Nếu TXNG điện tử được áp dụng rộng rãi, người tiêu dùng sẽ có thể tự TXNG sản phẩm. Ảnh: Tràng An

Hiện nay, đa số DN xuất khẩu của Việt Nam đã và đang thực hiện TXNG bằng ghi chép trên giấy theo yêu cầu một bước trước, một bước sau. Nghĩa là DN tự đặt mã số nội bộ về truy xuất cho mỗi lô hàng, sau đó in mã số đó vào góc bao bì sản phẩm theo thỏa thuận với người mua (nhà nhập khẩu). Và, khi có yêu cầu báo cáo xuất xứ thì DN nhập khẩu sẽ gửi file copy mã số của thùng hàng về cho nhà xuất khẩu. Từ đó DN xuất khẩu quay lại tìm các thông tin trong các giấy tờ cũ và lập báo cáo TXNG gửi sang cho nhà nhập khẩu.

Theo đánh giá của các chuyên gia, cách làm này thiếu tính minh bạch, bởi chỉ trong trường hợp các nhà nhập khẩu yêu cầu có báo cáo TXNG thì việc TXNG mới được thực hiện. Do đó, khó kiểm chứng độ trung thực, chính xác của thông tin truy xuất. Còn người tiêu dùng vẫn không biết về thông tin sản phẩm mà họ mua. Không những thế, còn mang nhiều rủi ro, bởi chỉ có DN sản xuất đọc và hiểu được mã số TXNG của sản phẩm. Chưa kể đến thời gian lưu trữ thông tin về TXNG (tùy loại sản phẩm từ 6 tháng đến 2 năm) dễ đối mặt với rủi ro về hỏa hoạn, mối mọt.

Theo ông John Nielsen, Đại sứ Đan Mạch, minh bạch thông tin thông qua việc sử dụng hình thức TXNG điện tử là một trong những cách làm hiệu quả để đưa hàng nông sản Việt Nam sang các thị trường khó tính như: Mỹ, EU và Nhật Bản. Đây cũng là nội dung chương trình trị giá 216 tỉ đồng nằm trong hợp phần Hỗ trợ phát triển của Chính phủ Đan Mạch nâng cao năng lực cho khối DN tư nhân Việt Nam.

Phó Giám đốc Dự án Traceverified Lý Hoàng Hải cho biết, dự án này nhằm xây dựng, cung cấp cho các chuỗi liên kết thủy sản, nông nghiệp thông tin TXNG điện tử, dịch vụ quản lý phòng thí nghiệm và nâng cấp dịch vụ đào tạo kỹ thuật viên. Hình thức này sẽ được số hóa thông tin lưu trữ trên hệ thống máy tính với mã số TXNG từng lô hàng, theo các tiêu chuẩn quốc tế và thông tin sẽ được truy xuất nhanh, ở mọi lúc, mọi nơi như trong hệ thống phân phối, tại cửa khẩu...

Mặc dù, Dự án Traceverified đã thực hiện hỗ trợ miễn phí từ tháng 10/2012 đến hết năm 2014, nhưng đến nay mới chỉ có 14 DN tham gia, chủ yếu là các DN thủy sản.

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep), do các DN ngại minh bạch thông tin và chỉ tham gia khi đối tác yêu cầu.

Các chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần có những quy định và chế tài bắt buộc các DN, đặc biệt là DN vừa và nhỏ tham gia hình thức TXNG điện tử để công khai, minh bạch hóa thị trường nông sản. Đồng thời, sẽ giúp tăng cường công tác bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây cũng là một giải pháp đồng bộ với các giải pháp khác nhằm nâng cao công tác bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm theo Luật An toàn vệ sinh thực phẩm. Người tiêu dùng có quyền được truy nguyên độ an toàn của sản phẩm và lựa chọn sản phẩm an toàn.

Tràng An