với điều kiện thực tiễn ngành điện Việt Nam.
Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương xác định nhiều nhiệm vụ cấp bách. Một là hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách năng lượng giai đoạn 2026–2030, cụ thể hóa Nghị quyết 70-NQ/TW. Hai là sớm trình Chính phủ thay thế Quyết định 63/2013/QĐ-TTg về lộ trình và cơ cấu ngành điện. Ba là rà soát, sửa đổi Đề án phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh theo Quyết định 2233/QĐ-TTg. Bốn là tiếp tục hoàn thiện cơ chế giá điện, tiến tới xóa bỏ bù chéo, tính đúng – tính đủ chi phí, đặc biệt trong khâu truyền tải. Năm là đơn giản hóa thủ tục với các dự án đã có trong quy hoạch, để thúc đẩy tiến độ, khơi thông nguồn lực xã hội.
Mục tiêu tối thượng của Nghị quyết 70-NQ/TW là bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Để đạt được, không thể chậm trễ trong việc hình thành một thị trường điện cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả, có sự quản lý và điều tiết phù hợp của Nhà nước.
Chỉ khi đó, ngành điện mới đủ sức đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế hai con số, còn nhà đầu tư và người dân đều được hưởng lợi từ một môi trường năng lượng công bằng, bền vững.
